1
Samenvatting Educational Psychology – Anita
Woolfolk (14e editie, 2020)
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 7, Behavioral Views of Learning..............................................................................2
Hoofdstuk 8, Cognitive Views of Learning................................................................................9
Hoofdstuk 9, Complex Cognitive Processes.............................................................................18
Hoofdstuk 10, Constructivism and Designing Learning Environments...................................28
Hoofdstuk 11, Social Cognitive Views of Learning and Motivation........................................38
Hoofdstuk 12, Motivation in Learning and Teaching...............................................................47
PART II
, 2
Hoofdstuk 7, Behavioral Views of Learning
Vertaling titel: Gedragsvisies op leren.
7.1. Understanding learning (Begrijpend leren)
Leren is niet beperkt tot school. We leren elke dag van ons leven, ook al is het niet altijd bewust.
Leren vindt plaats wanneer ervaring een relatief permanente verandering veroorzaakt in iemands
kennis, gedrag of potentieel voor gedrag. Deze verandering moet tot stand worden gebracht door
ervaring, door de interactie van een persoon met zijn/haar omgeving.
De gedragsvisie richt zich op gedragsveranderingen en benadrukt de effecten van externe
gebeurtenissen op het individu.
7.1.1. Ethical Issues (Ethische kwesties)
Straf kan negatieve neveneffecten hebben, het kan bijvoorbeeld als model dienen voor agressieve
reacties en het kan negatieve emotionele reacties aanmoedigen. Straffen is onnodig en zelfs onethisch
wanneer positieve benaderingen ook zouden kunnen werken.
7.1.2. Learning is Not Always What It Seems (Leren is niet altijd wat het lijkt)
Er zijn 4 leerprocessen: contiguïteit, klassieke conditionering, operante conditionering en
observerend leren.
7.2. Early explanations of learning: contiguity and classical condition (Vroege
verklaringen van leren: Contiguïteit en klassieke conditionering)
Een van de vroegste verklaringen van leren kwam van Aristoteles. Hij zei dat we dingen samen
herinneren als ze op elkaar lijken, als ze contrasteren en wanneer ze aaneengesloten zijn. Het principe
van contiguïteit en de klassieke conditionering zijn voorbeelden van automatische conditionering van
reflexachtige reacties.
Stimulus= Een actie/evenement dat gedrag activeert.
Neutrale stimulus= Een stimulus die geen verband houdt met een respons.
Ongeconditioneerde stimulus= Stimulus die automatisch een emotionele of fysiologische
reactie produceert.
Conditionele stimulus= Stimulus die een emotionele of fysiologische reactie oproept na
conditionering.
Respons= Een observeerbare reactie op een stimulus.
Onvoorwaardelijke reactie= Natuurlijk voorkomende emotionele of fysiologische reactie.
Geconditioneerde reactie (respons)= Aangeleerde respons op een voorheen neutrale
stimulus.
Principe van contiguïteit= Wanneer 2 of meer sensaties vaak genoeg samen voorkomen, zullen ze
geassocieerd worden. Later, wanneer slechts 1 van deze sensaties (stimulus) optreedt, zal de andere
ook worden herinnerd (een reactie). Kortom, een rechtstreekse samenhang tussen 2 of meer zaken.
Contiguïteit speelt ook een belangrijke rol bij de klassieke conditionering.
Klassieke conditionering (associatie van automatische reacties met een nieuwe stimulus) =
Gericht op het leren van onwillekeurige emotionele of fysiologische reacties zoals angst, verhoogde
spierspanning, speekselvloed of zweten. Klassieke conditionering is een vorm van leren dat gebeurt
door een neutrale prikkel (stimulus) te koppelen aan een stimulus die leidt tot een reflex (bijv. als
iedere keer wanneer iemand een broodje zit te eten er een toeter klinkt, dan ga je de toeter associëren
met een broodje eten. Het geluid van de toeter alleen zorgt er al voor dat je speeksel gaat produceren).
Door het proces van klassieke conditionering kunnen mensen en dieren worden getraind om
onvrijwillig te reageren op een stimulus die voorheen geen of een heel ander effect op hen had. Deze
wijze van leren werd ontdekt door Pavlov die een experiment deed met honden en een bel. De reactie
die men geeft, berust op voorspelbaarheid en verwachtingen die je hebt.
Het witte-jassen-syndroom: Mensen bij wie de bloeddruk stijgt wanneer het wordt getest in
het kantoor van de dokter, meestal door iemand in een witte jas.
Zowel emoties, houdingen, feiten en ideeën worden in de klas geleerd. Dit emotionele leren kan soms
interfereren met academisch leren. Procedures op basis van klassieke conditionering kunnen ook
worden gebruikt om mensen meer adaptieve emotionele reacties te leren.
, 3
7.3. Operant Conditioning: Trying new responses (Operante conditionering: Nieuwe
reacties proberen)
Niet al het menselijk leren is onbedoeld en de reacties of gedrag zijn altijd zo automatisch. Mensen
‘opereren’ actief in hun omgeving. Deze opzettelijke acties worden operanten genoemd. Veel
menselijke gedragingen zijn operanten, geen respondenten. Klassieke conditionering beschrijft alleen
hoe bestaande reacties kunnen worden gecombineerd met nieuwe stimuli; het verklaart niet hoe nieuw
operant gedrag wordt verworven.
Operante conditionering (instrumenteel leren) = Het leerproces waarbij een respons in een
bepaalde context gevolgd wordt door een bekrachtiger of bestraffer. Een bekrachtiger is elke
gebeurtenis die de kans vergroot dat dezelfde respons in de toekomst weer zal optreden. Dit leerproces
is ontworpen door Skinner.
Gedrag kan worden beschouwd als iets dat tussen 2 reeksen omgevingsinvloeden zit: de invloeden die
eraan voorafgaan (de antecedenten) en de invloeden die erop volgen (de gevolgen ervan). Dit staat
ook wel bekend als het ABC-model (Antecedent – Behavior (gedrag) – Consequenties).
7.3.1. Types of Consequences (Soorten gevolgen)
Consequenties (gevolgen) bepalen voor een groot deel of een persoon het gedrag dat tot de gevolgen
heeft geleid, zal herhalen, het type en de timing van de gevolgen kan gedrag versterken of
verzwakken.
Versterken: Een bekrachtiger is elk gevolg dat het gevolgde gedrag versterkt (in frequentie of
duur). Telkens wanneer je merkt dat een gedraging aanhoudt of in de loop van de tijd
toeneemt, kun je ervan uitgaan dat de gevolgen van dat gedrag een bekrachtiger zijn voor de
betrokken persoon.
Gedrag → (consequentie) Versterker → Versterkt of herhaald gedrag (effect).
Er zijn 2 soorten versterkingen:
1) Positieve bekrachtiging: Doet zich voor wanneer het gedrag of de reactie
leidt tot het verschijnen of presenteren van een nieuwe stimulans (bijv.
leerling die van zijn stoel valt en dit leidt tot gejuich van klasgenoten). De
reactie kan ook worden versterkt wanneer het eigenlijk niet ‘positief’ is
(positieve bekrachtiging van ongepaste reacties), dit gebeurt veel in
klaslokalen. Wanneer het gevolg dat een gedrag versterkt, het verwijderen van
een stimulus is, wordt de negatieve bekrachtiging genoemd (bijv. wanneer je
geen autogordel om hebt, begint er een zoomgeluid en die stopt pas (je haalt
een stimulus dus weg) wanneer je een actie uitvoert om de gordel om te
doen). Kortom bij positieve bekrachtiging wordt er een stimulus opgeteld
(toegevoegd), bij negatieve bekrachtiging wordt er een stimulus afgetrokken
(weggehaald). Het gedrag wordt altijd verhoogd of versterkt.
2) Positieve versterking: Wanneer het gevolg dat een gedrag versterkt de
presentatie (toevoeging) van een nieuwe stimulus is.
Straf: Negatieve bekrachtiging wordt vaak verward met straf. Echter houdt straf in dat gedrag
altijd wordt verminderd of onderdrukt. Door straf wordt het gedrag in vervolg minder snel
herhaald.
Gedrag → (consequentie) Bestraffing → Verzwakt of verminderd gedrag (effect).
Er zijn 2 soorten straffen:
1) Type I straf (presentatiestraf): Wanneer het presenteren (toevoegen) van
een stimulus die volgt op het gedrag het effect heeft dat het gedrag wordt
onderdrukt of verminderd (wanneer leerkrachten bijv. leerlingen extra rondjes
laat rennen).
2) Type II straf (verwijderingsstraf): Wanneer er een stimulus wordt
verwijderd (aftrekken).
Gedrag aangemoedigd Gedrag onderdrukt
Stimulus gepresenteerd Positieve bekrachtiging Presentatiestraf (type I straf)
(toegevoegd) Bijv. hoge cijfers Bijv. nablijven op school
, 4
Stimulus verwijderd of Negatieve bekrachtiging Verwijderingsstraf (type II straf)
vastgehouden Bijv. excuses voor klusjes Bijv. geen TV voor een week
7.3.2. Reinforcement Schedules (Bekrachtigingsschema’s)
Schema Definitie Voorbeeld Reactiepatroon Reactie wanneer beloning stopt
Continu Beloning na TV aanzetten; Snel leren van Zeer weinig
elke reactie beloning met snoep. respons doorzettingsvermogen: reactie
verdwijnt snel
Vast interval Beloning na een Iedere maand je loon Responssnelheid Weinig doorzettingsvermogen:
bepaalde tijd ontvangen. neemt toe naarmate reactie verdwijnt snel wanneer de
de tijd voor beloning tijd voor bekrachtiging verstrijkt
nadert, en daalt dan en er geen beloning verschijnt
na de beloning
Variabel Beloning na Vogels spotten; je Langzame, constante Groot doorzettingsvermogen;
interval verschillende weet niet wanneer je reactiesnelheid: zeer langzame van responspercentage
tijdsduur beloond wordt met het weinig pauze na
zien van een vogel. De beloning
tijdsduur ertussen is
variabel
Vaste Beloning na een Telemarketeer krijgt Snelle respons; pauze Weinig doorzettingsvermogen:
verhouding bepaald aantal een bonus na elke 100 na beloning snelle daling van het
(ratio) reacties ingeschreven responspercentage wanneer het
creditcards verwachte aantal reacties wordt
gegeven en er geen bekrachtiger
verschijnt
Variabele Beloning na een Gokautomaten Zeer hoge respons; Grootste doorzettingsvermogen:
verhouding wisselend aantal kleine pauze na responspercentage blijft hoog en
(ratio) reacties beloning neemt geleidelijk af
Wanneer beloning volledig wordt ingetrokken, ontstaat er uitsterving. Bij klassieke conditionering
wordt de geconditioneerde respons gedoofd (verdwijnt) wanneer de geconditioneerde stimulus
verschijnt, maar de ongeconditioneerde respons volgt niet. Wanneer je bijv. iemand berichten stuurt
zonder reactie, stop je op een gegeven moment met berichten sturen. Wanneer je de driftbuiten van
een kind probeert te doven door het te negeren, merk je dat je na een gegeven moment alsnog er
aandacht aan gaat geven. Het kind wint dan, omdat je stopt met negeren, en in plaats van het
uitsterven, treedt intermitterende bekrachtiging op. Dit kan in de toekomst leiden tot nog meer
hardnekkige driftbuien.
7.3.3. Antecedents and Behavior change (Antecedenten en gedragsverandering)
Bij operante conditionering geven antecedenten (de gebeurtenissen die aan het gedrag voorafgaan)
informatie over wel gedrag tot positieve gevolgen zal leiden en welk tot onaangename gevolgen. Een
belangrijk antecedent om positieve reacties van studenten te vergroten, is het type instructies dat je als
docent geeft. Uit onderzoek naar effectieve instructielevering (EID) is gebleken dat instructies die
beknopt, duidelijk en specifiek zijn en die een verwacht resultaat communiceren, effectiever zijn dan
vage aanwijzingen. Stellingen werken beter dan vragen.
Cueing= Het geven van een voorafgaande stimulus net voordat een bepaald gedrag zou moeten
plaatsvinden (een stimulus geven die een gewenst gedrag opzet). Cueing is met name handig bij het
voorbereiden van gedragingen die op een bepaald moment moeten plaatsvinden, maar die gemakkelijk
worden vergeten.
7.4. Putting it all together: Applied Behavior Analysis (Alles samenzetten: Toegepaste
gedragsanalyse)
Toegepaste gedragsanalyse= De toepassing van gedragsleerprincipes om gedrag te begrijpen en te
veranderen. Idealiter vereist toegepaste gedragsanalyse een duidelijke specificatie van het te
