INTERCULTURELE PEDAGOGIEK
COLLEGE 1
Inhoud:
- Cultuur (begrip) > opvoeding
- Relatie tussen omgeving + cultuur > opvoeding
o Ecologisch model (Bronfenbrenner = BF)
o Developmental Niche model (Harkness&Super = HS)
- Pedagogische stijl en pediatrische stijl van opvoeden
- Intentioneel en Functioneel opvoeden
- Migrantengroepen in Nederland en migratie process (de Valk)
- Integratie en factoren die integratie beïnvloeden (Ghorashi)
Wat is cultuur?
Antropologen over cultuur:
- Cultuur is een gedeeld systeem van kennis en betekenisgeving (Keesing). Cultuur geeft een
oriëntatiekader op de werkelijkheid. Wat er precies met acties, handelingen en uitspraken
bedoeld wordt, kunnen we alleen weten doordat er een gedeelde betekenis is.
- Gedeelde werkelijkheid over wat goed is voor het kind (Harris).
- Cultuur is aangeleerd; gezin verantwoordelijk voor enculturatie (= de inwijding van jonge
mensen in de cultuur waarin zij leven, doorgaans door ouders, docenten, familieleden).
Culturele transmissie en gezin: wederzijdse beïnvloeding. Cultuur heeft een sociale structuur nodig
om voortgezet te worden, zoals gezinnen. In die gezinnen wordt cultuur doorgegeven, de transmissie.
Maar ook andersom: de cultuur wordt doorgegeven aan de kinderen, maar zonder gezinnen kan
cultuur ook niet doorgaan en vindt er geen transmissie meer plaats. En ouders putten uit cultuur om te
weten wat ze willen doorgeven en hoe ze willen opvoeden.
Voorbeeld van de invloed van Cultuur op de opvoeding
‘Not under my Roof’ Parents, Teens and the Culture of Seks. Een cross-culturele vergelijking naar de
heteroseksuele opvoeding in de middenklasse van VS en Nederland door Amy Schalet.
- VS: Seks betekent gevaar, problemen, moeilijkheden, vooral voor de meisjes. Seks is bron van
conflict tussen ouders en kinderen en daarom wordt het onderwerp vooral verzwegen.
> Weinig meisjes aan de pil. Maar wel minder zwangerschappen dan in Nederland.
- Nederland: Seks is een redelijk normaal onderdeel van het opgroeien. Het hoort wel een beetje
bij een adolescentie. Jongeren zijn redelijke mensen om daar op een normale manier mee om
te gaan. Wel wordt er een stabiele, romantische relatie aan gekoppeld: de voorwaarde die ouders
eraan stellen.
> Veel meisjes zitten aan de pil.
> Opvoedingspraktijk verschilt dus per cultuur.
Cultuur Psychologisch model – Whiting (in H&S)
1. De sociaalhistorische ontwikkeling die een samenleving heeft gekend, is van invloed op ...
2. … manieren van opvoeden en verzorgen, die samen leiden tot …
3. … ‘semi’ permanente effecten op de leden van een samenleving.
4. Die effecten manifesteren en projecteren zich als uitingen in onze samenleving > systeem van
betekenisgeving.
Maar: kritiek H&S op Cultureel Psychologisch model – Whiting
Bronfenbrenner Ecologisch Ontwikkelingsmodel
Dit model is ontstaan om te voorkomen dat kind alleen als individu gezien wordt.
, - Microsysteem: directe contacten van het kind in zijn omgeving met anderen, zoals familie,
crèche, school.
- Mesosysteem: geheel van microsystemen waarvan een kind deel uitmaakt en in participeert.
- Exosysteem: bestaat uit formele en informele sociale structuren rond het gezin, zoals
structuren waar ouders in gebed zijn, zoals werk, maar ook buurt, etnische gemeenschap.
- Macrosysteem: heeft betrekking op de manier waarop instellingen in de samenleving op
macroniveau geregeld zijn, zoals huisvestingsbeleid, onderwijssysteem, economisch systeem,
huwelijks- en personenrecht, religie/wereldbeeld.
Bronfenbrenner denkt dat alle systemen in evenwicht moeten zijn. Daar vaart het kind wel bij.
Harkness & Super
Developmental Niche spitst zich toe op de culturele dimensies van de omgeving waarin kinderen
opgroeien aan de hand van drie subsystemen:
- De fysieke en sociale ‘settings’ waarin een kind leeft
- Gewoontes van verzorging en opvoeding
- De psychologie van de opvoeders: welke denkmodellen passen opvoeders toe wanneer zij
opvoeden?
1. De fysieke en sociale 'settings’ waarin een kind leeft:
o De woonplaats
o Wie zich bemoeit met de opvoeding: vader/moeder
Welke verzorgers er (hoe vaak) zijn en wat zij doen bepaalt het type interactie, wat het sociaal gedrag
beïnvloedt.
Voorbeelden van Kipsigis stam in Kenya:
- Voortdurende nabijheid moeder
- Slaappatronen, altijd op een plek waar moeder is
> Maximum lichaamscontact
> Pediatrische opvoedingsstijl
2. Gewoontes van verzorging en opvoeding: gedrag strategieën om om te gaan met kinderen van
een bepaalde leeftijd(fase).
Voorbeelden Nso stam Kameroen (Keller, 2003)
- Gewoonten gericht op motorische ontwikkeling. Keller zag veel moeders die hun baby's op
schoot hebben en het kind in de lucht houden, zodat de benen zoveel mogelijk vrij zijn om te
trappelen en te schoppen. Deze beweging zou moeten stimuleren dat een kind zo snel
mogelijk gaat lopen. Waarom? Omdat de kinderen moeten gaan meehelpen in het
huishouden; er moet voedsel, water en hout komen.
- Eten en emotieregulering. Zodra de baby ook maar één kik geeft, wordt meteen de borst
aangeboden. De eventuele opwinding wordt meteen in de kiem gesmoord. Dit heeft meerdere
doelen: enerzijds moet caloriegebruik laag gehouden worden, anderzijds past het ook in een
denkmodel waarbij ouders vinden dat een baby zo gelukkig mogelijk is wanneer het zo
weinig mogelijk opwinding ondervindt. Dan is die op z'n gemak.
> Pediatrische opvoedingsstijl
In tegenstelling tot Duitsers: zij vinden kinderen het gelukkigst wanneer het aan één stuk door
aan het lachen is. + Eten en slapen worden gereguleerd. Emoties en impulsen moeten
uitgesteld worden tot het mag.
3. Psychologie van de opvoeders: culturele denkmodellen voor opvoeding. ‘Parental
ethnotheories’ > opvoedingsdoelen. Wat wordt gezien als gewenst, goed gedrag voor het
kind. Dat past heel vaak bij de samenleving waar ze opgroeien.
,Voorbeelden Kameroen (Keller) en Kenya (Harkness & Super).
- Opvoedingsdoelen: gehoorzaamheid en verantwoordelijkheid.
In Kenya hoeft kinderen niet meer verteld te worden hoe het huishouden draaiende gehouden
moet worden; ze doen het uit zichzelf.
Voorbeeld Duitsland (Keller):
- Opvoedingsdoelen: initiatiefrijkheid, verbaal sterk, uniciteit, authentiek (eigen ik). > Veel
tegen kinderen praten, veel face-to-face contact, veel opwinding veroorzaken bij baby's.
Situationele opvoeding <> Intentionele opvoeding
Door samenspel van door cultuur bepaalde psychologie van de opvoeders en de gewoonten van
opvoeding, worden twee protoypen van opvoedingsstijlen zichtbaar:
- Intentionele opvoeding: bewust leren, cognitief, kennissamenleving
- Situationele opvoeding: (iets) onbewuster leren, functioneel leren, voor praktische doeleinden
(huishouden)
Voorbeeld: Invloed cultuur op crèche gebruik
Grootste migranten in Nederland
24,4 procent van de bevolking heeft een migratieachtergrond (jongeren: 27%). Een derde van hen
heeft een westerse achtergrond en twee derde heeft een niet-westerse migratieachtergrond (waarvan
de helft tweede generatie). Grote niet-westerse groepen (2019):
Perspectieven op migratie
- Vluchten voor geweld als oorzaak voor migratie
o Politiek geweld
o Klimaatmigratie: cultuurrampen
- Push/Pull theorie van migratie: vraag of migranten geduwd worden uit arme gebieden en
getrokken door rijke landen die arbeidskrachten nodig hebben > economisch
- Migratie als livelyhoofd strategie: gezinnen besluiten dat sommige van hun kinderen gaan
migreren (en sommige niet) om een stuk inkomen te generen voor het gezin
Gevolgen migratie ontwikkeling van het kind: familierelaties, opvoeding, onderwijs > levert (tijdelijk)
onderbroken opvoedingssituaties op.
Migratie en integratie
- Migratie leidt tot langdurig interactieproces tussen immigranten en de ontvangende
samenleving
> Integratie- en acculturatieprocessen
- Integratie heeft primair betrekking op de participatie van migranten in de maatschappelijke
instituties (onderwijs, arbeidsmarkt, woningmarkt, media, etc.)
, Factoren die integratieprocessen beïnvloeden
- Sociale, demografische, culturele kenmerken bij migranten
- Immigratiebeleid en de accommodatie
- Identiteitsconstructies ontvangende samenleving beïnvloeden de invoeging
Ghorashi heeft een cross-cultureel onderzoek gedaan. Zo maak je bij uitstek duidelijk wat de rol van
cultuur is. Ze heeft een Iraanse vrouw onderzocht in LA, VS en in Nederland. Wat haar opviel is dat
de Iraanse vrouw in LA prima kon mengen in de Amerikaanse cultuur. Zij konden aangeven dat ze
zich heel goed thuis voelen. Ze noemen zich ‘Iranian American’. De nationale identiteitsconstructie
staat toe dat je een ‘koppelteken-inwoner’ kan zijn. Dat is ook te danken aan de zogenaamde ‘dunne’
identiteit in de VS: er zijn een aantal waarden die je moet onderschrijven – democratie, vrijheid,
grondwet – en als je dat doet, mag je best wel aan de slag gaan met je eigen culturele identiteit en veel
daarvan laten zien. Ondertussen blijf je ook als Amerikaan gezien.
In Nederland heeft dat anders uitgepakt. Nederland is een land met veel korter
immigratiegeschiedenis en is er minder bekend mee. In Nederland is de nationale identiteit ‘dik’:
mensen kunnen 'm lastig onder woorden brengen, maar hebben er wel een duidelijk beeld over wat
past en niet én wordt vooral door culturele grenzen bekend gemaakt. Die ‘dikke’ identiteit heeft
zichzelf nooit hoeven uitleggen, omdat er heel lang geen immigranten waren. Nederlanders hebben er
ook moeite mee om het koppelteken toe te voegen.
Bucx et al., 2015
Opvoeden in niet-westerse migrantengezinnen - Hoofdstuk 2 – Demografie en Achtergrond
2.1 Omstandigheden waarin ouders opvoeden en kinderen opgroeien
Ongeveer een op de zeven gezinnen in Nederland heeft een of twee ouders van niet-westerse
herkomst. En het gezin waarin kinderen opgroeien heeft belangrijke invloed op hun ontwikkeling.
Gezinnen en ouders zelf functioneren op hun beurt in een bredere sociale context. Eerder
onderzoek heeft laten zien dat deze omstandigheden invloed kunnen hebben op het leven van
ouders en van hun kinderen.
Doel van dit hoofdstuk is om een beeld te geven van de context waarin migrantenouders opvoeden
en waarin hun kinderen opgroeien. Eerst wordt gekeken naar de structuur van het gezin; er zijn
meer variatie in gezinsvormen in Nederland: de ‘tweede demografische transitie’, maar dat geldt
minder voor niet-westerse migranten. Daarna worden de sociaaleconomische omstandigheden
beschreven, inclusief woonsituatie, buurt en de ervaring ermee.
2.2 Migrantenouders in Nederland
Een op de zeven ouders heeft een niet-westerse achtergrond
Bijna een kwart van de ouders heeft een migratieachtergrond. Van deze groep migrantenouders is
bijna twee derde van niet-westerse herkomst; de rest heeft een westerse achtergrond. Daarmee heeft
een op de zeven ouders in Nederland een niet-westerse achtergrond. De Turks-Nederlandse ouders
vormen de grootste groep, gevolgd door de Marokkaans-Nederlandse, de Surinaams-Nederlandse
en de Antilliaans-Nederlandse ouders.
Ruim vier op de vijf migrantenouders zijn van de eerste generatie
Dit betekent dat het merendeel van de migrantenouders zelf op enig moment in hun leven naar
Nederland is gemigreerd. Bijna een op de vijf is van de tweede generatie en is dus in Nederland
geboren. Terwijl niet-westerse migrantenouders voornamelijk tot de eerste generatie behoren, zijn
hun kinderen meestal wel in Nederland geboren.
Een op de drie niet-westerse migranten heeft thuiswonende kinderen
Van de autochtone Nederlanders heeft bijna een kwart thuiswonende kinderen. Voor niet-westerse
migranten ligt dit aandeel duidelijk hoger: ruim een op de drie heeft een gezin met minderjarige
kinderen. Dat we onder niet-westerse migranten relatief meer ouders met thuiswonende kinderen
