Theoretische Criminologie
November 2020
ESSAY 3: GATED COMMUNITIES
ONTWIKKELINGEN, MOTIEVEN EN DE RELATIE TOT
HET VOORZORGSBEGINSEL.
Preventie & Mei
Bestraffing 2021
Aantal woorden (exclusief voorblad en referentielijst): 2000 woorden
, “De buitenwereld moet buiten blijven”, dat zou krachtig geformuleerd een achterliggende gedachte
kunnen zijn bij afgeschermde villawijken en door grachten omgeven woondomeinen (Hamers, Nabielek,
Schluchter & Van Middelkoop, 2007). Dit soort projecten, waarbij locaties preventief worden
afgeschermd, lijken bezig aan een opmars. Een bekend voorbeeld betreft het Paleiskwartier in ’s-
Hertogenbosch, maar ook Ypenburg in Den Haag en De Citadel in het Noord-Hollandse Heemskerk zijn
uitingen van het groeiende aantal besloten woondomeinen (Schuilenburg & Van Steden, 2015)
Een recent nieuwbouwproject illustreert de razendsnelle ontwikkeling van dit verschijnsel. Het
betreft de verbouwing van het KPMG-gebouw in Amstelveen (UitMagazine, 2020). Dat kantoorgebouw
zal veranderen ‘The Mayor’, een appartementsgebouw met eigen conciërge, stomerij, gym en
coffeecorner. In dit ‘veilige luxueuze complex’, dat beschikt over besloten binnentuinen, afgesloten
parkeerboxen en een uitgebreid beveiligingssysteem, is alles gericht op het voorkomen van
binnensluipende ongenode gasten (The Mayor, z.d.; Amsterdam Woont, 2021). Dit ontwerp vertoont
gelijkenissen met het fenomeen van ‘gated communities’, waarbij welgestelden in een door muren of
hekken afgesloten buurt wonen ter verdediging tegen buitenstaanders (Hamers en Tennekes, 2008).
De opkomst van afgeschermde woondomeinen sluit aan bij het voorzorgsbeginsel. Bewoners
beveiligen zich tegen het onverwachte, oftewel potentiële gevaren van buitenaf (Schuilenburg, 2008).
Uit internationale studies blijkt angst voor onveiligheid zelfs de grootste reden om in een afgesloten
wooncomplex te gaan wonen. Echter, veiligheid lijkt in Nederland een ondergeschikt motief (Hamers &
Van Middelkoop, 2012). De mogelijke verscheidenheid in motieven vormt een interessant
onderzoeksonderwerp. Daarom luidt de centrale vraag in deze studie: “Wat zijn de belangrijkste
redenen waarom wereldwijd mensen zich steeds meer terugtrekken in gated communities en op welke
concrete manieren wordt in deze afgesloten gebieden invulling gegeven aan het voorzorgsbeginsel?”
OPERATIONALISERING
Een ‘gated community’ kan op verschillende wijzen gedefinieerd worden, maar er zijn een aantal
overkoepelende kenmerken te benoemen. Ten eerste onderscheiden Grant en Mittelsteadt (2004) een
gated community van een normale wijk, omdat de wegen (meestal door een toegangspoort) zijn
afgesloten voor algemeen verkeer. Ten tweede zijn deze woondomeinen vaak omringd door hekken,
muren of natuurlijke omheiningen. Dit noemen Hamers et al. (2007) de fysieke afscherming van een
ruimte. Ten derde kan in veel gevallen worden gezegd dat de collectieve ruimte geprivatiseerd is
(Aalbers & Loopmans, 2005).
In internationale literatuur wordt een onderscheid gemaakt tussen drie soorten ‘gated
communities’. Een ‘lifestyle woondomein’ is gericht op homogeniteit en brengt dus gelijkgestemden bij
elkaar. De ‘prestige community’ bestaat voornamelijk uit welvarende burgers en richt zich op privacy,
