In dit hoofdstuk wordt stilgestaan bij de vraag wat er onder criminaliteit verstaan
moet worden en daarnaast worden de belangrijkste criminologische theorieen
gepresenteerd.
Uiteindelijk gaat het daarbij om twee vragen:
- Waarom overtreden mensen de wet en
- Waarom gehoorzamen mensen de wet
1.1 criminologie en criminaliteit gedefinieerd
Definitie criminologie:
De wetenschap van de ‘misdaad en straf’.
Waar staat misdaad of criminaliteit voor:
Staat voor gedrag dat in strijd is met bepaald, in wetboeken vastgelegde, normen
en waarop een straf staat. Straf is de consequentie van het overtreden van
rechtsregels.
Criminaliteit of misdaad is gebonden aan tijd en plaats
Tijd: sommige gedragingen zijn nu bv wel strafbaar, terwijl dit twintig jaar gelden
nog niet het geval was.
Plaats: het Nederlandse strafrecht verschilt van het strafrecht in andere landen,
waardoor sommige gedragingen in ons land niet strafbaar zijn, terwijl dat in
andere landen wel het geval is.
Criminaliteit komt mede tot stand als gevolg van juridische en politieke
besluitvormingsprocessen in een bepaald cultuur in een bepaalde tijd.
Criminologie houdt zich bezig met verschillende vragen:
- allereerst is er aandacht voor de oorzaken, achtergronden en
ontstaansgronden van misdaden, strafbare feiten of delicten
- daarnaast richt de criminologie zich op de aard en omvang van crimineel
gedrag
- wat betreft straf, houdt de criminologie zich onder andere bezig met de
effectiviteit en de preventieve werking van bepaalde maatregelen
- tot slot is het functioneren van strafrechtelijke instituties, zoals politie,
openbaar ministerie, rechterlijke macht en strafinrichtingen, onderwerp
van onderzoek
1.2 Criminologische theorieen: twee stromingen
Criminologische theorieen vormen een ondersteuning bij het zoeken naar
oorzaken en trends inde aard en omvang van criminaliteit. Theorieen kunnen
daarnaast een uitgangspunt zijn voor de aanpak van criminaliteit.
In hoofdlijnen zin de theorieen binnen de criminologie te ordenen langs twee
vragen:
- Waarom overtreden mensen de wet (oorzaaktheorieen)
- Waarom gehoorzamen mensen de wet (controle- of beheersingstheorieen)
,1.2.1 oorzaaktheorieen
binnen de oorzaaktheorieen kunnen we grofweg twee groepen theorieen
onderscheiden:
- microniveau
- macroniveau
De oorzaaktheorieen op microniveau vinden hun oorsprong bij Lombroso:
misdaad als product of expressie van het individu.
Men gaat op zoek naar oorzaken die de kans vergroten vergroten dat bepaalde
personen zich tot delinquenten ontwikkelen.
Deze criminogene factoren worden gezocht in:
- het individu zelf (biologische, psychologische en psychiatrische factoren)
- directe leefomgeving (gezin, vriendengroep en woonbuurt)
De oorzaaktheorieen op macroniveau vinden hun oorsprong bij Quetelet:
misdaad als product of expressie van de maatschappij
Mens gaat op zoek naar onder welke maatschappelijke condities het aantal
deliquenten toe- of afneemt
In deze parafgraaf zullen er van beide stromingen binnen de oorzaaktheorieen
een aantal voorbeelden worden beschreven. Daarnaast worden een aantal
theorieeen behandeld die op het raakvak van micro- en macroniveau liggen.
De oorzaaktheorieen op een rij:
- sociobiologische en biogenetische criminologie
- forensische psychiaatrie, psychologiesche criminologie en
psychopathologie
- ontwikkelingscriminologie
- differentiele associatietheorie
- rationele keuzebenadering
- straintheorie
- radicale of kritische criminologie
- interactionistische theorie
1. Sociobiologische en biogenetische criminologie
Uitgangspunt van deze stroming is dat biologische factoren van invloed zijn op
crimineel gedrag.
Onderzoeken:
De relatie tussen aangeboren fysieke kenmerken en criminaliteit
Biosociaal onderzoek bij gedetineerden
Gezinsonderzoek
De relatie tussen aangeboren fysieke kenmerken en criminaliteit:
Kenmerkend voor criminelen waren een asymmetrische lichaamsbouw,
oordefecten, langere armen, doorgegroeide wenkbrauwen, verschillen in oor
grootte
, Biosociaal onderzoek bij gedetineerden
Gedetineerden bleken een tekort te hebben aan bepaalde B vitamine. Dit tekort
bleek sterk door te werken in het gedrag. Gedetineerde bleken onder andere
ongeinteresseerd en apatisch. De oorzaak van dit tekort lag, zo werd ontdekt, in
de eenzijdige samenstelling van maaltijden in de gevangenissen. De
opgespoorde realtie tussen de aanwezigheid van bepaalde E nummers in
sommige producten en agressief gedrag is een bruikbaar onderzoeksresultaat
voor het verklaren en terugdringen van bepaalde vormen van ongewenst en
onverklaarbaar gedrag.
Gezinsonderzoek echtpaar Glueck
Er werd onderzocht naar de invloed van het gezin op crimineel gedrag. Uit dit
type onderzoek komen twee hoofdlijnen naar voren:
- de kans op crimineel gedrag is aanzienlijk groter in gezinnen waar een
deficiente of onvolledige socialisatie plaatsvind (factoren: zich niet of
onvolledig eigen maken van normen of de afwezigheid van een van de
ouders)
- grotere kans op crimineel gedrag in gezinnen waar te weinig sociale
controle is
2. Forensische psychiatrie, psychologische criminologie en psychopathologie
De wetenschap die inzicht tracht te verschaffen in de psychiatrische
achtergronden van de misdaad van een individuele verdachte.
Nauw verwant met deze stroming is:
- psychologische criminologie
Heymans (temperamentenleer)
Eysenck (verband tussen persoonlijkheidskenmerken introversie en extraversie
en de geneigdheid van mensen om de wet te overtreden.
De forensische psychiatrie en psychologische criminologie hebben nog steeds
een ruime toepassing in strafrechtelijke procedures. Hierbij valt te denken aan
het begrip (on)toerekeningsvatbaarheid: als iemand ten gevolge van zijn
gebrekkige ontwikkeling of psychische stoornis niet in staat is geweest om anders
te handelen dan hij deed ten tijde van het ten laste gelegde feit.
In hoeverre levert de aanwezigheid van psychopathologie een bijdrage aan
deliquent gedrag:
- individuele gedragsproblemen (conduct disorder) op jonge leeftijd hangt
samen met een grotere kans op latere delinquentie.
Recent onderzoek heeft aangetoond dat kinderen met conduct disorder of
vergelijkbaar probleemgedrag een grote kans lopen later in hun ontwikkeling nog
steeds antisociaal gedrag vertonen. Uit diverse onderzoeken blijkt dat agressief
gedrag behoorlijk stabie is over de tijd.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper matthijs15. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,98. Je zit daarna nergens aan vast.