HOOFDSTUK 31 Misselijkheid en braken
Braken is (in principe) ongewild krachtig uitstoten van de maaginhoud via de
mond. Het ontstaat door een plotselinge en krachtige contractie van de
ademhalingsspieren, middenrif en buikspieren, terwijl tegelijkertijd de slokdarm
ontspant. Regurgitatie is het opgeven van kleine hoeveelheden maaginhoud,
zonder de krachtige contracties van de maaginhoud en zonder voorafgaande
misselijkheid. Door misselijkheid en braken probeert het lichaam zichzelf te
beschermen tegen inname en opname van schadelijke stoffen. Bij misselijkheid
neemt de functie van de maag af; tragere motiliteit, minder maagzuursecretie,
meer speekselvorming en toename retroperistaltiek. Vanuit het braakcentrum
wordt het braken gereguleerd.
Differentiaaldiagnose
Vaak is de oorzaak onschuldig. Als het langer dan 4 weken duurt (chronisch
braken) ligt de oorzaak vaak minder voor de hand. Soms is misselijkheid en
braken een eerste aanwijzing van o.a. een maligniteit.
Stoornissen in het maagkanaal; dit kan van oesophagus tot rectum zijn,
maar ook in de organen die betrokken zijn bij de vertering. Infecties,
irritatie (alcohol abuses), disfunctie (IBS of gastroparese) of afsluiting
kunnen misselijkheid of braken veroorzaken. Deze zijn in de andere
hoofdstukken over ‘buik’ besproken.
Stoornissen in het centrale zenuwstelsel; o.a. migraine, organische
aandoeningen aan de hersenen die signalen naar het braakcentrum
afgeven(meningitis) of een verhoogde intracraniële druk (door
bloeding/tumor/hydrocephalus).
Stoornissen in het evenwichtsorgaan; dit gaat via het vestibulaire systeem,
waardoor d.m.v. histamine het braakcentrum wordt geprikkeld. Komt voor
bij otitis media, reisziekte, ziekte van Ménière, labyrinhtitis en benigne
paroxismale positieduizeligheid.
Medicatie en toxische stoffen; door irritatie mucosa (NSAID/aspirine) of
beïnvloeding zuursecretie of maagmotiliteit. Bij veel medicatie is het een
bijwerking. Daarnaast veroorzaken alcoholgebruik en radiotherapie ook
vaak misselijkheid en braken.
Endocriene en metabole afwijkingen; o.a. bij zwangerschap, diabetische
ketoacidose, hyperparathyreoïdie en ziekte van Addison (endocrien) of bij
uremie en hypercalciëmie (metabool)
Psychische en psychiatrische oorzaken; bij emotionele reacties, maar ook
bij psychiatrische stoornissen, zoals bij angst en depressie. Maar ook
anticipatoir braken.
Overige oorzaken; infecties buiten het maagdarmkanaal, koorts,
postoperatief of door cardiale aandoeningen. Bij een acuut glaucoom zie je
heftige braakneigingen.
Anamnese, lichamelijk onderzoek en aanvullend onderzoek
Bij de anamnese is leeftijd en voorgeschiedenis meestal al voldoende om te
weten welke richting het uitgaat. Daarnaast uitvragen: aard van braaksel, wijze
van braken, begin en beloop, intensiteit, beïnvloedende factoren, omgeving en
begeleidende verschijnselen.
Alarmsignalen bij acuut braken zijn:
Braken van bloed,
Hevige hoofdpijn/nekstijfheid,
Verwardheid en braken,
Hevige buikpijn,
Braken bij hoge koorts en dyspneu/pijn op de borst bij ouderen.
A.Thijssen Diagnostiek De Jongh Tractus Digestivus 1
, Bij lichamelijk onderzoek wordt algemeen onderzoek, buikonderzoek en
eventueel neurologisch of thorax onderzoek gedaan. Bij aanvullend onderzoek is
alleen zinvol als het bij de gestelde waarschijnlijkheidsdiagnose past. Eventueel
bloedonderzoek bij persisterende misselijkheid en braken naar HB,
serumanalyse, serumcreatine, leverenzymen. Een zwangerschapstest alleen op
indicatie. Fecesonderzoek kan bij chronische misselijkheid gedaan worden.
Röntgenonderzoek bij acute, hevige buikpijn en braken (ileus) of bij verdenking
op pneumonie. Echo kan worden gedaan bij verdenking op galsteenlijden. Bij
complex aanvullend onderzoek kan oesophago gastro duodenoscopie,
proctosigmoïdoscopie, maagontledigingsonderzoek of hersenonderzoek (CT/MRI)
gedaan worden. Allen weer alleen op indicatie.
HOOFDSTUK 32 Niet-acute bovenbuikpijnklachten
Meest voorkomende klachten zijn:
• Misselijkheid en braken
• Zuurbranden, oprispen en reflux
• Dyspepsie, maagpijn en maagklachten
Differentiaaldiagnose
Refluxziekte; het sluitmechanisme op de overgang tussen slokdarm en maag
functioneert niet correct.
Dyspepsie; geeft een opgeblazen gevoel, soms zuurbranden en pijn in de
bovenbuik. Vaak bij NSAID’s
IBS; kan ook klachten in de bovenbuik geven.
Coeliakie; kan zich ook met pijn in de bovenbuik openbaren.
Galstenen; dit veroorzaakt koliekpijnen als ze een galgang verstoppen
Chronische pancreatitis; dit heeft een relatie met chronische galstenen en
alcoholgebruik
Hepatitis; openbaart zich meestal echter met koorts en icterus.
Maligniteit; dit komt weinig voor en meestal had de patiënt alarmsymptomen,
zoals
dysfagie (passagestoornis) en dyspepsie was in 5% van deze gevallen de oorzaak
van
het bezoek.
Alarmsymptomen
• Hematemesis (bloedbraken)
• Melaena
• Dysfagie/obstructie
HOOFDSTUK 33 Acute Buikpijn
Acute buikpijn is pijn in de abdominale regio die korter dan één week duurt. Bij
‘acute
buik’ is de diagnose nog niet zeker, maar is wel met spoed een medische
beslissing in
het ziekenhuis noodzakelijk, waar vaak een operatie op volgt vanwege de
mogelijke
complicaties.
- Anamnese en lichamelijk onderzoek staat centraal.
- Gal of nierstenen manifesteren zich vaak met kenmerkende koliekpijn met
specifieke locatie
en uitstraling.
- Bij onderscheiden acute appendicitis, diverticulitis en cholecystis is het
zoeken naar tekenen
A.Thijssen Diagnostiek De Jongh Tractus Digestivus 2