Hoofdstuk 1 Praktische filosofie
- koppel filosoof aan begrip
- oefen samen met medestudent over de denkoefeningen van de brabander, doorspreken
- collegestof belangrijk los van boek!
- Praktische filosofie gaat over: sociale en politieke filosofie & ethiek.
- Na samenvatten: eindoefening maken!
- Plato: filosofie gaat over de verwondering over het alledaagse en vanzelfsprekende
- Doel van opleiden is socialiseren: door je opleiding word je op een bepaalde richting opgestuurd,
voegen naar bestaande orde en manieren. Student leert op een bepaalde manier na te denken.
Dit zorgt voor een stilzwijgende censuur, er zijn ook andere manieren om iets te doen dan je
aangeleerd krijgt van je opleiding.
- Margaret Mead (antropologe): children must be taught how to think, not what to think.
- Filosofie is dan een opening voor nieuwe perspectieven, geen tunnelvisie. Filosofie is geen
wetenschap die de werkelijkheid wil verklaren, maar stelt de heersende manier van denken en
opvattingen in de samenleving ter discussie. Die heersende perspectieven laten geen andere
perspectieven toe; filosofie is hier een weerwoord op.
- Menswetenschappen zijn empirische wetenschappen, komt iets uit en dat nemen we aan voor
waar (concurrenende theorieen uitgesloten). Gaat uit van definities. Filosofie onderzoekt
definities en stelt fundamentele vragen.
- We hebben het over westerse filosofie (klassieke grieken), niet over oosterse (is vaak religie zoals
bijv. Boeddhistisch of Taoïsme)
- specifiek over pedagogiek
- Socrates en Plato: kan deugd aangeleerd worden? Wat is deugd? Is kennis aanleren mogelijk?
Wat is kennis? Wordt de mens goed of slecht geboren?
- Tot na de middeleeuwen: meer verklaringen dan alleen de zintuiglijk bewijs of rede, bijv. geloof,
gevoel of “instinct” De kerk en de bijbel verklaarde een hoop en vertelde heel veel over
opvoeding: kinderen komen zondig te aarden en deugd moet er in geslagen worden.
- Copernicaanse wending: de zon draait niet om ons maar andersom. Vond de kerk niet leuk, want
ging er tegenin tegen leer. Er kwamen verklaringen van wetenschappers in plaats van
antwoorden van theologen: Copernicus, Galilei, Kepler en Newton. Dit kwam niet overeen met
christendom. Dit was de verlichting. In plaats van vertrouwen op gevoel vertrouwen op rede.
Gevolg: mens ontdekt zichzelf als autonoom subject, fundament van werkelijkheid en weten.
,- De Verlichting: een optimistisch geloof in de menselijke rede. Alles kan opgelost worden en met
die kennis en wetenschap laten we mens een betere wereld creëren. Er kwam een wantrouwen
tegenover religie. Kant “durf te denken!”
- Voor de verlichting werden vooral opvoedingshandleidingen door dichters die romantische
ideeën verkondigden, dokters die onderbouwden hun redenen uit theorie vanuit de praktijk. De
verloskundigen schreven praktische boeken vanuit hun ervaring. De eerste complete
opvoedingstheorieën kwamen tijdens de verlichting, de eerste pedagogen waren filosofen. Bijv.
John Locke (thoughts concerning education) en Jean-Jacques Rousseau (emile).
- Verlichting zorgde voor natuurwetenschappelijk wereldbeeld. Alles was veel meer als
mechanisme gezien. Mens en omgeving werden beheerst en gerationaliseerd. Mensen draaiden
mee als geoliede onderdelen van scholen, ziekenhuizen, etc. als onderdeel van machine. Kritiek:
We worden eigenlijk allemaal klaargestoomd voor die machine. Ken Robinson ook kritiek hierop:
Ken Robinson: schools kill creativity
De wereld is onvoorspelbaar. We weten niet hoe de wereld er over 5 jaar uit ziet, laat staan de
kinderen die nu naar de basisschool die pas veel later de wijde wereld ingaan. Kinderen zijn in staat
tot innovatie en creativiteit. Deze creativiteit zou net zo’n grote rol moeten krijgen als bijvoorbeeld
leren lezen. Kinderen zijn niet bang om het fout te hebben. Als je niet accepteert dat je het fout kan
hebben, kom je nooit met iets creatiefs. Op school is fouten maken het ergste wat je kan doen. “We
get educated out of creativity.” Het doel van onderwijs is eigenlijk universiteitsprofessoren creëren.
Alleen met hersenen bezig. Het gaat om academische vaardigheden, vanuit de industrialisatie.
Doordat steeds meer mensen hun universitair diploma straks gaan halen, zijn diploma’s ineens niets
meer waard. We moeten anders over intelligentie nadenken. We moeten de fundamenten van ons
onderwijs veranderen.
- In de mens autonoom? Meesters van het wantrouwen (mens is niet autonoom): Freud (we
worden door onbewuste drijfveren beïnvloed, door gezinsdynamiek etc.) Nietzsche (menselijke
autonomie is hoogmoed), Marx (we worden door maatschappelijke verhoudingen bepaald).
Foucault, Latour, Nussbaum, Sandel. Iedereen in dit rijtje: mens is niet autonoom.
- Verlichting: men dacht we hebben vrije wil ipv de wil van god. Nu zeggen we van kan vrije wil
wel, bestaat dat wel. Wat is vrije wil? Wie heeft dat? Heeft ieder mens dat?
- Onderdeel van de machine: Beschikken wij over technische middelen of beschikken zij over ons?
Kunnen we zonder smartphone en het internet. Kan de economie zonder moderne middelen. We
kunnen zelf bijna niet meer zonder. Bijv ook in supermarkt, zonder technologie bijna niet meer
mogelijk. Macht komt bij apparaten of de mensen daarvan. Gaat robotisering ten koste van
autonomie, zorg, geluk, welzijn, verantwoordelijkheid en menselijkheid? In wiens belang zijn
apps zoals gezondheidsapps, autonome hulp of info naar verzekeraars?
- Is intelligentie een uniek menselijk mechanisme? Intelligentie kan voorkomen uit de interactie
van niet-intelligente onderdelen (AI): Minsky.
- Recente ontwikkelingen roepen filosofische vragen. Klonen, AI, etc. is dit wenselijk? Brengt het
ons menszijn in gevaar?
- Denker des vaderlands, maand van de filosofie, filosofie magazine. Ook boeken.
- Overheidsbeleid: hoe kijkt die dan naar de mens? We gaan van verzorgingsstaat naar
participatiesamenleving gegaan. Want iedereen wilt toch werken en voor zichzelf zorgen. Wie
kan/mag deelnemen aan de samenleving? In hoeverre is de overheid verantwoordelijk voor ons,
wat is rechtvaardig, in hoeverre mag de overheid onze vrijheid beperken. Wat houdt respect in?
Moet je altijd maar iedereen respecteren?
, - Pedagogische interventies zijn (gedeeltelijk) normatief. Het is niet altijd alleen maar
wetenschappelijk. Welke keuze maak je in tegensprekende theorieën? Het bevat ethisch, moreel,
politieke oordelen wat normaal is en wat niet. Het gaat uit wat van wat gewenst is en wat
menswaardig is. Het is ook afhankelijk van wetten en beleid dat gevoerd wordt. En ook de eigen
visie, de persoonlijke opvattingen over vrijheid en rechtvaardigheid spelen ook mee.
- Onderzoeksresultaten zijn geen objectieve waarheden: wetenschappers spreken elkaar tegen.
Publieke opinie gelooft wetenschappers niet langer op hun woord.
- De macht van de discours: hoe wij praten met elkaar hoe wij over dingen spreken, nemen we van
elkaar over, daarmee creëren we een beeld dat de waarheid woord. Zonder dat we dit zelf
merken, hebben we een bepaalde werkelijkheid gecreëerd en zien we de andere manieren niet
meer. Overheid heeft het altijd maar over “eigen kracht, zelfredzaamheid en eigen regie.” Sociaal
stelsel is onderuit gehaald. Wij zijn dat over gaan nemen. Maar is dat echt zo? Coronavaccin: als
je vragen hebt, ben je al scepticus. Een filosoof gaat tegen de discours in. Discours heeft al
besloten dat vragen of andere inzichten complotdenkers zijn.
- Artikel Marli Huijer
- Foucault: ‘Moreel handelen is niet te rechtvaardigen met alleen regels, procedures en de
heersende moraal.’ Je moet zelf blijven nadenken.
Niet alles kan in wetten worden vastgelegd.
- Baby Hendrikus: laagbegaafde ouders. Mag hij thuis blijven wonen? Iemand bepaalde dat zij niet
in staat zouden zijn het kind op te voeden. Afweging tussen zelfbeschikking, maatregelen en
preventie. Pedagogische, politieke en juridische en normatieve oordelen.
- Jeugdzorg: En de regels volgen en inschatten wat goed of slecht. Wat zijn de beste keuzes?
- Einstein: the important thing is not to stop questioning. Curiosity has its own reason for existing.
- Foucault: De opgave van de filosofie is niet het rechtvaardigen wat we al weten, maar een poging
te doen om te weten te komen of het mogelijk is anders te denken. Andere manieren van
denken.
- Studiegenoten: overheid stimuleert eigen kracht etc. rellen na de avondklok – liggen hier
filosofische vragen verborgen?
-
Hoofdstuk 1 De Brabander: De zelfoefening van het denken
Doel van filosofie in dit hoofdstuk: een poging om het heersende denken en de heersende
opvattingen in samenleving en sociaal werk ter discussie te stellen. Die heersende opvattingen
oefenen namelijk macht uit door onze blik op sociaal werk en cliënten te sturen en andere
perspectieven niet serieus te nemen, filosofie opent andere perspectieven.
1.1
De interesse van Nederlanders in filosofie stijgt. Dit komt wellicht door de tijd waarin we leven
waarin de techniek grote sprongen maakt, waardoor ons beeld van de mens en wat het betekent om
mens te zijn op de schop is gegaan. Bijvoorbeeld de CRISPR-Cas techniek waarmee DNA kan worden
