Uitgaande van de biologie en fysiologie van gezonde endodontische
weefsels leert de student in dit blok de gevaren waaraan het
pulpodentinale complex blootstaat te onderkennen en wat hiervan de
gevolgen kunnen zijn. Daarbij komen aan de orde de preventie, de
pathofysiologie, de etiologie, de ep...
De nitie diagnose
= Vaststelling van de aard en de plaats van een ziekte of verwonding op grond van de
verschijnselen.
Endodontische diagnostiek
- Opnemen of actualiseren van de medische en tandheelkundige anamnese.
- Vaststellen van de klacht of het tandheelkundige probleem (subjectieve anamnese)
- Uitvoeren van objectief en röntgenologische onderzoek (objectieve anamnese)
- Endodontische diagnostiek
- Het analyseren van de verkregen informatie.
Medische en tandheelkundige anamnese
Medische anamnese: interferentie medicijngebruik complicaties
Evaluatie van tandheelkundige ervaringen: onmisbaar voor goede diagnose en behandelplanning.
Subjectieve anamnese —> te vragen aan de patiënt
- Het ontstaan van de pijn (tijd)
- De frequentie en periode
- De intensiteit (schaal van 0 tot 10)
- De locatie
- Het opwekken van de pijn (bv. spoelen met koud water om pijn te verlichten)
- De duur van de pijn (pijn direct over of blijft het door sudderen)
- Reactie op prikkels
- De pijnverlichting
Objectieve anamnese
Extraoraal onderzoek
• Voorbeeld: jongen is gevallen op het asfalt —> stuk tand afgebroken
Controleren of het kaakkopje gebroken is.
• Voorbeeld: marinier is gevallen
Afgebroken tand geeft meer klachten op de lange termijn dan de
schaafwonden in het gezicht.
Intraoraal onderzoek
• Voorbeeld zwelling richting de omslagplooi ter hoogte van de wortelpunt
• Voorbeeld zwelling op gingiva —> gebruik instrumentarium bv pocket
sonde. Waarschijnlijk een parodontaal abces.
Waar let je op bij een intraoraal onderzoek?
- Palpatie bij omslagplooi
- Percussietest (tikken op de elementen)
• Tip: tik eerst op een gezond element zo kan de patiënt het verschil voelen.
- Testen mobiliteit (beweegbaarheid)
- Parodontaal onderzoek (pockets meten)
- Sensibiliteitstesten (temperatuur testen)
• Let op groot verschil tussen sensibiliteit en vitaliteit. Wanneer je een sensibiliteitstest uitvoert
en de tand reageert er goed op is de tand sensibel en dus NIET het woord vitaal gebruiken.
Vitaliteit test je alleen door een pulpacirculatietest te doen.
- Pulpacirculatietesten (vitaliteit testen)
• Wordt nooit gebruikt, hele dure apparaten.
- Röntgenonderzoek
40% van de periapicale pathologie is niet te zien op röntgenfoto’s.
fi 1
, Blok; Endodontologie Freeke Coppens; ACTA
Fistel Tracing
Traceren van stels. Een stel is een uitvoergang van een ontsteking. De
uitvoergang wijst naar het element. Op grond van de intraorale verschijnselen
wordt bij het voorbeeld aangenomen dat het om element 14 gaat. Als er een
stel traceerbaar is betekent dit dat het element vrijwel altijd niet meer sensibel
is.
Gave elementen vertonen over het algemeen geen apicale pathologie.
Oorzaken van apicale pathologie zijn: trauma, boren, diepe vullingen door
cariës, extreem cariës.
Wat is het trauma bij het element 14?
Recessie van het tandvlees + te hard poetsen; pulpa zichtbaar.
Sensibiliteitstesten
Status pulpa:
• Een gezonde pulpa is gevoelig voor prikkels.
• Een ontstoken pulpa is verhoogd gevoelig voor prikkels. Er wordt iets tegenaan gehouden en
het doet verhoogd pijn maar is snel weer weg. Maar het kan ook zijn dat de pijn lang blijft door
zeuren (10 tot 30 seconden). Dit zegt iets over de status van de pulpa —> irreversibel/reversibel.
• Een avitale pulpa is ongevoelig voor prikkels.
Complicaties sensibiliteitstesten:
• Verhouding vitaal-avitaal weefsel in de pulpa. Dit kan complicaties geven.
Voorbeeld: patiënt van A. Braun (endodontoloog) met beginnende kiespijn aan de 6.
Intraoraal onderzoek:
- Fistel traceerbaar boven de 6.
- Testen palpatie en percussie: tand extreem gevoelig.
- Pus kwam uit de tand: dan denk je tand is avitaal/niet sensibel
- Testen —> patiënt zegt ik voel de tand. Volgens Braun onwaarschijnlijk en vraagt of hij
mag boren. Hij begint mesiaal met boren en de patiënt voelt niks. Daarna gaat hij distaal
verder en de patiënt geeft aan dat hij het voelt. Dus dit betekende dat de distale radix
vitaal was, maar de mesiale niet. Dit komt door een dentine brug die gevormd is in de
pulpakamer; tussen de twee wortelkanalen.
• Insensibiliteit door storing innervatie; bv door trauma of tumoren, zenuwen worden dan bekneld.
• Vals negatieve reactie van een vitaliteitstest:
- Obliteratie van de pulpakamer/kanalen; dichtslibben van het pulpakanaal door trauma.
Versnelde reactie van dentinegroei. Primair dentine (bij aanleg gevormd) en secundair
dentine (vorming onder belasting van de tand) aanmaak. Hoe ouder patiënten, des te
smaller worden de kanalen.
Licht pathologische reactie van het lichaam door trauma. Zenuw trekt zich terug en er
wordt tertiair dentine/reperatief dentine aanmaak is atubulair dus heeft geen tubuli. Zenuw
trekt zich terug waardoor het lijkt dat de tand niet meer vitaal is.
—> Voorbeeld patiënte: fotomodel en een donker geel gekleurde tand. Tandarts is endo
gestart maar kon het kanaal niet vinden. Hierdoor is er een groot probleem. De porte
d’entree is gemaakt, maar is wel een wortelkanaal aanwezig alleen het is celrug tegen
celrug. De opening moet net groot genoeg zijn om bereikbaar te zijn voor de dunste vijl die
er is. De kans dat zo’n element apicale pathologie krijgt is maar 5%. Het succes
percentage van een endodontische behandeling bij een vitale pulpa is lager dan wanneer
je er vanaf gebleven was.
- Open apex; vooral bij kinderen die een trauma hebben gehad aan de tand. De wortels zijn
nog niet volgroeid en door de trauma worden de wortels niet afgevormd. Een oplossing
hiervoor is de pulpa openmaken en MTA neerleggen en daarna opvullen met composiet.
- Recent trauma; tand kan minder gevoelig reageren doordat de sensibiliteit verstoord is
geraakt. Dit kan weken of zelfs maanden duren
- Premedicatie; van te voren medicatie toedienen —> test is niet meer reëel.
fi fi fi
, Blok; Endodontologie Freeke Coppens; ACTA
Soorten sensibiliteitstesten
• Thermische testen
- Temperatuurverschil wekt pulpareactie op door verplaatsing van de vloeistof in de tubuli welk
een mechanische prikkeling geeft van de zenuwuiteinden.
- Warmte test; opzetstukje dat heet wordt (40%)
- Koude test; watje met coldspray—> meer betrouwbare test (70/80%)
Geen reactie =
mogelijk avitale pulpa ofwel recent trauma, obliteratie pulpakamer/kanalen, een
open apex, premedicatie of irreversibele pulpitis.
Normale reactie =
Gezonde vitale pulpa of ontstoken pulpa waarvan de ontsteking in een zodanig stadium is, dat er
al delen van de pulpa avitaal zijn. Maar toch reageert het element op de test. Hoe kan dit?
Alfa- bers = gemyeliniseerde zenuwen —> scherpe pijn en kunnen alleen in vitaal weefsel
overleven.
C- bers = niet gemyeliniseerde zenuwen —> do e pijn; zeurende pijn, alleen overleven in
necrotisch weefsel.
Reversibele pulpitis: sterke, pijnlijke reactie die echter een tot twee seconden na het verwijderen
van de prikkel afneemt.
Irreversibele pulpitis: gemiddelde tot sterke pijnreactie die drie seconden of langer na het
verwijderen van de prikkel blijft nazeuren.
LET OP: let op de patiënt en houdt je niet persé aan die secondes en kijk ook naar de oorzaken.
Meestal zijn grote vullingen een oorzaak van pulpitis.
• Elektrische stroom
- Elektische stroom veroorzaakt prikkeling van zenuwuiteinden.
- Prikkelbare zenuwuiteinden kunnen aanwezig zijn in een pulpa die grotendeels avitaal is (C-
bers)
- Geen di erentiatie tussen normaal en verhoogd prikkelbaar. De prikkel is er of de prikkel is er
niet, dus niet discriminerend.
Een elektrische stroom test kan ook vals positief zijn. Vocht op de tand kan geleiden naar de
gingiva en zorgen voor een prikkel omdat dit een stroomgeleiding is.
• Proefpreparatie; starten endodontische behandeling zonder verdoving. ALEEN wanneer de
patiënt veel pijn heeft en je een endodontische oorzaak vermoedt, anders moet je dit niet doen!
• Anaesthesietest; hele rij tanden doet pijn dus tanden per element gaan verdoven.
Bovenkaak verdoven per element —> Voor naar achter! Dit komt omdat de zenuw van achter
naar voren loopt. Wanneer je per ongeluk achter begint kan het zijn dat je al
geleidingsanaesthesie geeft.
Bij de onderkaak is het niet mogelijk om per element te verdoven tenzij je intraligamentair
verdooft. Dus in het ligament verdoven. Is niet prettig voor de patiënt.
Fracturen
Onvolledige kroonfractuur:
- Licht zeurend tot pijnlijke pulpitis
- Pijn neemt toe wanneer fracatuurdelen bewegen
- Soms neemt de pijn toe wanneer de kauwdruk op element afneemt. Dus je bijt en laat los en
daarna komt de pijn pas. Crack touch syndroom. Tijdens het bijten wordt de crack uitelkaar
getrokken. Op het moment dat je loslaat schiet het terug en er komt een druk te staan op de
pulpa. Dit is een typisch teken dat de pulpa vitaal is.
fi fi fi ff ff
, Blok; Endodontologie Freeke Coppens; ACTA
Diagnostiek voor onvolledige kroonfractuur
• Tootslooth; tweezijdig —> pyramide en hobbels. Discrimineren
tussen knobbels.
• Lichtbron; lichtstaafje koppel je op de airrotor. Op
het moment dat er een breuk zit in de tand wordt het
licht gestopt.
• Kleuring; kleurstof vloeit in de breuk
• Operatiemicroscoop
Verticale wortelfractuur
- Voorkomen door (dragende) knobbels te
overkappen. Knobbels 2mm verlagen
omdat wanneer de tand/knobbels breken
dit kan gebeuren op het botniveau. Endo
heeft dan geen zin meer.
- 67.4% stel aanwezig waarvan 34.8% ter hoogte van de marginale
gingiva
- Meer dan de helft vertoont een laterale radiolucentie.
Diagnostische ap —> decentie
Voorbeeld stift op röntgenfoto.
Perforatie door stift kan mogelijk zijn gebeurd. Kroon wordt
eraf genomen en het blijkt dat de tand mesiaal is
afgebroken. Braun had distaal verwacht.
Voorbeeld stel
Op de röntgenfoto zie je de apicale radiolucentie daar waar
de corticalis doorbroken is. Er is een fenistratie.
Split tooth —> element is door twee gebroken
fi fi fl
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper freekecoppens00. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,44. Je zit daarna nergens aan vast.
