IPO 1B HC1
ORTHOPEDAGOGIEK EN EXTERNALISERENDE
GEDRAGSPROBLEMATIEK
Orthopedagogiek
Wat betekent orthopedagogiek?
Ortho = afgeleid van orthós (Grieks voorvoegsel) = recht , juist, goed
Pedagogiek = afgeleid van paidagoogia (Oud- Grieks) = opvoeding
(paidagoogia- slaaf die kinderen naar school bracht)
Orthopedagogiek = het recht zetten van de opvoeding.
Kortom: bij een niet normatief verlopend opvoedingsproces of een drieging
daartoe, kan de hulp van een orthopedagoog ingeschakeld
worden.
Wat is orthopedagogiek?
Wat is opvoeden?
Van Dale: grootbrengen, lichamelijk en geestelijk vormen.
Prof. Kok (1987):
- wederzijde beïnvloeding van opvoeder en kind
- dynamisch proces:
-kind ontwikkelt zich vanuit drang
-opvoeder speelt in op de opvoedingsbehoefte
Orthopedagogiek:
- de wetenschap van de bijzondere specifieke opvoeding en het in de
ontwikkeling belemmerde kinderen.
Het gaat om de situaties waar het kind zich niet volledig kan ontwikkelen,
en dat kind heeft dan speciale opvoeding nodig.
- gericht op opvoedingsproblemen (speciale opvoedingsopdracht bij
problemen met kinderen)
- voorkomen en terugdringen van problemen: stagnerende
ontwikkeling op gang brengen en “herstel van het gewone leven”
Hoe onderscheid Orthopedagogiek zich?
Pedagogiek?
- Opvoedkunde, leer van de opvoeding
- Orthopedagogiek: speciale opvoeding, aangepast aan het kind
Ontwikkelingspsychologie?
- (Problemen in) ontwikkeling bezien aan het kind
- Orthopedagogiek: problemen bezien vanuit perspectief van de
opvoedingsdynamiek
De medische wetenschap (psychiatrie)?
- Problemen als ziektes en stoornissen (ziektebeelden)
- Orthopedagogiek: problemen bezien vanuit perspectief van de
opvoedingsdynamiek
1
,*Orthopedagogiek is divers, breed en heeft veel raakvlakken met andere
disciplines
Problematische opvoedingssituatie
De problematische opvoedingssituatie (Tet Horst, 1980)
- Situatie tussen opvoeders en kind, die perspectiefloos wordt
ervaren en waarbij hulp van buitenaf nodig is om weer perspectief
te beiden.
- Opvoeding als middel om tot positieve ontwikkelingsuitkomsten te
komen
Goodness of fit (Thomas en Chess, 1977)
- Afstemming tussen omgeving en individuele kind kenmerken
- Optimalisering eisen en verwachtingen van omgeving aan
temperament kind
‘Werken op maat’
Empirisch-analytische benadering
- Systematische en methodische manier van kennisvermeerdering
(De Groot,1961)
- Evidence-based
Orthopedagogiek als discipline
Orthopedagogiek is een handelingswetenschap die met haar kennis het
handelen van
opvoeders en hulpverleners moet ondersteunen
Praktijk vs. Wetenschap
Empirische wetenschap
Theorievorming ter verklaring van problemen/beschrijving van
stagnerende factoren
praktijk moet zelf de vertaalslag maken (top-down)
Praktische wetenschap:
Naast kennis ook kunde, er moet vaardigheden ontwikkeld worden
praktijk moet ook aanpak kunnen verantwoorden (bottom-up)
Externaliserende gedragsproblematiek
Antisociaal en externaliserend gedrag
-Opstandig, dwars, uitdagend, driftig, prikkelbaar, agressief en/of
delinquent gedrag
-Onwenselijk, storend, schadelijk
-Normaal onderdeel van ontwikkeling
-Soms sprake van een stoornis (DSM- V)
-Oppositioneel opstandige gedragsstoornis (ODD)
-Norm overschrijdende gedragsstoornis (CD)
Theoretische kaders
2
, Bronfenbrenner: Probleemsituatie kan allen begrepen worden in de
context van de omgeving van het kind
1. Microsysteem: De onmiddellijke omgeving
(ouders,vrienden,grootouders etc.)
2. Mesosysteem: Alle microsystemen samen (en hun verbindingen) (de
relaties tussen kind en microsysteem personen)
3. Exosysteem: Indirecte invloeden (bijv. zorgstelsell)
4. Macrosysteem: Culturele invloeden (politiek, economie, normen en
waarden)
5. Chronosysteem: Tijd, historische gebeurtenissen
Theoretisch kader – Omgeving
Sociale leertheorie (Bandura, 1977)
- Oprenate conditionering (o.a. Skinner)
- De kans op gedrag neemt toe na positieve bekrachtiging
- Observationeel leren:
-imitatie & observationele bekrachtiging
(vb kinderen met de Bobo pop)
*Geef het goede voorbeeld!
Theoretisch kader – Kindfactoren
Temperament als voorspeller van gedragsproblemen
- Negatieve emotionaliteit, irriteerbaarheid, lage zelfcontrole (kids die
eerder geneigd zijn om externaliserende gedrag te vertonen)
Persoonlijkheid – Big five personality traits
(Observatie dat persoonlijkheid gevangen kan worden in vijf
eigenschappen)
1. Extraversie
Iemand die energie krijgt van interactie met mensen, vb. borrel
organiseren etc.
2. Welwillendheid (agreeableness)
De mate waarin iemand empathie heeft, gevoelig is voor wensen
van een ander
3. Consciëntieusheid (nauwgezetheid)
De mate waarin je zelfcontrole hebt, vb. uni studenten
4. Emotionele stabiliteit / tegenovergesteld / Neuroticism
Zelfvertrouwen De mate waarin
iemand neurotisch is
5. Openheid / vindingrijkheid
Hoe nieuwsgierig, creatief iemand is of hoe open iemand voor iets
nieuws is.
*Lage welwillendheid lage nauwgezetheid gerateerd aan externaliserend
gedrag
( Jones, Miller & Lynam (2011))
De gecombineerde effecten van opvoeden en persoonlijkheid
3
