Dit is een samenvatting van tijd van geschiedenis de methode. Het gaat om de historische contexten Steden en burgers en de Verlichting. Kan gebruikt worden voor HAVO/VWO 4,5 en 6. Ook handig als je deze methode niet hebt.
Veranderingen
Verbeteringen in de landbouw: Halster en risterploeg om de grond te ontginnen=grond voor
landbouw geschikt maken.
Zo ontstond er een surplus van landbouw wat voor handel gebruikt kon worden. De handel
bloeide hierdoor op.
Meer voedsel, meer bevolking, nog meer voedsel. Er was een bevolking surplus en een
voedsel surplus.
Niet iedereen hoefde in de landbouw en mensen konden gaan specialiseren in een
ambacht.
Er kwam meer handel en markten in de stedelijke omgeving.
Ambachtslieden gingen naar de stad en er ontstond een agrarisch-urbane samenleving:
Landbouw op nummer 1 maar steden waren belangrijk.
In heel Europa gingen steden zich ontwikkelen, heel snel in Vlaanderen door handel met
Engeland en Franse steden langs de Rijn. Hierdoor steeds meer netwerken. Er kwamen
nieuwe poorters= bevolkingsgroep met burgerrechten. Deze waren belangrijk voor het
overleven van de stadt. De stedelingen waren afhankelijk van een edelman of geestelijke. Zij
kochten stadsrechten (jaarmarkt, munt slaan, stadsmuren) van de grondbezitters in ruil voor
belastingen. Feodale heersers konden met belastingen militaire en wereldlijke machten
versterken.
Vlaanderen en Atrecht
Vlaanderen: diverse leenmannen, lappendeken, wisselende mate zelfstandigheid
Atrecht: 1094 opleving, hoge landbouwproductiviteit, schapenhouderij, groot economisch
belang, handels contacten tot Frankrijk en Italië.
Gilden= Een vereniging van mensen met hetzelfde beroep. Deze domineerden, vooral de
kooplieden. Rijke en machtige families met bestuurlijke functies van kooplieden vormden de
Patriciërs van de stad. Ze hadden handel en verstrekte leningen aan edellieden in ruil voor
privileges en belangrijk posities.
Atrecht vormde een van de eerste Vlaamse steden die het felbegeerde stadsrecht in handen
kreeg rond het jaar 1163 van de graaf van Vlaanderen Filips van de Elzas.
Feodalisme of stedelingen?
Na 1300 werd Atrecht ingehaald door bijvoorbeeld Brugge. Deze steden hadden een
gunstige ligging langs de Noordzee en hadden dus nieuwe handelsnetwerken zoals Hanze,
Spanje, Italië en Engeland. Patriciërs kopieerden levensstijl van edelen, het gevolg hiervan
was een grotere kloof tussen rijke en het gemeen (burgers en boeren). Het gemeen had
vooral kritiek op de loyaliteit van de nieuwe burgerlijke elite aan de feodale heersers, omdat
hun belangen niet met elkaar strookten. Dit leidde tot een conflict in 1300 het was een strijd
om de vrijheid van het gemeen. Het conflict liep uit tot een handgemeen in 1302 met de
Guldensporenslag. Tegen alle verwachtingen in versloegen de Vlaamse ambachtslieden en
boeren het Franse adellijke leger. Deze veldslag liet zien dat er met de macht van de
burgerij niet meer te spotten viel, niet langer was de macht van de feodale heersers
onbetwist.
, Paragraaf 3: Geloof en geweld in de gewesten
Innovatieve steden
Antwerpen en Amsterdam hadden een goede ligging vanwege hun havens voor de
toekomstige wereldhandel. Er was veel concurrentie tussen steden, iedereen was op zoek
naar innovaties. Ook Brugge (belangrijk centrum voor handel) was bezig met ontwikkelen.
Zo ontwikkelde ze de eerste koopmansbeurs. Hierdoor waren er geen wisselbrieven en
verschillende munten meer. In Antwerpen was de innovatie uitbreiding van hun havens.
Grote schepen konden er nu ook door, door deze schaalvergroting veel rijkdom en aanzien.
In de loop van de 14e eeuw had Holland graanhandel met het oostzeegebied: De
moedernegotie= handel op de oostzee. Amsterdam groeide explosief door goedkope graan.
In het noorden veel land vrij wat voor stedelingen gunstig was voor agrarische innovatie en
specialisatie. Ze maakten kaas of vlas voor stoffen.
Vooral in de 15e en 16e eeuw werd ook brabant belangrijk.
Veranderingen in de kerk
De ontwikkelingen van de burgerij hadden invloed op de kerk. Stedelingen hadden steeds
meer behoefte aan geloof. Kerken maakte zich zichtbaar in steden door grote kerken en ze
leggen zich toe op armenzorg en onderwijs.
Begijnhoven= Verzamelingen woningen bij de kerk, vaak vrouwen.
Bedelorde= Religieuze orde afhankelijk van bedelen of liefdadigheid
Moderne devotie= Religieuze beweging gericht op individuele verantwoordelijkheid en
geloofsbeleving. Onderwijs was hierbij belangrijk. Ze vonden dat iedere gelovige zelf
verantwoordelijk was voor zijn of haar zielenheil.
Veranderingen in de politiek
Bourgondische hertogen deden aan staatsvorming= Ze probeerde verschillende losse
gebieden samen te brengen in een land door huwelijk-, erf- of veroveringspolitiek. Zo
werden de hertogen van Bourgondië ook graaf van Vlaanderen, graaf van Holland, hertog
van Brabant en 'heer' van nog meer gewesten.
Centralisatiepolitiek= Een centraal bestuur met wetten en regels. De gewesten en steden
verzette zich hiertegen. Zij voerden het Particularisme in= Streven van Nederlandse
gewesten naar zelfstandigheid.
Er waren dus verschillende belangen en loyaliteiten.
Karel V en het geloof
In de 16e eeuw kwamen de gebieden onder bewind van Karel V. Hij had veel bezit buiten
Europa en in 1543 had hij het laatste gewest van de 17 gewesten. Hij wilde het proces van
staatsvorming en centralisatie versterken en particularisme tegengaan.
Hij stelde in de Nederlanden een landvoogd in= Plaatsvervanger van de landsheer.
Zijn centralisatie werd gedwarsboomd door de opkomst van het Protestantisme= Christelijke
stroming die zich afscheidde van de katholieke kerk. Er kwam meer kritiek op de kerk en in
1517 stelden Maarten Luther zijn kritiek in 95 stellingen op papier. Kritiek op rijkdom kerk en
handel van aflaten= document die gekocht kan worden voor kwijtschelden zonde. Luther
vond dat vergeving voor zonden alleen door oprecht geloof kon. Je moest de bijbel lezen en
zelf een goed leven leiden. Felle reacties van de Paus zorgt onbedoeld voor meer aandacht
voor Luther. Duitse Vorsten waren positief omdat ze meer macht konden krijgen. En omdat
Luther vond dat vorsten zelf mochten beslissen welke geloven in dat land mochten. Karel V
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper marjoleinscholten1. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
