Samenvatting Microbiologie: syllabus + hoorcolleges
Hoorcollege 1: hygiëne en infectiepreventie
Infectiepreventie omvat twee dingen:
- Een infectieziekte veroorzaakt door binnengedrongen ziekteverwekkers
- Preventie van die infectieziekte en wel op basis van kennis van zaken
Hygiëne: vooral gericht op het vermijden dan wel minimaliseren van overdracht van
ziekteverwekkers, regels voor goed schoonmaken omgeving
- Gericht om overdracht van infecties en MO te voorkomen
- Het hebben van controle op een situatie m.b.t. de microbiologische aspecten en hanteert
daarbij infectie-preventie inzichten, procedures en hulpmiddelen
- Controle overdracht van ziekteverwekkers
- Bijvoorbeeld handen wassen na toiletgebruik, eten in koelkast bewaren
Infectie preventie is gericht op het voorkomen van microbiële groei en zo mogelijk op doding van
MO!
Omstandigheden bepalen welke maatregelen er genomen moeten worden om geen
infectieziekten te krijgen: in zorginstellingen is dit uiterst nauwkeurig
Geschiedenis van de microbiologie, hygiëne en infectiepreventie:
Anthoni van Leeuwenhoek:
- Ontwierp de aller eerste microscoop en ontdekte daardoor allerlei lichaamscellen (rode
bloedcellen, spermatozoa, spiercellen, ééncellige organismen, bacteriën etc.)
- Grondlegger cytologie, algemene en van de orale microbiologie
Ignaz Semmelweis:
- Grondlegger van hygiëne en infectiepreventie
- Wist kraamvrouwenkoorts sterk te minimaliseren
- Uiteindelijke oorzaak: vanuit de snijzaal zonder handen wassen naar de kraamvrouwen
Louis Pasteur:
- Chemicus en microbioloog
- Ontwikkeling van biogenese-theorie (leven komt voort uit leven), ontdekking van MO en het
veroorzaken van ziektes daardoor, ontdekking dat fermentatie het gevolg is van microbiële
groei, ontwikkeling van pasteurisatie, ontdekking van anaerobiose (leven zonder O2) en de
ontwikkeling van een virus-vaccin tegen hondsdolheid (rabiës)
Robert Koch:
- Ontdekking van de veroorzaker van miltvuur (bacillus anthracis), tuberculose
(mycobacterium tuberculosis) en cholera (vibrio cholerae), maar ook de ontwikkeling van
postulaten van Koch (bewijzen dat MO ook daadwerkelijk de oorzaak is van de ziekte)
- Eisen hier aan: het MO moet bij alle ziekten worden aangetroffen maar mag niet aanwezig
zijn bij gezonde personen, met een reincultuur moet een gezonde gastheer opnieuw de
ziekte met dezelfde verschijnselen kunnen opwekken, uit de experimenteel geïnfecteerde
gastheer moet men hetzelfde MO opnieuw kunnen isoleren
Remming bacteriële groei: groei van MO kan op verschillende manieren worden geremd
- Goede persoonlijke hygiëne: verzorgde handen, aangepaste werkkleding
, - Hygiëne op de behandelplaats: besmettingen voorkomen, na behandeling daarom streng
desinfecteren en steriliseren
Sterilisatie en pasteurisatie:
- Sterilisatie: proces waarbij materiaal geheel vrij gemaakt wordt van levensvatbare MO (ook
sporen) d.m.v.:
◌ Vochtige hitte met behulp van stoom onder druk (121 C, overdruk) en zonder lucht
gedurende 10-15 minuten
◌ Droge hitte gedurende 1 á 2 uur bij 180 C
◌ Bestraling met behulp van ioniserende of Uv-straling
◌ Gassen en dampen zoals ethyleenoxide
◌ Filtratie bij gassen en vloeistoffen
Pasteurisatie: is een kortdurend afdolingsproces ten behoeve van het kiemvrij maken van melk
zonder smaakverlies, waarbij temperatuurgevoelige MO worden afgedood. niet geschikt als
sporen kunnen voorkomen
Het effect van het te steriliseren materiaal is afgezien van chemische aard ook afhankelijk van:
- Bij hittesterilisatie afhankelijk van de procestemperatuur en duur van lucht/gasgehalte
- Bij sterilisatie door middel van straling afhankelijk van de aard en de dosis van toegepaste
straling
- Bij gassterilisatie afhankelijk van de procestemperatuur en duur van de uiteindelijke gasdosis
- Bij filtersterilisatie afhankelijk van de poriedoorsneden
Sterilisatie is het volledig kiemvrij maken van een voorwerp: dus na afloop moeten alle
virussen, vegetatieve MO, sporen etc. allemaal gedood zijn
Sterilisatie in de autoclaaf:
- Goed verpakt (niet luchtdicht), wel in een luchtdichte ruimte gebracht
- Lucht wordt door vacuümpomp afgezogen en er wordt stoom ingeblazen
- Stom staat onder druk hoge temperatuur wordt bereikt (110 – 120 C)
- Niet alleen vegetatieve bacteriën en virussen worden gedood, maar ook bacteriesporen
Sterilisatie m.b.v. een hogedrukpan:
- 20 minuten gesteriliseerd met een temperatuur van 120 C
- Pressure cooker
Heteluchtsterilisatie:
- Ruimte waar de luchttemperatuur minimaal 180-200 C is
- Sterilisatie is dan alleen effectief wanneer de sterilisatietijd minimaal 1, maar het liefst 2 uur
bedraagt
- Nadeel: tijdrovende karakter, alleen geschikt voor instrumenten (en dus niet voor verband,
rubber handschoenen etc.)
Gaststerilisatie d.m.v. ethyleenoxide-gas:
- Dit wordt gebruikt bij het steriliseren van disposable injectienaalden en instrumenten
Sterilisatie d.m.v. glutaardialdehyde:
- Glutaardialdehyde is een vloeistof die zeer goed steriliseert
- Wordt gebruikt als sterilisatievloeistof bij ultrasoon reinigen van boortjes en
diamantsteentjes
, Desinfectie: het verlagen van het besmettingsniveau van materiaal mb.v. een desinfectans, of te wel
een chemische stof met her vermogen om in lage concentraties MO te doden om het
besmettingsniveau van oppervlaken te verlagen
Bekende desinfectantia:
- Bepaalde halogenen: chloor in hypochloriet, chlooramine, jodium in jodiumtinctuur en
jodoforen
- Alcohol: ethanol en isopropanol voor desinfectie van huid en werkvlakken
- Etheleenoxide: voor desinfectie van disposable voorwerpen in de klinische praktijk
- Fenolen en cresolen: voor desinfectie van openbare toiletten
- Kationogene detergentia: desinfectie van voorwerpen en werkbladen
Antiseptica: zijn meer verfijnde desinfectantia, speciaal voor humaan gebruik (zachtheid)
Sterilisatie is niet altijd nodig, soms is desinfectie ook al voldoende
Veel gebruikte manieren van desinfectie:
1. Desinfectie door uitkoken:
- Gedurende 15-20 minuten in water uitgekookt
- Instrumenten moeten zich onder water bevinden
- Nadeel: na afloop moeten instrumenten gedroogd worden, waardoor ze weer besmet
kunnen worden
2. Desinfectie met chemische vloeistoffen:
- Jodiumtinctuur: 1% jodium, 80% alcohol. Wordt minder gebruikt omdat het een grote
irritatie van de slijmvliezen veroorzaakt
- Hibitane: 0,5% chloorhexidine, 80% alcohol. Vaak gebruikt in endodontie voor desinfecteren
cofferdams, klemmen etc.
- Alcohol 70% vol: instrumentenkasten, werkvlakken, röntgenapparatuur, unit etc.
Bij desinfectie worden MO gedood, maar sporen niet!
- Sterilisatie heeft altijd de voorkeur
Infecties en infectieziekten:
- Infectie: binnendringen van MO is er schade? Dan Infectieziekte
Micro-organismen: de groep ziekteverwekkende (pathogene) MO omvat virussen, bacteriën,
schimmels en parasieten
- Bacteriën spelen een belangrijke rol bij mondziekten (cariës, parodontitis) en ook bij
patiënten als ziekteverwekker
- Virussen spelen een echte rol als ziekteverwekker
- Gasten en schimmels: voornamelijk Candida gisten
- Parasieten: kleine rol in de tandheelkunde
Virussen:
- Kan een levende cel binnendringen, daarin vermenigvuldigen en vervolgens vrijkomen in een
opnieuw infectieuze staat
- Virus zelf is dus geen leven MO, maar het kan wel een interactie aangaan met een levende
cel
- Structuur: nucleïnezuur (DNA/RNA) omgeven door een eiwitmantel (capside)
- Bevat geen ribosoom en kan dus niet zelfstandig eiwitten synthetiseren
