Risico’s van het beroep van tandarts
Verhouding tussen fysieke en psychische draagkracht en draaglast
Draagkracht en draaglast
Draagkracht/verwerkingsvermogen: wat je aankunt; afhankelijk van geestelijke kracht, lichamelijke sterkte en
sociale steun vanuit de omgeving.
Draaglast: de belasting die kan optreden, door geheel van verplichtingen, het ondervinden van
levensgebeurtenissen en de problemen die men in z’n leven tegenkomt.
Omvang draaglast tandarts
Het beroep van de tandarts is zwaar door fysieke en psychische belasting. Het is de vraag of de draaglast door
het totaal van beroepswerkzaamheden, samen met de privé-belasting, past binnen de beschikbare draagkracht
(het verwerkingsvermogen), en dus niet de belastbaarheid overschrijdt. Overschrijding leidt tot vermoeidheid,
overbelasting en afname van functioneringsmogelijkheden. De belastbaarheid neemt af met de leeftijd.
Fysieke factoren (lichaamshouding)
Gevolgen van ongunstige werkhouding
De ontwikkeling van het menselijk lichaam in de evolutie is afgestemd op het maken van bewegingen
(spierpomp) Een tandarts werkt echter in een statische, belastende houding, met te weinig bewegingen,
waarbij de functie van de spierpomp wordt belemmerd. Het gevolg van een hoge belasting is vermoeidheid,
overbelasting, houdingsafwijkingen en slechtere werkprestatie.
Belasting door visuele waarneming en geluid
Visuele waarneming is een fysieke belasting. Er is sterke verlichting nodig, gelijkmatig verdeeld over het
werkveld. Een verkeerde verlichtingswijze, met belastende contrasten, leidt tot grote oogvermoeidheid.
Geluidsbelasting in de praktijkkamer kan stress-verhogend werken, waardoor de spierspanning toeneemt.
Huidafwijkingen en contactallergie
Door chemisch actieve stoffen kunnen huidafwijkingen op handen, gezicht en mondholte ontstaan. Hierdoor
ontstaan klachten als jeuk, roodheid, schilfering, branderigheid, huidlaesies en pijn. Er zijn
veiligheidsinformatiebladen voor alle producten met een mogelijk schadelijke werking.
Er zijn verschillende vormen van huidafwijkingen:
• Eczeem door chemisch actieve stoffen
• Eczeem door contactallergie: een verhoogde gevoeligheid voor een stof, die zich langzaam ontwikkelt
door herhaaldelijk contact daarmee. Resulteert in levenslange sensibilisatie.
o Twee typen contactallergie:
§ Vertraagd type allergische reactie (reactie IV);
§ Onmiddellijk type allergische reactie (reactie I).
• Allergische reacties door eugenol (zit in veel tandheelkundige producten).
1
, De mate van stofinwerking bepaalt de ernst van aantasting. Het handenwassen en handschoenengebruik
verhoogt de vatbaarheid voor huidafwijkingen.
Er is een toename van contactallergische reacties door gebruik van:
• Acrylaten en polymeren in o.a. composieten, sealants en bondings. Stoffen dringen door de
handschoenen heen, waardoor een type-IV-reactie (en soms een type-I-reactie) ontstaat.
• Latexeiwitten in cofferdam en (poeder van) handschoenen. Bij het vóórkomen van eczeem bestaat
een grotere kans op latexallergie.
Andere fysieke gezondheidsrisico’s
• Infecties door kruisbesmetting bij de patiëntenbehandeling
• Toxische reacties bij gebruik van kwik, euparal, aldehyden en methanol
• Stoffen die de ademhalingsorganen irriteren, zoals latexeiwitten (in poeder van latexhandschoenen,
mondmaskerelastieken) en calciumcarbonaat + aluminiumoxide (zandstraler).
• Inwerking van fysische verschijnselen (röntgen, UV, lazer etc.)
• Prikaccidenten (door de handschoen heen).
• Verwondingen van het oog met geïnfecteerd partikels (geen beschermingsbril gedragen)
Psychische factoren (mentaal)
Rol van psychische factoren
Men heeft te maken met een groot aantal inwerkende factoren die een bepaalde mentale belasting
veroorzaken (bv. motivatie, prestatiegerichtheid). Deze moet je zodanig richten dat ze een gunstige uitwerking
hebben op het algemeen welbevinden, het tandheelkundig handelen en de tandheelkundige
beroepsuitoefening. Te zware mentale belasting leidt tot stress. Het geïnspireerd zijn en het nieuwsgierig zijn
naar hoe de dingen in elkaar zitten is een vitale drijfkracht voor het gehele beroepsleven.
Belasting door management en organisatie
‘Feeling’ en ‘vaardigheden’ zijn onmisbare eigenschappen voor praktijkmanagement, om de beschikbare
personele en materiële middelen zodanig in te zetten dat de praktijkvoering op geplande wijze verloopt.
Cumulatieve belasting door een groot aantal deelbelasting
Een groot aantal deelbelastingen bepalen gezamenlijk de fysieke ne psychische totale (cumulatieve) belasting,
die zo laag mogelijk gehouden moet worden zodat de draaglast langer is vol te houden. Dit voorkomt dat de
draaglast de draagkracht overschrijdt.
Houdingsklachten (musculoskeletale problemen) van de tandarts
Omvang houdingsklachten
Bij ong. 65% van de tandartsen komen (musculoskeletale) houdingsproblemen en -afwijkingen voor. Een nog
groter percentage werkt in verkeerde houding. Mondhygiënisten hebben meer houdingsproblemen dan
tandartsen.
Uit onderzoek bij tandartsen is het volgende gebleken:
Last van nek-, schouder- en rugklachten (64%). Hoofdpijn door ongunstige hoofdhouding of oogvermoeidheid
2
