Essay
Essay 1 Preventie & Bestraffing TBS
- Instelling
- Vrije Universiteit Amsterdam (VU)
Essay 1 voor het vak Preventie & Bestraffing over TBS. Gedoceerd aan Vrije Universiteit Amsterdam
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 6 pagina's
Voorbeeld 2 van de 6 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Voorbeeld van de inhoud
N.J. Kuin – 2599395 2191 woordenVan ziekte en resocialisatie naar misdadiger en onschadelijkmaking
Inleiding
Op 12 september 2019 ontsnapte de TBS-er Johannes ‘Harry’ van Eijk tijdens een begeleid fietsverlof
uit de Nijmeegse Pompekliniek (Algemeen Dagblad, 2019). Een dag later werd hij in het Zeeuwse
Rilland door de politie opgepakt (Telegraaf, 2019). Naar aanleiding van de ontsnapping verschenen er
onverbiddelijke reacties op social media over het TBS-systeem: ‘TBS is dweilen met de kraan open.
Deze man staat zo weer buiten met verlof en dan waarschijnlijk ook nog met een elektrische fiets.
TBS is het meest mislukte systeem aller tijden.’
Hier tegenover staat het geluid dat vanuit de advocatuur naar buiten komt. Zij werken met
cliënten die er alles aan willen doen om geen TBS-maatregel opgelegd te krijgen. De vrees voor een
eventuele oneindige duur van de maatregel kan in gevallen leiden tot (het aanbevelen van) niet
meewerken aan gedragskundig onderzoek (Heidanus, 2012; NRC, 2018).
Zo lijkt er in de maatschappij een interessante paradox te zijn ontstaan: enerzijds het geluid
dat het TBS-systeem faalt en dat veroordeelden te snel weer op straat staan, anderzijds het geluid
dat het TBS-systeem juist streng is en er daarom in bepaalde gevallen bewust geprobeerd wordt om
de TBS-maatregel te ontlopen. In dit essay zal erin worden gegaan op hoe de samenleving vanuit
haar verschillende niveaus naar de TBS-maatregel kijkt en hoe dit beeld zich in de loop van de jaren
heeft ontwikkeld aan de hand van de centrale vraag: Welke plaats neemt TBS in de huidige
maatschappij in en hoe is de huidige maatschappij ten opzichte van TBS veranderd in vergelijking met
30 jaar geleden?
Operationalisering TBS-maatregel
Geschiedenis
Bij de oprichting van het Wetboek van Strafrecht in 1886 werd het onderscheid gemaakt tussen
ontoerekeningsvatbare en toerekeningsvatbare daders (Roodvoets, 2011). Toerekeningsvatbare
daders werden als schuldig bevonden en verdienden een gepaste straf (Hofstee, 1987). Aan
ontoerekeningsvatbare daders kon het delict niet worden toegerekend, omdat zij het delict vanuit
‘ziekte’ pleegden (Roodvoets, 2011). Dit had ten gevolge dat hen een strafmaatregel, in een
verplegingsvorm, kon worden opgelegd om zodoende de samenleving te beschermen tegen deze
personen en hen van de ziekte te doen laten herstellen (Hofstee, 1987).
In deze wetgeving bestond er geen middenweg: iemand was of wel toerekeningsvatbaar of
wel ontoerekeningsvatbaar. Daarom maakte de ‘tbr-dwangmaatregel’ in 1928 haar intrede, die de
rechter de mogelijkheid gaf om ‘verminderd toerekeningsvatbaren’ een straf én een behandeling op
te kunnen leggen (Hofstee, 1987).
Na 1928 werd de tbr-dwangmaatregel meermaals veranderd en was het veel onderhevig aan
kritiek. Kritiek werd geuit op het gebrek aan personeel, het behandelingsklimaat, de inadequate
bouwkundige staat van de TBR-inrichtingen, het tekort aan ruimte en de effectiviteit van het
verlengen van de maatregel (Hofstee, 1987). Mede door deze kritiek werd het TBR-systeem in 1988
vervangen door het TBS-systeem (Van Vliet, 2006).
Huidige TBS-maatregel
De maatregel terbeschikkingstelling (TBS) kan door een rechter worden opgelegd indien iemand in
Nederland een misdrijf pleegt waar een minimumstraf van vier jaar op staat en deze persoon door
psychische oorzaken niet volledig toerekeningsvatbaar te rekenen valt (Dienst Justitiële Inrichtingen
(DJI), 2019; art. 37a Wetboek van Strafrecht 2020 (WvSr)). In Nederland worden vijf niveaus van
toerekeningsvatbaarheid onderscheiden: volledig toerekeningsvatbaar, enigszins verminderd
toerekeningsvatbaar, verminderd toerekeningsvatbaar, sterk verminderd toerekeningsvatbaar en
volledig ontoerekeningsvatbaar (Ruiter & Hildebrand, 2002). Indien een dader voor een gedeelte
, N.J. Kuin – 2599395 2191 woorden
toerekeningsvatbaar wordt gerekend, kan de rechter een gevangenisstraf opleggen die doorgaans
vooraf aan de TBS wordt uitgezeten (Nieuwenhuizen et al., 2011). De TBS-maatregel komt voor in
twee vormen. Zo kan er TBS met dwangverpleging worden opgelegd, waarbij de TBS-gestelde
gedwongen wordt opgenomen in een forensisch psychiatrisch centrum. Deze maatregel geldt in
beginsel voor twee jaar, maar kan telkens onder de juiste voorwaarden met een jaar hetzij met twee
jaar zonder maximum worden verlengd (Art. 38d WvSr; Art. 38e WvSr). Ook kan er TBS zonder
dwangverpleging worden opgelegd. De veroordeelde wordt dan niet opgenomen, maar komt onder
voorwaarden vrij. Indien niet aan de voorwaarden wordt voldaan kan de TBS-maatregel alsnog
worden omgezet naar de maatregel met dwangverpleging (Art. 38; Art. 38a WvSr).
TBS-maatregel in de naoorlogse periode
Om een volledig beeld te kunnen geven over de plaats van de TBS-maatregel in de samenleving zal er
eerst worden ingegaan op de periode voorafgaand aan 30 jaar geleden.
Ontwikkelingen op cultureel niveau
Door de gruwelen van de Tweede Wereldoorlog was er een groot maatschappelijk verlangen naar
humanisering en socialisering van het strafrecht (Van der Wolf, 2012). Dit ging gepaard met een, in
navolging op het eerste artikel van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (1948),
universalistisch mensbeeld: ieder mens is in beginsel solidair met zijn medemens een respecteert
diens gelijkwaardigheid (Van Boven, 2011).
Ontwikkelingen op politiek niveau
Voor de Nederlandse politiek betekende dat het vooroorlogse economische-liberalistische denken
plaatsmaakte voor een sociale verzorgingsstaat, waarin het algemeen welzijn, sociale
rechtvaardigheid, verantwoordelijkheidsgevoel voor de medemens en gemeenschapszin belangrijk
waren (Hofstee, 1987). Het idee ontstond van een maakbare samenleving die door
overheidsingrepen verbeterd kon worden. Het geheel van maakbaarheid, heropvoeden en
investeren om een persoon als volwaardig lid terug te laten keren in de samenleving, is later door
Garland (2000) het ‘penal welfarism’ genoemd.
Onwikkelingen op bestuurlijk niveau
De drang ontstond om ieder systeem dat mensen tegen hun wil vast kon houden te hervormen tot
een niveau waarop het aanvaardbaarder en meer legitiem werd geacht. Humaniteit, individualiteit
en de erkenning van de mens moesten hierbij centraal komen te staan (Kelk, 2015). Misdadig gedrag
werd hierdoor niet langer als afwijkend gezien, maar als algemeen menselijk (Pompe, 1954). Het kon
eenieder overkomen, bleek ook uit een citaat van Buruma (1994) over de beslissing van een rechter:
‘Hij is mild niet uit medelijden met de ongelukkige achtergrond van de dader, maar onder meer
omdat hij beseft zelf in de gegeven omstandigheden ook in staat te zijn geweest tot de daden die hij
nu beoordeelt.’ Door dit besef werden individualistische behandelingen steeds belangrijker. Zo werd
resocialisatie als belangrijk beginsel opgenomen in de Beginselenwet Gevangeniswezen (1953).
Kempe (1975) omschreef delinquenten als ‘een in de versukkeling gelopen jongere broertje’
dat door middel van hulp en steun weer op het rechte pad diende te komen. Deze omschrijving paste
bij het beeld dat oorzaken van delinquentie gezocht werd in klassieke sociale omstandigheden: laag
opleidingsniveau, werkeloosheid, achtergrond (Kelk, 2015). In deze omstandigheden werd dan ook
geïnvesteerd om vanuit de maakbaarheidsgedachte de maatschappij veiliger te maken (Kelk, 2015).
TBS-systeem in de naoorlogse periode
Mensen die enkel door een geestesziekte werden gedreven in het plegen van een misdaad moesten
niet worden aangemerkt als misdadiger (Pompe, 1954). Wél vormden zij een gevaar voor de
maatschappij. Door de individualisering van het strafrecht en de nadruk op resocialisatie moest de
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper nickkuin. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 67096 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen