Samenvattingen Psychische aandoeningen
Hoofdstuk 1: Inleiding
EPA: ernstige psychiatrische aandoening.
Definitie gezondheid (Huber): gezondheid is het vermogen zich aan te passen en eigen regie te
voeren, in het licht van sociale, fysieke en emotionele uitdagingen van het leven.
De mens staat centraal ipv de ziekte;
Gaat om wat je wel kunt ipv gebreken of stoornissen;
‘positieve gezondheid’.
Zes aspecten positieve gezondheid:
1. Lichaamsfuncties
gezond voelen, fitheid, klachten en pijn, slapen, eten, conditie, bewegen.
2. Mentaal welbevinden
onthouden, concentreren, communiceren, vrolijk zijn, jezelf accepteren, omgaan met
verandering, gevoel van controle.
3. Zingeving
zinvol leven, levenslust, idealen willen bereiken, vertrouwen hebben, accepteren,
dankbaarheid, blijven leren.
4. Kwaliteit van leven
genieten, gelukkig zijn, lekker in je vel zitten, balans, je veilig voelen, hoe je woont,
rondkomen met je geld.
5. Meedoen
sociale contacten, serieus genomen worden, samen leuke dingen doen, steun van anderen,
erbij horen, zinvolle dingen doen, interesse in de maatschappij.
6. Dagelijks functioneren
zorgen voor jezelf, je grenzen kennen, kennis van gezondheid, omgaan met tijd/geld, kunnen
werken, hulp kunnen vragen.
Psychische klachten:
- Problemen in de hantering van stressvolle situaties, problemen met het eigen zelfbeeld,
problematische, niet-functionele opvattingen, overtuigingen of gedachtegangen,
problematische gevoelens, emoties en impulsen en problematisch gedrag;
- Problematisch: wanneer het functioneren van mensen erdoor belemmerd wordt of het
gedrag henzelf of hun naasten in moeilijkheden brengt;
Depressieve gevoelens, onredelijke en hinderlijke angsten of paniek, heftige woede,
impulsieve, destructieve gedragingen (zelfverwonding, suïcide), verslaving, stemmen horen,
paranoïde wanen en dwangmatige handelingen.
- Sommige psychische klachten zijn erg algemeen en veelvoorkomend;
Slaapproblemen, piekeren, stress, onzekerheid, faalangstigheid.
- Invloed op alle terreinen van het leven;
- Mensen in de directe omgeving lijden mee, zijn intens betrokken, maken zich zorgen, voelen
zich machteloos of wanhopig, ontwikkelen soms zelf psychische klachten;
- Als hulpverlener niet alleen aandacht voor de cliënt zelf maar ook voor de omgeving;
Bijzondere aandacht voor kinderen van mensen met een psychische aandoening (KOPP
kinderen).
,Medische benadering van psychische klachten:
- Benadering van psychische problemen als (hersen)ziekten of ziekteverschijnselen;
Op basis hiervan wordt een diagnose gesteld;
Wordt het uitgangpunt voor een passende behandeling;
Medicijnen nemen vaak een belangrijke plaats in.
- De stoornissen en problemen staan centraal;
Andere aspecten van iemands verhaal vallen hierdoor uit beeld.
- Vaak te weinig oog voor het levensverhaal van de cliënt;
- Psychisch lijden wordt gereduceerd tot een diagnose, die het beeld van de hulpverlener op
de cliënt bepaalt.
De DSM-5:
- ‘Diagnosic and Statistical Manual of Mental Disorders 5’;
- Van ongeveer 360 diagnoses zijn de criteria beschreven, op grond waarvan de diagnoses
moeten worden gesteld;
- Geeft geen verklaringen voor de ‘ziektebeelden’ of aanwijzingen voor behandeling;
- Nadelen;
Wekt de indruk dat een welomschreven ziekte is vastgesteld;
Zorgt voor labels, beeld en verwachtingen die hulpverleners van een cliënt hebben.
Symptoomnetwerken:
- Symptomen hangen met elkaar samen en versterken elkaar, vormen een netwerk, een
zichzelf onderhoudend systeem;
In medische benadering zijn symptomen een uiting van een ziekte.
Geeft een verklaring voor comorbiditeit (tegelijkertijd voorkomen van verschillende
ziektebeelden).
- Brugsymptomen: symptomen die in de lijstjes van verschillende diagnoses voorkomen;
- Alle symptomen van psychiatrische toestandsbeelden zijn direct of indirect met elkaar
verbonden;
- Centraal symptoom: symptoom die veel verbinding vertoont met andere symtomen,
waaromheen andere symptomen zijn geclusterd;
- Elementaire syndromen: verschillende netwerkclusters;
Bv. netwerkclusters psychose, remming, desorganisatie, depressie en angst bij schizofrenie.
- Biedt een goede basis voor diagnostiek en behandeling op maat.
Transdiagnostische factoren:
- Veel hulpvragers hebben, ongeacht hun diagnose, overeenkomende kenmerken;
Kenmerken die niet specifiek aan een diagnostische categorie zijn verbonden maar door de
grenzen van categorieën heen lopen.
- Term sluit aan bij de medische benadering;
- Overeenkomende biologische factoren;
Ontregeling in neurale systemen voor verwerking van informatie;
Ontregeling in de structuren van de hersenen die betrokken zijn bij motivationele processen;
Ontregeling in brein op het gebied van gevoelens van welzijn.
- Overeenkomende psychologische kenmerken;
Laag zelfbeeld, onzekerheid, faalangstigheid, perfectionisme.
- Overeenkomende gedragingen en symptomen;
, Vermijdingsgedrag, verslaving en dwangmatig gedrag;
Symptomen als sombere en angstige gevoelens, slaapklachten, dissociatieve klachten en
psychotische ervaringen.
- Traumatische ervaringen in het verleden;
Geweld en agressie in gezin, fysieke/emotionele mishandeling, seksueel misbruik, pesten.
- Dezelfde therapieën werkzaam;
Antidepressiva bij depressie, angststoornissen, dwangstoornissen, PTSS en enkele psychoses;
CGT, schematherapie, EFT, traumaverwerking en vaktherapieën bij verschillende
aandoeningen.
Het biopsychosociaal model:
- Gezondheidsproblemen benaderen vanuit 3 hoeken;
Biologische invalshoek;
Psychische invalshoek;
Sociale invalshoek.
- Voornamelijk een denkmodel;
Helpt hulpverleners om een probleem of hulpvraag van verschillende kanten te benaderen,
verklaringen te zoeken voor het ontstaan ervan en mogelijkheden voor de behandeling te
vinden.
- Voor de behandeling;
Vanuit alle invalshoeken behandelen, bv. met medicijnen, therapie en netwerk.
- Spirituele dimensie komt in dit model niet naar voren.
De sociaalpsychiatrische benadering:
- Vat vreemde gedragingen van mensen niet op als symptomen van een ziekte, maar als
reactie op wat zij in hun leven hebben meegemaakt en hoe zij dat hebben ervaren;
- Nieuwe vorm van psychiatrische zorg: ambulante zorg;
- Verschil met medische benadering: meer georiënteerd op de sociale en maatschappelijke
context, minder sterk medisch georiënteerd;
- Uitgangspunten sociale psychiatrie;
Hulpverlening richten op de cliënt in zijn context;
Tegengaan van marginalisering en uitstoting;
Flexibel aanbieden van hulp;
Geestelijke gezondheidsproblemen plaatsen in een epidemiologisch perspectief;
Hulp bieden bij praktische problemen.
- Uitgangspunten zijn praktisch van aard, weinig wetenschappelijke onderbouwing ontwikkeld
meer een benaderingswijze;
- Onderscheid maken tussen sociale oorzaken van problemen, sociale gevolgen van problemen
en sociale interventies bij problemen.
Culturele aspecten van psychische klachten en psychische gezondheidszorg:
- Het duiden van bepaald gedrag als ziekte is ingegeven door cultureel bepaalde opvattingen,
kan ook commerciële belangen dienen;
- Zelfs aan wetenschappelijk onderzoek liggen culturele aannames ten grondslag;
- Wat als de waarheid wordt gezien is onderhevig aan veranderende maatschappelijke
opvattingen binnen een bepaalde cultuur zelf;
Homoseksualiteit was tot 1987 een diagnose in de DSM.
, - Belangrijk om als hulpverlener rekening te houden met het culturele referentiekader van de
cliënt.
Hoofdstuk 2: Herstelgerichte benadering
‘Herstel is het persoonlijke proces waarbij iemand een min of meer ontwrichtende ervaring zodanig
te boven komt, dat hij het leven weer vanuit eigen wensen en mogelijkheden vorm kan geven, met of
zonder blijvende gevolgen van die ervaring.’
Fasen van herstel:
1. Overweldigd zijn door de aandoening;
2. Worstelen met de aandoening;
3. Leven met de aandoening;
4. Leven voorbij de aandoening.
Fasen gaan geleidelijk in elkaar over, soms een fase terug.
Vier aspecten van herstel:
1. Herstel van gezondheid/medisch herstel;
Verbetering van de symptomen van de aandoening.
2. Functieherstel;
Herstel van executieve functies;
Alledaags functioneren.
3. Maatschappelijk herstel;
Participeren in de maatschappij.
4. Persoonlijk herstel;
Hervinden van eigen identiteit;
Psychische kwetsbaarheid aanvaarden;
Krachten en talenten (her)ontdekken.
! Persoonlijk herstel vormt het hart van herstelprocessen !
Herstelfactoren:
1. Verbinding;
Verbondenheid met belangrijke anderen;
2. Hoop en optimisme;
Geloof in herstel, motivatie, dromen en doelen, etc.
3. Identiteit;
Ontwikkelen positief zelfbeeld, stigma overwinnen.
4. Betekenis- en zingeving;
Betekenis geven aan ervaringen van psychische kwetsbaarheid;
Betekenis geven aan leven, relaties, sociale rollen.
5. Empowerment;
Grip en controle op eigen leven, verantwoordelijkheid nemen voor taken en rollen,
persoonlijke groei en gebruikmaken van eigen talenten en kracht.
Kenmerken herstelondersteunende zorg:
- Hoop;
Er is altijd een bepaalde mate van herstel mogelijk;
Verbaal en non-verbaal communiceren.
- Presentie;
