De relatie tussen intolerantie voor onzekerheid en lichaamscontrole- en vermijding:
Een onderzoek naar de mediërende rol van sociale angst
Student: E.W.L. Holtland
Studentnummer: 5518725
Supervisors: L. C. Sternheim & J. M. Bijsterbosch
Contact: e.w.l.holtland@students.uu.nl
Datum: 22-01-2021
Aantal woorden: 4989
, Samenvatting
Lichaamsbeeldverstoringen worden in verband gebracht met een groot aantal negatieve
uitkomsten, waaronder eetpathologie. Lichaamscontrole- en vermijding vormen de
gedragsmatige component van lichaamsbeeldverstoringen. Hoewel dit gedrag actief lijkt bij te
dragen aan het ontstaan en in standhouden van dergelijke verstoringen, is er nog relatief
weinig onderzoek gedaan naar de onderliggende en mediërende factoren die ten grondslag
liggen aan dit gedrag. Voorgaand onderzoek heeft aangetoond dat intolerantie voor
onzekerheid en sociale angst mogelijk een rol spelen bij lichaamsbeeldverstoringen. In de
huidige studie is daarom onderzocht of intolerantie voor onzekerheid ook samenhangt met
lichaamscontrole- en vermijding, en of sociale angst hierbij een mediërende rol speelt. Aan
deze cross-sectionele studie namen 71 vrouwelijke participanten deel, participanten dienden
ouder dan achttien jaar te zijn en geen eetstoornis te hebben. De verschillende vragenlijsten
werden door de participanten online ingevuld. Intolerantie voor onzekerheid werd gemeten
door middel van de Nederlandse verkorte versie van de Intolerance of Uncertainty Scale
(IUS-12), sociale angst werd gemeten door middel van de Nederlandse versie van de Mini
Social Phobia Inventory (Mini-SPIN) en lichaamscontrole- en vermijding werd gemeten door
middel van de Nederlandse versie van de Body Checking and Avoidance Questionnaire
(BCAQ). Er werd een positieve samenhang tussen intolerantie voor onzekerheid en sociale
angst gevonden. Tevens werd een positieve samenhang tussen intolerantie voor onzekerheid
en lichaamscontrole gevonden. Er werd echter geen verband gevonden tussen intolerantie
voor onzekerheid en lichaamsvermijding. Tenslotte bleek sociale angst niet samen te hangen
met lichaamscontrole- en vermijding en dus ook geen mediërende rol te spelen in de relatie
tussen intolerantie voor onzekerheid en dit gedrag. Deze bevindingen suggereren dat
behandeling gericht op intolerantie voor onzekerheid mogelijk een positief effect kan hebben
op lichaamscontrole. Vervolgonderzoek zou zich kunnen richten op specifieke vormen van
sociale angst zoals sociale verschijningsangst, daarnaast zou vervolgonderzoek zich kunnen
richten op het onderzoeken van de voorgestelde relaties in een klinische populatie.
, Inleiding
Onderzoek wijst uit dat een groot deel van de vrouwen ontevreden is over het eigen
lichaam (Cash et al., 2004; Quittkat et al., 2019; Coker & Abraham, 2014).
Lichaamsontevredenheid wordt gedefinieerd als een negatieve, subjectieve waardering van
het eigen lichaam die betrekking heeft op fysieke aspecten van het lichaam zoals de vorm, het
gewicht, de grootte of het figuur (Bearman et al., 2006; Coker & Abraham, 2014). Wanneer
de ontevredenheid over het lichaam zo groot is dat dit van invloed is op het welzijn van het
individu, wordt ook wel gesproken van een verstoord lichaamsbeeld.
Lichaamsbeeldverstoringen worden geassocieerd met een groot aantal negatieve uitkomsten.
Zo blijkt een hogere mate van ontevredenheid over het lichaam samen te hangen met meer
gezondheidsrisico’s en een lagere kwaliteit van leven (Fiske et al., 2014; Hrabosky et al.,
2009). Daarnaast worden lichaamsbeeldverstoringen gevonden bij verschillende vormen van
psychopathologie, waaronder sociale angststoornissen, obsessief-compulsieve stoornissen en
eetpathologie (Ruffolo et al., 2006; Atalay & Gençöz, 2008; Aderka et al., 2014; Lantz et al.,
2018). Gezien de negatieve gevolgen die lichaamsbeeldverstoringen teweeg kunnen brengen
is het van belang om determinanten en onderliggende mechanismen van
lichaamsbeeldverstoringen te identificeren.
Het lichaamsbeeld is een multidimensionaal construct, dat perceptuele, cognitieve en
gedragsmatige componenten bevat die gezamenlijk de ervaring van het lichaam omvatten
(Sandoz et al., 2020). Symptomen van een verstoord lichaamsbeeld kunnen dan ook tot uiting
komen in de vorm van cognitief-affectieve verstoringen en perceptuele deficiënties, maar ook
in de vorm van disfunctionele lichaam gerelateerde gedragingen (Legenbauer et al., 2017).
Deze gedragsmatige component van lichaamsbeeldverstoringen wordt vaak
geconceptualiseerd door middel van twee patronen: lichaamscontrole- en vermijding (Sandoz
et al., 2020). Lichaamscontrole verwijst naar herhalende gedragingen die gericht zijn op het
controleren van het gewicht en de vorm van het lichaam, zoals frequent wegen, het in elkaar
knijpen van de huid en het controleren van specifieke lichaamsdelen in de spiegel (Garner &
Garfinkel, 1997; Fairburn et al., 1999). Bij lichaamsvermijding wordt de confrontatie met het
gewicht en de vorm van het lichaam juist vermeden door bijvoorbeeld losse kleding te dragen
en spiegels te vermijden (Rosen et al. 1991; Shafran et al., 2004).
Er wordt verondersteld dat deze gedragspatronen een angst reducerende functie
hebben, waarbij wordt getracht spanning en stress te verminderen (Radix et al., 2019). Zo
wordt met betrekking tot lichaamscontrole verondersteld dat dit als veiligheidsgedrag wordt
gebruikt om angst tegen te gaan (Legenbauer et al., 2017; Radix et al., 2019).
