Plan van aanpak Slecht nieuws gesprek
Theoretisch kader
Wanneer je een slecht nieuws gesprek voert, breng je voor de ander een vervelende
boodschap over. Slecht nieuws kan variëren van het vervelende nieuws van een ziekte of
achteruitgang ervan, dat zorg niet geleverd kan worden of dat iemand komt te overlijden.
Zelfs het communiceren over een afwijzing van een verlofaanvraag valt onder een slecht
nieuws gesprek (Kennisplein Zorg voor Beter, 2021)
Het brengen van slecht nieuws is iets wat je als verpleegkundige dus ook veel gaat tegen
komen. Daarom is het tonen van empathie, het leveren van op maat gesneden informatie,
het afstemmen op behoefte van de patiënt en het tonen van begrip belangrijk om onder de
knie te hebben als vaardigheid om dit nieuws zo adequaat en integer mogelijk te brengen.
Hierbij is het van belang dat je de patiënt voorafgaand aan het gesprek waarschuwt over het
te ontvangen slechte nieuws door een korte inleidende zin, waarna je het nieuws direct
meld, vervolgd door het geven van de informatie in kleinere stukjes. Tijdens dit gesprek krijg
je vaak te maken met emotie, daarom is het als verpleegkundige belangrijk te letten op het
non-verbale gedrag van de patiënt, waaronder de gezichtsuitdrukkingen, de lichaamstaal, de
stiltes en eventuele tranen vallen (Silverman, Kurtz & Draper, 2014).
Valkuilen welke absoluut vermeden moeten worden zijn onder andere het uitstellen van de
mededeling, bijvoorbeeld door een lang verhaal op te gaan hangen zonder hierbij de kern
van het slechte nieuws te vermelden. Een andere valkuil is het laten vertellen van het slechte
nieuws door de patiënt zelf, door onder andere vragen te stellen aan de patiënt of naaste
waardoor zij uiteindelijk op deze manier zichzelf het vervelende nieuws aandoen. Wat ook
vermeden moet worden is het vergulden van de pil, door het slechte nieuws direct goed te
praten, bijvoorbeeld door al meteen oplossingen aan te dragen wanneer de patiënt nog
maar net op de hoogte is van zijn situatie. De valkuil van het rechtvaardigen van het slechte
nieuws moet eveneens ook worden vermeden, deze valkuil houdt in dat je bijvoorbeeld zegt
dat de situatie beter is geworden door het overlijden van een ziek kindje, omdat het
misschien nooit genezen had kunnen worden. Op dat moment heeft de patiënt geen
behoefte aan die woorden en is het belangrijk dat je tijd geeft om te rouwen en om hem het
verdriet te laten ervaren. De laatste absolute valkuil is het praten over jezelf wanneer je
slecht nieuws brengt, bijvoorbeeld door te vermelden dat je zelf ook een dergelijke situatie
hebt meegemaakt, of door te vertellen hoe vervelend je het zelf vind om dit te moeten
vertellen. Het draait in dit gesprek niet om de zorgverlener maar om de zorgvrager (Fontys,
z.d.)
,Voorbereiding
Wat Vorige taken wegleggen en richten op de nieuwe patiënt
Hoe Dossier van de vorige patiënt sluiten.
Waarom Wanneer je nog bezig bent met de vorige patiënt blokkeer je een vorm van
effectieve communicatie, je hebt niet je volledige aandacht bij het gesprek.
De kans op het maken van fouten is groter wanneer je niet met je volledige
aandacht aan het werk bent.
Effect Het wegleggen van voorgaande taken maakt dat je volledig geconcentreerd
bent, waardoor je de patiënt de volledige aandacht kunt geven. De patiënt
voelt zich meer op zijn/haar gemak wanneer hij/zij merkt dat je het gesprek
serieus neemt.
Bron Silverman, J., Kurtz, S., & Draper, J. (2014). Vaardig communiceren in de
gezondheidszorg (3de ed.). Boom Lemma.
Wat Maak zo snel mogelijk een afspraak
Hoe Stel dit niet uit en neem op tijd contact op met de patiënt om een afspraak
in te planen voor het gesprek. Wenselijk is het slechte nieuws te laten
brengen door een professional waar de patiënt al mee bekend is.
Waarom Het is belangrijk om slecht nieuws snel en op tijd te brengen, maar
voornamelijk ook dat de patiënt het nieuws ontvangt van een daarvoor
bevoegd en bekwame professional.
Effect De patiënt ontvangt het slechte nieuws van een professional, waardoor hij
een duidelijk beeld heeft over het verhaal.
Bron Silverman, J., Kurtz, S., & Draper, J. (2014). Vaardig communiceren in de
gezondheidszorg (3de ed.). Boom Lemma.
Wat Aangename en bekende omgeving en reserveer voldoende tijd
Hoe Reserveer tijd in een ruimte welke al bekend is voor de patiënt, reserveer
bovendien voldoende tijd om het slechte nieuws te brengen.
Waarom De patiënt komt terecht in een vertrouwde omgeving, wat er voor zorgt dat
hij meer openstaat voor het gesprek. Wanneer je voldoende tijd hebt
gereserveerd voor het brengen van het nieuws kun je meer ingaan op
emoties en gevoelens van de patiënt.
Effect De patiënt is hierdoor meer op zijn gemak, je werkt tijdig aan de
samenwerkingsrelatie met de patiënt en je kunt het gesprek rustiger
voeren.
Bron Silverman, J., Kurtz, S., & Draper, J. (2014). Vaardig communiceren in de
gezondheidszorg (3de ed.). Boom Lemma.
Van der Burgt, M., & Mol, R. (2020). Patientenvoorlichting door
verpleegkundigen (7de ed.). Bohn Stafleu van Loghum.
, Wat Nodig een partner, familielid of vriend/in uit
Hoe Geef door aan de patiënt dat zij een partner, familielid of vriend kunnen
meebrengen tijdens het consult. Dit ligt volledig bij de patiënt zelf.
Waarom Het is voor de patiënt prettig wanneer er een partner, familielid of vriend
aanwezig is. Zij kunnen ondersteuning, rust en steun bieden aan de patiënt.
Daarbij kan de ander meeluisteren naar de informatie die je geeft als
zorgverlener.
Effect De patiënt is meer op zijn gemak, heeft nabijheid van een partner, familielid
of vriend en krijgt meer informatie mee omdat er iemand met hen
meeluistert.
Bron Silverman, J., Kurtz, S., & Draper, J. (2014). Vaardig communiceren in de
gezondheidszorg (3de ed.). Boom Lemma.
Van der Burgt, M., & Mol, R. (2020). Patiëntenvoorlichting door
verpleegkundigen (7de ed.). Bohn Stafleu van Loghum.
Wat Juiste materiaal is aanwezig
Hoe Gebruik ondersteunende materialen tijdens het gesprek. Het is prettig om
deze alvast klaar te hebben liggen. Gebruik bijvoorbeeld modellen, plaatjes,
grafieken, een filmpje of eventueel een tekening.
Waarom Door iets visueels in te brengen wordt je verhaal ondersteund. De patiënt
kan de informatie linken, visualiseren en beter begrijpen waardoor zij meer
beeld hebben bij wat je hen verteld.
Effect De informatie wordt begrijpelijker en beter onthouden.
Bron Van der Burgt, M., & Mol, R. (2020). Patiëntenvoorlichting door
verpleegkundigen (7de ed.). Bohn Stafleu van Loghum.
Wat Bedenk hoe je het slechte nieuws gaat brengen
Hoe Bedenk voorafgaand aan het gesprek hoe je het slechte nieuws wil brengen.
Let wel op emotie en empathie.
Waarom Je weet wat je moet zeggen tegen de patiënt en kunt dit op een duidelijke
manier overbrengen. Je gaat voorbereid het gesprek in.
Effect Door hier eerst goed over na te denken voorkom je twijfel in je stem en
bericht naar de patiënt toe. Er ontstaan geen onduidelijkheden bij de
patiënt. Pas wel op dat je het bericht niet uitzend zonder emotie en
passende gevoelens, dit komt over als ongeïnteresseerd.
Bron Silverman, J., Kurtz, S., & Draper, J. (2014). Vaardig communiceren in de
gezondheidszorg (3de ed.). Boom Lemma.
Wat Wees voorbereid op vragen
Hoe Ga voor jezelf na welke vragen er gesteld kunnen worden tijdens het slecht-
nieuws gesprek.
Waarom Wanneer je jezelf hebt voorbereid op mogelijk vragen, kun je een gepast
antwoord geven aan de patiënt en eventueel familie of naasten. Hierdoor
kun je hen eventueel geruststellen of meer duidelijkheid geven.
Effect Door de duidelijkheid kunnen patiënten het slechte nieuws een plaats
geven, je kunt direct antwoord geven op vragen dus de patiënt blijft niet
met onzekerheid of vragen achter.
