Screening op ondervoeding en het
uitvoeren van antropometrie bij mensen
met een verstandelijke beperking
Bacheloropleiding Voeding en Diëtetiek
Hanzehogeschool Groningen
Januari 2021
,Titel
Screening op ondervoeding en het uitvoeren van antropometrie bij mensen met een verstandelijke beperking
Opdrachtgever
Lectoraat Healthy Ageing, Allied Health Care and Nursing
Kamer B.0.20C
Petrus Driessenstraat 3
9714 CA Groningen
Opleidingsinstituut
Hanzehogeschool Groningen
Academie voor Gezondheidsstudies
Opleiding Voeding en Diëtetiek
Petrus Driessenstraat 3
9714 CA Groningen
Auteurs
Docentbegeleider 2e beoordelaar
Praktijkbegeleider
Omslagfoto
Vakblad Vroeg. (2018). Eetprobleem bij chronische ziekte of beperking vraagt om meer alertheid [Foto].
Geraadpleegd op 28 september 2020, van https://www.vakbladvroeg.nl/eetprobleem-chronische-ziekte-
beperking-vraagt-om-meer-alertheid/
Aantal woorden
8.643
,Voorwoord
Voor u ligt de scriptie ‘Screening op ondervoeding en het uitvoeren van antropometrie bij mensen met een
verstandelijke beperking.’ Het onderzoek voor deze scriptie is uitgevoerd door middel van literatuuronderzoek
in combinatie met veldonderzoek (enquêtes) onder diëtisten binnen de verstandelijk gehandicaptenzorg
(DVG’s). Deze scriptie is geschreven in het kader van ons afstuderen aan de opleiding Voeding en Diëtetiek aan
de Hanzehogeschool Groningen en in opdracht van het lectoraat Healthy Ageing, Allied Health Care and
Nursing. Van september 2020 tot januari 2021 zijn wij bezig geweest met het onderzoek en het schrijven van
de scriptie.
Samen met onze werkbegeleider, Laura Mecklenfeld, zijn wij tot de volgende onderzoeksvraag gekomen: ‘Wat
is bekend over de huidige handelswijze van diëtisten binnen de diëtistische anamnese op het gebied van
screening en antropometrie bij mensen met een verstandelijke beperking met (risico op) ondervoeding?’ Na
uitvoerig onderzoek hebben wij de onderzoeksvraag kunnen beantwoorden. Tijdens dit onderzoek stonden
onze docentbegeleider, Annely Visser-Douma, en onze werkbegeleider, Laura Mecklenfeld, altijd voor ons
klaar. Zij hebben steeds onze vragen beantwoord waardoor wij verder konden met ons onderzoek.
Bij dezen willen wij graag onze begeleiders bedanken voor de fijne begeleiding en hun ondersteuning tijdens dit
traject. Ook willen wij het lectoraat Healthy Ageing, Allied Health Care and Nursing bedanken voor het mogelijk
maken van deze opdracht en voor de ondersteuning bij de enquête. Ten slotte willen wij alle respondenten
bedanken die mee hebben gewerkt aan dit onderzoek. Zonder hun medewerking hadden wij dit onderzoek
nooit kunnen voltooien.
Wij wensen u veel leesplezier toe.
Groningen, januari 2021
, Samenvatting
Achtergrond: Zowel ondervoeding als verstandelijke beperking zijn wereldwijd belangrijke
gezondheidsproblemen. Mondiaal zijn meer dan 1 miljard mensen ondervoed en hebben meer dan 1 miljard
mensen een beperking (Groce et al., 2014). Voedingsdeskundigen melden dat mensen met een verstandelijke
beperking kwetsbaar zijn op voedingsgebied en daardoor het risico op ondervoeding ontstaat (Humphries,
Traci, & Seekins, 2009). Uit een wereldwijd onderzoek blijkt dat 30% van de mensen met een verstandelijke
beperking en 80% van de mensen met een ernstige meervoudige beperking (EMB) voedingsproblemen
ondervinden (Braam et al., 2014). Door beperkte informatie is het echter niet bekend hoe mensen met een
verstandelijke beperking worden gescreend op ondervoeding. Hierdoor is het niet duidelijk of de huidige
handelswijze effectief en haalbaar is bij deze groep.
Doel: Het doel van dit onderzoek is om de problemen, ervaringen en kennis van diëtisten binnen de
verstandelijk gehandicaptenzorg (DVG’s) omtrent (het risico op) ondervoeding bij mensen met een
verstandelijke beperking in kaart te brengen.
Methode: Het onderzoek is uitgevoerd met behulp van literatuuronderzoek en veldonderzoek (enquêtes). De
enquête is verspreid onder het netwerk Diëtetiek Verstandelijk Gehandicaptenzorg en de op basis hiervan
verzamelde gegevens zijn in combinatie met de resultaten uit de literatuur gebruikt om antwoord te geven op
de onderzoeksvraag en de bijbehorende deelvragen. In de literatuur is gezocht naar data over
voedingsproblemen, screeningsinstrumenten en antropometrische meetmethoden bij mensen met een
verstandelijke beperking. In de enquête is gevraagd naar: de ervaring van de diëtist, de kennis over
verstandelijke beperking, de kennis en kunde over screenen op ondervoeding en antropometrie, de huidige
screeningsmethode(n) en de huidige wijze waarop de antropometrische meetmethoden uitgevoerd worden.
De gegevens van de enquête zijn verwerkt en geanalyseerd met behulp van het computerprogramma SPSS.
Resultaten: In de literatuur komen de volgende (onderliggende oorzaken van) voedingsproblemen bij mensen
met een verstandelijke beperking regelmatig voor: beperkte voedingsvaardigheden, epilepsie, pica, maag- en
darmproblematiek, dysfagie en babyreflexen (Humphries et al., 2009). Twee onderzoeken adviseren om de
Mini Nutritional Assessment (MNA) zo snel mogelijk in de praktijk te brengen om ondervoeding bij
volwassenen en ouderen met een verstandelijke beperking te herkennen (Bastiaanse et al., 2012; Tsai, Hsu, &
Chang, 2011). Het is niet mogelijk om uitspraken te doen over de effectiviteit van de antropometrische
metingen, omdat hierover te weinig wetenschappelijk onderzoek is uitgevoerd. De BMI en middelomtrek
blijken echter praktische hulpmiddelen om inzicht te krijgen in het gewicht van mensen met een verstandelijke
beperking. Uit de enquête blijkt dat DVG’s voedselweigering, maag- en slokdarmproblemen, neurologische
aandoeningen en gedrag en emotie (waaronder fixatie op bepaalde producten en extreme voor- of afkeuren en
herkauwen) frequent tegenkomen. De DVG’s gebruiken de groeicurve (WHO) en de Short Nutritional
Assessment Questionnaire (SNAQ) het vaakst om te screenen op ondervoeding. Lichaamsgewicht,
lichaamslengte en BMI zijn populaire antropometrische meetmethoden.
Conclusie: Concluderend kan gesteld worden dat de helft van de DVG’s gebruik maakt van de groeicurve
(WHO) en dat een op de vier DVG’s de SNAQ gebruikt om te screenen op ondervoeding. Daarnaast worden
lichaamsgewicht, lichaamslengte en BMI door het overgrote deel van de DVG’s gebruikt als indicatie voor
ondervoeding.
Trefwoorden: antropometrie, diëtist, ondervoeding, screening op ondervoeding, verstandelijke beperking
