Dit is mijn samenvatting van de historische context de Verlichting. Dit is gebaseerd op het boek + aantekeningen van mijn docent. Het is overzichtelijk en uitgebreid met daarnaast dik gedrukte begrippen.
Deelcontext 1: De Verlichting (1650-1789)
Ontstaansgeschiedenis Verlichting:
16e eeuw: Renaissance →
Humanisme = vernieuwde interesse voor literatuur en geschiedenis van de Griekse en
Romeinse oudheid, keken met scherpe blik naar klassieke auteurs
Reformatie
Ontdekkingsreizen = het aan de Bijbel verleende wereldbeeld leek niet te kloppen
begin 17e eeuw: Wetenschappelijke Revolutie
→ nadruk op waarneming / ervaring als kennisbron = empirisme Locke
(bèta/natuurwetenschap)
→ ambachtelijke technieken en wetenschap, ambachtslieden maakten
wetenschapsinstrumenten
halverwege 17e eeuw / 18e eeuw: Verlichting
→ nadruk op verstand / rede als kennisbron = rationalisme Descartes
(gamma/maatschappijwetenschap)
Verlichting = beweging in de 18e eeuw die het rationalisme centraal stelde
→ werd toegepast op de hele samenleving → vrijheid en gelijkheid
religie
politiek
economie
sociaal
Bestaande gezagsverhouding (kerk, staat, man etc) en tradities worden in twijfel getrokken om meer
‘redelijke’ samenleving te creëren
Samen met ideeën over opvoeding, onderwijs en verspreiding over kennis leidde de
maatschappijkritiek tot vooruitgangsgedachte = optimisme, samenleving is maakbaar, door redelijk
denken echte vooruitgang mogelijk
Verlichting en ideeën over godsdienst:
positie van godsdienst in samenleving verzwakt
→ door empirisme en rationalisme sneuvelde geocentrische wereldbeeld → heliocentrisch
invloed van God werd minder door Newton (natuurwetten)
deïsten = God heeft de wereld geschapen volgens natuurwetten en grijpt nu niet meer in,
Voltaire
alle mensen gelijk → dus het is niet goed dat adel meer rechten heeft
→ Godsdienst minder belangrijk
→ Niet meer verantwoordelijkheid van staat of vorst, maar van individu
→ Autoriteiten waren van mening dat orde gebaseerd is op christendom
Veranderingen:
, staatsgodsdienst → godsdienstvrijheid
grote invloed religie → scheiding kerk en staat (seculering)
intolerantie tov anders denken → tolerantie
actieve God → inactieve God (deïsme)
Meeste mensen nog steeds religieus
Sociaal contractdenkers: Locke en Rousseau → belangrijke stroom binnen politieke verlichting
natuurrechten = van nature bepaalde rechten
natuurtoestand, maar toch wil iedereen vrijwillig een sociaal contract om een staat /
maatschappij te vormen
in sociaal contract worden bepaalde rechten aan regering overgeheveld in ruil voor
bescherming van natuurrechten
regering kreeg de macht van het volk en niet van God (= droit divin)
volkssoevereiniteit → falende regering kan worden afgezet
Rousseau was radicaler dan Locke
→ algemene wil = wat alle burgers samen willen, komt het beste naar buiten in
directe democratie = burgers stemmen over wetgeving
Verschil:
Locke: burgers moesten zich houden aan de regering die de wetten zelfstandig maakte
Rousseau: regering moet directe wil van volk uitvoeren
Trias politica: Montesquieu
Huidige politieke inrichting van westerse democratieën is niet alleen gebaseerd op ideeën van Locke
en Rousseau (sociaal contract, volkssoevereiniteit, wil van het volk), maar ook op de trias politica
Macht mag niet liggen bij één persoon / orgaan, om politieke vrijheid, gelijkheid én machtsmisbruik
te voorkomen:
wetgevende macht: controlerend, parlement
uitvoerende macht: regering
rechtsprekende macht: onafhankelijke rechters
Gevolgen politieke verlichting:
verandering politieke cultuur: nieuwe ideeën verspreidt in privé en publiek domein
→ vorsten moeten rekening houden met publieke opinie in alle lagen van bevolking
→ publicatie van verlichtingsideeën angstvallig in de gaten gehouden / verboden (ook in
relatief tolerantie Republiek)
Verlicht absolutisme = in sommige landen legitimeren vorsten hun bestuur niet meer vanuit
geloof, maar met rationeel argument: voor algemeen belang volk
→ sommige vorsten nog steeds achter droit divin = macht van God gekregen
Democratische revoluties
Opkomst politieke stromingen
Andere verlichtingsideeën naast opvoeding, religie en politiek, ideeën over:
sociale verhoudingen: Rousseau wilde afschaffing standenmaatschappij
→ totale gelijkheid, ook voor armen en slaven
economie: Adam Smith wilde vrijheid voor iedereen om rationeel belang na te streven
→ leidt volgens hem tot welvarende samenleving
→ grondlegger economische liberalisme / vrijemarktdenken / laissez-faire
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper nathaliej. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
