Inhoudsopgave
Lecture 1....................................................................................................................................................... 3
Inleiding tot de cursus.................................................................................................................................... 3
2.1 Onderwerpen binnen de internationale economie........................................................................................3
2.2. Enkele gestileerde feiten...............................................................................................................................3
Het zwaartekrachtmodel............................................................................................................................... 3
Het model van Ricardo: comparatieve voordelen...........................................................................................4
4.1 De theorie in een notendop............................................................................................................................4
4.2. Veronderstellingen........................................................................................................................................5
4.3. Productie mogelijkheid grens/Production possibility frontier.......................................................................5
4.4. Productie en relatieve prijzen onder autarkie...............................................................................................6
4.5. Internationale handel....................................................................................................................................7
Lecture 2....................................................................................................................................................... 9
4.6. Voordeel van internationale handel............................................................................................................10
4.7. Relatieve lonen............................................................................................................................................11
4.8. Drie wijdverbreide misvattingen over internationale handel.....................................................................12
4.9. Uitbreiding van het model van Ricardo 1: multigood model of N-good model..........................................13
4.10. Uitbreiding van het model van Ricardo 2: transportkosten en niet-verhandelde goederen....................16
4.11. Beoordeling van het model van Ricardo...................................................................................................17
Lecture 3...................................................................................................................................................... 18
Specific-factors model.................................................................................................................................. 18
1.1. Specifiek-factorenmodel: Aannames..........................................................................................................18
1.2. Specifiek-factorenmodel: Allocatie.............................................................................................................19
1.3. Model met specifieke factoren: herverdeling van handel en inkomen.......................................................20
1.4. Model met specifieke factoren: algemeen effect van handel.....................................................................23
1.5. Model met specifieke factoren: twee implicaties.......................................................................................24
1.5.1. De helling van de productiemogelijkheid grens PP is –MPL F/MPLC (zie dia 9)....................................25
1.5.2. Het nominale evenwichtsloon in de sector waarin laken wordt geproduceerd, reageert negatief op
een toename van het aantal werknemers in die sector................................................................................25
Lecture 4...................................................................................................................................................... 26
2.1. Heckscher-Ohlin-model: Aannames............................................................................................................26
2.2. Heckscher-Ohlin-model: een model van een tweefactoreconomie onder autarkie....................................27
2.3. Heckscher-Ohlin-model: de effecten van internationale handel.................................................................31
Lecture 5...................................................................................................................................................... 36
1. Internationale arbeidsmobiliteit............................................................................................................... 36
, 1.1. Definitie.......................................................................................................................................................36
1.2. Aannames binnen een model met specifieke factoren (specific-factors model)........................................36
1.3. Het evenwicht in een wereld zonder internationale arbeidsmobiliteit.......................................................38
1.4. Het evenwicht in een wereld met internationale arbeidsmobiliteit...........................................................38
1.5. Gelijkenis met internationale handel..........................................................................................................40
2. Het standaard handelsmodel (the standard trade model).........................................................................40
2.1. Doel van het standaard handelsmodel.......................................................................................................40
2.2. Winsten uit handel (van een verandering in de ruilvoet)............................................................................41
2.3. Wijzigingen in de ruilvoet............................................................................................................................42
2.3.1. Economische groei...............................................................................................................................43
Lecture 6...................................................................................................................................................... 44
2. Het standaard handelsmodel (vervolg)..................................................................................................... 44
2.3.2. Transfers (niet besproken in Krugman, Obstfeld en Melitz)...............................................................44
2.3.3. Importtarieven en exportsubsidies.....................................................................................................46
3. Internationaal lenen en uitlenen....................................................................................................................48
4. Externe schaalvoordelen en internationale handel...................................................................................51
4.1. Soorten schaalvoordelen.............................................................................................................................51
4.2. Externe schaalvoordelen.............................................................................................................................51
4.3. Externe schaalvoordelen en het belang van gevestigd voordeel (eerste opmerking)................................52
4.4. Externe schaal- en handelsvoordelen kunnen zelfs welvaartsverliezen veroorzaken (tweede opmerking)
............................................................................................................................................................................53
4.5. Dynamische externe schaalvoordelen.........................................................................................................53
,Lecture 1
Inleiding tot de cursus
2.1 Onderwerpen binnen de internationale economie
- Vastgoed- of goederentransacties (reële globalisering): “Internationale handel en
investeringen” (deze cursus)
- Uitwisseling van goederen en diensten tussen inwoners van verschillende
landen, d.w.z. in- en uitvoer van goederen en diensten.
- Theorieën over internationale handel: klassieke en neoklassieke theorieën
(Smith, Ricardo, Heckscher-Ohlin-Samuelson) en moderne theorieën.
Let op: de namen Heckscher-Ohlin-Samuelson en Heckscher-Ohlin worden in de
literatuur en ook in deze cursus als synoniemen gebruikt.
- Praktijk van internationale handel:
- Handelsbeleid (handelsbeleid = breed scala aan overheidsbeleid dat is
ontworpen om de omvang van handelsstromen te beïnvloeden): tarieven,
exportsubsidies, productiesubsidies, industriebeleid
- Handelsbeleid in ontwikkelingslanden
- Handelsbeleid in ontwikkelde landen
- Globalisering (en de kritieken daarop)
- Regionale economische integratie
- Internationale bewegingen van productiefactoren: internationale arbeidsmobiliteit,
internationale leningen en leningen, Foreign Direct Investment (FDI)
- Monetaire of financiële relaties (financiële globalisering):
Zie de cursus “Internationaal Geld en Financiën”
2.2. Enkele gestileerde feiten
- Globalisering is geen nieuw fenomeen: de openheid kwam pas in de jaren zeventig
weer op een niveau dat kenmerkend was voor de periode voor de Eerste
Wereldoorlog.
- De handel groeit doorgaans sneller dan het mondiale BBP (ook door “verticale
desintegratie”: verschillende stadia van het productieproces worden in verschillende
landen uitgevoerd).
- De openheid voor handel en kapitaalstromen van landen is nog steeds behoorlijk
divers, maar neemt over het algemeen toe.
- Open landen groeien doorgaans sneller dan relatief gesloten landen.
- De meeste handel vindt plaats tussen vergelijkbare landen.
- Buitenlandse directe investeringen zijn de afgelopen vijf decennia spectaculair
toegenomen.
- Handel in diensten wordt steeds belangrijker (vgl. internet maakt het mogelijk
accountants in een ander land te vestigen, callcenters, enz.).
Het zwaartekrachtmodel
Het scala aan theoretische en praktische determinanten van handelsstromen tussen landen is
extreem groot:
, - Economische omvang van landen. Grotere landen kunnen meer consumeren,
produceren, exporteren.
- Geografische afstand tussen landen. Transportkosten.
- Infrastructuur (weg- en spoorinfrastructuur, (diepwater)havens, breedband, etc).
Landlocked: geen toegang tot een zee etc.
- Verschillen in productiekosten (door verschillen in lonen, productiviteit, klimaat,
aanwezigheid van grondstoffen, etc).
- Culturele banden, culturele overeenkomsten en verschillen in taal. Voorbeeld:
Nederlanders zijn heel direct en willen meteen onderhandelen terwijl andere culturen
eerst banden op willen bouwen.
- Scholing. Groot probleem in bijvoorbeeld Sub-Sahara Afrika; er zijn weinig
geschoolde experts.
- Corruptie.
- Aanwezigheid van multinationale ondernemingen.
- Aanwezigheid van zogenaamde preferentiële handelsovereenkomsten
(vrijhandelsovereenkomsten, douane-unies).
- Aanwezigheid van een gemeenschappelijke munt. De gemeenschappelijke munt is
bevorderlijk omdat de kans dat de munt ten opzichte van de ander minder waard wordt
etc. is nul.
Het zwaartekrachtmodel/the gravity model is een zeer succesvol empirisch model voor de
verklaring van de handelsstromen tussen landen. Reden: het zwaartekrachtmodel laat
eenvoudigweg een veelheid aan (potentiële) verklarende variabelen toe.
De eenvoudigst mogelijke specificatie van het zwaartekrachtmodel voor de handelsstroom (T)
van land i naar land j omvat drie verklarende variabelen. Handelsstromen van land i naar land
j zijn
- Positief gekoppeld aan de economische omvang van het bronland Yi.
- Positief gekoppeld aan de economische omvang van het land van bestemming Yj.
- Negatief gekoppeld aan de geografische afstand Dij.
Algemene vorm:
Vandaar:
- De laatste vergelijking kan dan gemakkelijk worden uitgebreid tot het opnemen van
veel extra mogelijke verklarende variabelen. De kleine a b en c zijn de elasticiteiten.
Het model van Ricardo: comparatieve voordelen
4.1 De theorie in een notendop
- 1817 (David Ricardo: Over de principes van politieke economie en belastingen).
- Eén productiefactor: arbeid.
- Verschillen in arbeidsproductiviteit tussen landen leiden tot comparatieve voordelen,
specialisatie van landen en internationale handel.
- Internationale handel verhoogt niet alleen de welvaart van de wereld als geheel, maar
ook van alle landen afzonderlijk. Handel is geen zero-sum game (met één winnaar),
maar een positive-sum game: alle landen profiteren ervan.
,Vergelijkende, d.w.z. relatieve voordelen zijn de drijvende krachten achter de handel in plaats
van de absolute voordelen die centraal stonden in de handelstheorie van Adam Smith.
Adam Smith (in An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations, 1776):
- “Wat voorzichtigheid is in het gedrag van elk particulier gezin, kan nauwelijks
dwaasheid zijn in dat van een groot koninkrijk. Als een ander land ons een product
kan leveren dat goedkoper is dan wij het zelf kunnen maken, koop het dan beter van
hen met een deel van de producten van onze eigen industrie die op een manier worden
gebruikt waarop wij enig voordeel hebben.”
- Adam Smith: goederen ruilen op de wereldmarkt waar het eigen land absoluut
productiever is voor goederen waarin het buitenland absoluut productiever is.
- Voorbeeld: het kost ons maar 4 uur om een liter wijn te produceren en een ander land
6 uur, dan hebben wij een absoluut voordeel in het produceren van wijn en moeten wij
het doen. Het kan echter dat één land alle absolute voordelen heeft en dus alles
exporteert en landen die géén absolute voordelen heeft en alles moet importeren.
4.2. Veronderstellingen
- Twee landen: Thuis/home (H) en Buitenland/foreign (F)
- Twee producten: kaas/cheese (C) en wijn/wine (W)
- 1 productiefactor: arbeid (L), die mobiel is binnen landen maar niet tussen landen
(internationale arbeidsimmobiliteit)
- Volkomen concurrentie op de output- en factormarkten
- Technologie wordt gespecificeerd in termen van constante arbeidsvereisten per
eenheid product ("constante schaalopbrengsten"/“constant returns to scale”) die
verschillen tussen producten en landen (sterretjes geven buitenlandse variabelen aan):
- ALC aantal arbeidsuren dat nodig is voor de productie van een pond kaas in het
eigen land
- A*LC aantal arbeidsuren nodig voor de productie van een pond kaas in het
buitenland
- ALW aantal uren arbeid vereist voor het produceren van één gallon wijn in het
eigen land
- A*LW aantal uren arbeid vereist voor het produceren van één gallon wijn in het
buitenland
4.3. Productie mogelijkheid grens/Production possibility frontier
- De productiemogelijkheidsgrens specificeert de maximale hoeveelheid van elk van de
twee producten die geproduceerd kunnen worden met het beschikbare arbeidsaanbod
(L) in het betreffende land. Het illustreert ook de wisselwerking tussen de productie
van de twee goederen.
- De productiemogelijkheidsgrens wordt afgeleid uit de volgende vergelijking:
- We gaan er dus van uit dat alle arbeid zal worden gebruikt en dus geen werkloosheid
(deze aanname wordt gedurende deze course gehandhaafd).
- a gaat over het aantal uren dat erin gestopt wordt
- Q is het aantal dat geproduceerd wordt.
Afbeelding 3-1 Grens aan productiemogelijkheden van het huis
, - De absolute waarde van de helling van de productiemogelijkheidsgrens zijn de
alternatieve kosten van C, d.w.z. de kosten van C in termen van W:
- Inderdaad, het verkrijgen van een extra pond kaas vereist:
- ALC uur arbeid. Elk uur arbeid had ook 1/ALW liters wijn kunnen
opleveren. De productie van een extra pond kaas vereist dus het opofferen van ALC *
1/ALW liters wijn, of de alternatieve kosten van kaas in termen van wijn
worden:
4.4. Productie en relatieve prijzen onder autarkie
- Autarkie = situatie zonder internationale handel
- Het productieniveau wordt bepaald door marginale opbrengsten en marginale kosten
gelijk te stellen.
- Productie van kaas in het land van herkomst: op het punt waarop het aantal pond kaas
dat in één uur wordt geproduceerd (1/A LC) maal de prijs van één pond kaas (P c) gelijk
is aan het nominale loon (w) per uur, of 1/ALC * Pc = w.
- Zo ook voor wijn, of 1/ALw * Pw = w.
Opmerking:
- De prijs is het marginale rendement en is gelijk aan de marginale kosten in lijn met de
aanname van perfecte concurrentie op outputmarkten, d.w.z. Pc = ALC * w en Pw = ALW
*w
- Het reële loon is gelijk aan het marginale product van arbeid, d.w.z. het omgekeerde
van de arbeidsbehoefte per eenheid product, in lijn met de aanname van ook perfecte
concurrentie op factormarkten, d.w.z.: w / Pc = 1 / ALC en w / Pw = 1 / ALW
Uit de gelijkheid van de nominale lonen in de twee sectoren (vgl. de aanname van
arbeidsmobiliteit binnen het land), verkrijgen we:
- Zo ook voor het buitenland:
