Dit document bevat een samenvatting van alle stof voor deeltentamen 1 van het vak Leren en Geheugen. Dit vak wordt gegeven op de opleiding psychobiologie in jaar 2. Het bevat uitgebreide aantekeningen van alle colleges en een samenvatting van de bijbehorende literatuur uit het boek van Gluck en Kan...
Leren -> Het proces waarbij ervaringen / interactie met de omgeving resulteert in verandering in
gedrag.
Geheugen -> Het totale pakket aan ervaringen dat is opgeslagen in ons brein. Dit is eigenlijk de
expressie van het leren. Het zorgt er ook voor dat je iets met een intentie kan doen, je kunt op basis
van vorige ervaringen een nieuwe ervaring voorspellen etc.
- Sensorisch geheugen = Is maar van hele korte duur, zoals beelden, geluidsfragmenten
(<1 sec)
- Werkgeheugen = Is al iets langer en dit zijn een aantal items die je online kan houden om er
een actie mee uit te voeren. Het heeft een zeer beperkte capaciteit (<1 min)
- (korte termijn geheugen = Hier hou je informatie wat langer vast, dus uren, dagen etc.)
- Lange termijn geheugen = Dat kan vanaf 1 min tot levenslang zijn.
Bewust geheugen -> Gaat over je eigen leven of feiten, concepten etc.
- Autobiografisch geheugen (eigen leven)
- Semantisch geheugen (feiten, concepten)
Onbewust geheugen -> Vaardigheden en gewoonte
- Procedureel geheugen : Hiermee kan je ook associaties maken met hoe doe je iets en wat
levert het dan op.
Welke stadia doorloopt informatie?
1. Encoding -> Het wordt voor het eerst een geheugenspoor in het brein; opnemen/ acquisitie
van informatie
2. Consolidation -> Het vastleggen van de informatie
3. Retrievel -> Het ophalen en herinneren van informatie. Je haalt de informatie op, integreert
het met wat in je omgeving gebeurt en op basis daarvan doe je een actie.
Retention interval : Het tijdsinterval tussen het moment dat informatie je brein in komt en je het
weer herinnert.
Problemen:
Retrievel
- Je kunt je niets herinneren doordat je omgeving onvoldoende cues geeft. Wanneer je huidige
situatie te weinig overeenkomt maar de voorgaande situaties kan je de informatie niet
opnieuw gebruiken.
- Problemen met het aanmaken unieke herinneringen. Er is te veel overlap tussen
herinneringen, dus je weet niet meer bij welke herinnering het nu hoort.
o Retrograde amnesie -> geheugenverlies van oude geheugens. Daar kan je niet meer
bij of ze zijn te veel met elkaar versmolten.
,Consolidatie
- Anterograde amnesie -> Het lukt niet om nieuwe herinneringen aan te maken
- Wanneer er iets in dit proces waardoor de neurale basis niet helemaal stabiel wordt kan je
misschien componenten integreren in de herinnering die niet kloppen, dan heb je het over
onbetrouwbaar ‘flashbulb’/’flits’ herinnneringen.
- Je kunt dit ook gebruiken voor behandeling van PTSD. Je maakt de herinneringen weer
opnieuw kwetsbaar en labiel en dan veranderen. Je maakt de herinneringen dan anders en
dan ga je ze opnieuw consolideren.
Encoding
- Inflexibel gedrag -> OCD, verslaving
Wat is een volmaakt geheugen?
- Het is fijn om een geheugen te hebben die veel details kan onthouden. Geheugenspoor is
nooit een identieke kopie van de ervaring. Er spelen altijd andere dingen een rol namelijk
emotie, persoonlijkheid, perceptie en die kleuren je geheugen op een manier dat het gaat
afwijken van de feitelijke gebeurtenis.
- Vergeten is noodzakelijk en kan helpen bij (beslissings)gedrag. Alles onthouden zou heel
moeilijk zijn om informatie op te halen, omdat de omgeving dan zo specifiek zou moeten zijn
om één herinnering naar boven te halen.
Niveaus:
- Neurobiologie (cellulair niveau) -> Vrij veel details bekend over mechanismen zoals
neurotransmitters, synapsen, plasticiteit en ontwikkeling.
- Cognitieve psychologie (gedragsniveau) -> Veel experimentele resultaten en modellen van
gedrag/cognitie.
- Cognitieve neurowetenschappen (brein-gedrag) -> Veel minder over bekend maar dat
bestudeert de neurofysiologische processen voor/tijdens/na leergedrag en dit is uitdagend.
Computationele modellen:
Wat doet een model?
- Versimpelt een complex systeem (brein/cognitie)
- Kan een experiment proefdraaien zonder proefpersonen/proefdieren
- Produceert concrete theorieën en hypotheses
- Kan een verklaring geven voor gevonden onderzoeksresultaten
Fundamentele thema’s in de psychologie van Leren en Geheugen
1. Filosofie van het vroege denken over leren en geheugen
Plato
- Nativist : Alle kennis reeds bij de geboorte aanwezig
- Rationalist : Logica en intuïtie leiden tot inzicht
- Geheugen: Brug tussen de perceptuele en rationele wereld
- Nature
Aristoteles
- Empiricus : Alle kennis is het gevolg van een waarneming of ervaring
- Data en theorievorming leiden tot kennis
- Geheugen : associaties tussen gevoelens, stimuli en episodes
- Nurture
,Wetten van associatie:
1. Nabijheid (contiguity) -> Zaken die zich dichtbij elkaar in de tijd en/of ruimte afspelen raken
geassocieerd
2. Frequentie (frequency) -> Hoe vaker gerelateerde zaken samen ervaren worden, des te
sterker de associatie
3. Gelijkvormigheid (similarity) -> Als twee zaken overeen komen in vorm of functie, dan roept
de ervaring van de een de ander op
2. De start van de moderne en experimentele psychologie
William James zette een cursus op met de focus op vorming en handhaving van vaardigheden,
gewoonte en geheugen. Hij vond dat activatie van een deel van een herinnering activeert
geassocieerde elementen (associationisme).
Hermen Ebbinghaus -> Hij was de eerste die experimenten ging doen met de psychologie. Hij deed
onderzoek met zichzelf en deed dat door woorden te leren en op andere tijden te herinneren.
- Retention curve = Het meeste ‘vergeten’ vindt plaats na het leren.
- Korte lijsten zijn eenvoudiger te leren dan lange lijsten
- Uitgebreidere initiële oefening verbeter herinnering
- Opnieuw leren kost minder moeite dan eerst leren
Problemen met jezelf als proefpersoon gebruiken:
1. Subject bias -> Je weet zelf wat voor uitkomst je verwacht en dit heeft invloed op je
2. Blind design -> Dit is hier niet van toepassing, omdat je wel weet welke hypothese wordt
getoetst
a. Double-blind -> Hierbij weet de onderzoeker en de deelnemer niet wat er getest
wordt. Dit is hier ook niet van toepassing.
3. Experimenter bias -> De voorkennis van de onderzoeker beïnvloed de uitkomst
Ivan Pavlov -> klassieke conditionering
- Leercurve -> Hoe vaker je iets oefent hoe vaker je de respons zal zien
o Horizontale as = onafhankelijke variabele (deze ga je manipuleren)
o Verticale as = afhankelijk variabele (hiermee ga je variëren en observeren)
- Klassieke conditionering = Individu leert een associatie tussen twee ongerelateerde zaken
- Uitdoving = Je kunt de reactie op de geconditioneerde stimulus ook laten vervagen door het
omgekeerde aan te bieden. Ipv. Bij een belletje voedsel aan te bieden, bied je juist dan geen
voedsel aan, zo zal de slijm reactie uitsterven.
- Generalisatie = Het toepassen van oude leermomenten op nieuwe situaties
Edward Thorndike -> Operant conditionering
- Instrumentele/operant conditionering : Individu leert dat een bepaalde actie/handeling leidt
tot positieve/negatieve uitkomst
- Law of effect:
o Positieve uitkomst versterkt gedrag
o Negatieve uitkomst verzwakt gedrag (dit was niet zo)
3. Nature vs. nurture
Descartes -> Nature/ Dualisme
- Dualisme = Het principe dat de hersenen en het lichaam bestaan als twee aparte entiteiten
- Alles wat we leren zit al in ons op het moment dat we geboren worden
, John Locke -> nurture
- Alle informatie die we leren komt door onze ervaringen die we meenemen
4. Mensen vs. dieren
Plato -> Mensen zijn uniek doordat ze een eeuwigdurende ziel hebben.
Aristoteles -> Mensen zijn alleen uniek, doordat ze kunnen redeneren
Evolutietheorie:
1. Natuurlijke selectie
a. Overerving
b. Variatie
c. Meer ‘fit’
5. Behaviorisme
John Watson -> Hij ging testen hoe ratten eten in het doolhof konden vinden. Hij haalde één voor
één de sensorische organen weg van deze ratten. Zonder al hun sensorische informatie konden de
ratten de weg vinden. Daardoor besloot hij dat deze dieren aangeleerde motor patronen zou
hebben. (automatic motor habits)
- Hij was de grondlegger van het behaviorisme -> alleen kijken naar het gedrag
Skinner -> Skinner box een operante leeromgeving.
- Stimulus -> actie -> consequentie -> associatie
Het zegt ook iets over motivatie i.c.m. beloning
Hij was een radicale behaviorist -> Bewustzijn en vrije wil zijn slecht illusies
6. De cognitieve benadering
Edward Tolman -> Hij liet ratten in een doolhof lopen en dan zetten hij een blokkade voor de snelste
route en hij zag dat die ratten dan gewoon een andere route koos.
- Ratten leerde de spatiële lay-out van doolhoven kennen.
o Niet te verklaren door stimulus-respons
o Dit gedrag wordt niet altijd gestuurd door straf/beloning
- Cognitieve map
- Latent learning : Er is zelfs leergedrag wanneer er geen specifieke motivatie is om te krijgen
of vermijden
Karl Lashley -> Engram : De neurale representatie van een geheugenspoor. Dit is een set van cellen of
één cel die een geheugen bevat en hij wilde weten waar dat zou zitten in het brein. Hij haalde dalen
delen van de cortex weg. Hoe groter het deel van de cortex dat werd weggehaald, hoe meer fouten
er werden gemaakt. Het maakte alleen niet uit welk deel van de cortex hij weghaalde en kon dus
geen duidelijke engram zien.
- Conclusie : Engrams zitten op een gedistribueerde manier door het brein
o Theorie van equipotentialiteit = het brein functioneert als geheel als geheugenopslag
Donals Hebb -> fire together, wire together
- Geheugen is opgeslagen als ‘cell assemblies’ : Groepen van neuronen die verspreid door de
hersenen die onderling een versterkte connectie vertonen.
o Synaptische plasticiteit : Als twee cellen samen actief zijn, wordt de verbinding
(synaps) versterkt
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper gittevogels. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,49. Je zit daarna nergens aan vast.
