Samenvatting hoorcollege 8 - 13 van filosofie van mens en maatschappij. Bevat de volgende onderwerpen: marktwerking en morele grenzen, crowding out, meritocratie, disciplinering en macht, platformisering en econocratie
HC 8 Marktwerking en morele grenzen
Geloof in homo economicus hangt samen met het geloof in marktwerking en in overheid die
incentives gebruikt (belonen en bestraffen).
Milton Friedman: kapitalisme is menselijk. Als mensen geen engelen zijn moeten we ze ook
niet te veel vertrouwen.
Als je gelooft dat mensen niet altijd handelen als homo economicus, dan verandert ook je
visie op markten en andere instituties.
Zoektocht naar realistische utopie: waarbij instituties (organisaties, regels, wetten) nemen
zoals ze kunnen zijn (utopisch) en mensen nemen zoals ze zijn (realistisch).
Rousseau: onderzoeken of er een rechtmatige en betrouwbare grondregel van
overheidsgezag kan bestaan, wanneer ik mensen neem zoals ze zijn en de wetten zoals ze
kunnen zijn.
Realistische utopie mensen zoals jij en ik: egoïstisch en hebzuchtig of altruïstisch en
empathisch? Rationeel of irrationeel? Kosten en baten of vergelijken met anderen?
Onrealistische utopieën
Optimistisch veronderstellen dat mensen van nature altruïstisch zijn of het algemeen belang
dienen en dus geen dwang of incentives nodig hebben om samen te werken probleem:
dit mensbeeld is te naïef en houdt geen rekening met lelijkere kantjes.
Onrealistische dystopieën
Pessimisten stellen dat mensen van nature opportunistisch zijn en dus dwang of incentives
nodig hebben om tot samenwerking te komen. Ook binnen bedrijven zie je soms dat wie
voor eigen gewin gaat ook beloond wordt. Maar er zijn ook tegenkrachten die wijzen op
mogelijkheid en belang van spontane samenwerking, loyaliteit en een goede bedrijfscultuur.
Als je uitgaat van opportunisme staat elke vorm van beschaving onder druk. Thomas
Hobbes: omdat de mens een wolf is voor mekaar (homo homini lupus) eindigt dit in een
oorlog van allen tegen allen. Probleem: dit mensbeeld is te pessimistisch en houdt geen
rekening met positieve motivaties.
Realistische utopie
Debat over wenselijke instituties gaat vaak over markt vs. Staat op basis van eigenbelang vs.
Algemeen belang.
Mensbeeld maatschappijbeeld
Eigenbelang markten: onzichtbare hand. Staten: incentives.
Algemeen belang staten: kunnen vertrouwd worden het algemeen belang te behartigen.
De vrije markt als realistische utopie
Op basis van het mensbeeld van homo economicus wordt vaak de onzichtbare hand van de
vrije markt verdedigd.
Het algemeen belang komt als een spontaan en onbedoeld neveneffect tot stand door
interacties tussen mensen die alleen met hun eigenbelang bezig zijn: vrije markt als
community of mutual advantage. (Quote Adam Smith)
Twee argumenten pro vrije markt:
Respecteert vrijheid: geen dwang, vrije keuzes (van consumenten, producenten),
decentralisatie van macht.
Creëert wenselijke gevolgen: wederzijds voordelige ruilen, efficiëntie, economische
groei, welvaartscreatie, nutsmaximalisatie
De vrije markt als realistische dystopie
Vrije interacties tussen egoïstische individuen genereren echter niet altijd sociaal optimale
uitkomsten. De markt kan ook falen.
Bv. bij negatieve externaliteiten en collectieve actie problemen werkt onzichtbare hand niet:
door vrijbuitersgedrag leidt eigenbelang in deze situaties niet naar algemeen belang.
(Prisoner’s dilemma)
Egoïsme en marktfalen
In zulke situaties lijkt coöperatie en collectieve actie onmogelijk. Hoe komt het dan dat
mensen toch vaak samenwerken?
De staat gebruikt dwang of incentives. Zo komt het eigenbelang algemeen weer in
lijn te liggen met het algemeen belang.
Marktoplossingen, zoals privatisering: wat eerst een publiek goed was, krijgt een
prijs.
Informele gemeenschappen die gebaseerd zijn op niet-egoïstische motivaties, zoals
vertrouwen, normen etc.
Stel da tje bedrijf geconfronteerd wordt met vrijbuiters: personeel dat niet meewerkt,
profiteert of voor eigen gewin gaat. Hoe kan je hiermee omgaan?
Goed gedrag belonen en slecht gedrag bestraffen. Zo komt het eigenbelang
algemeen weer in lijn te liggen met het algemeen belang (staat).
Het kan in je eigenbelang zijn om samen te werken (reputatie, dreiging van ontslag)
(markt).
Inspelen op niet-egoistische motivaties zoals vertrouwen, loyaliteit, groepsgevoel,
plichtsbesef (gemeenschap).
Belang van informele normen
Om samenwerking te stimuleren, collectieve actie problemen te vermijden en
vrijbuiters te bestraffen, zijn normen cruciaal
Normen zijn door de leden van een groep gedeelde richtlijnen over wat ze als gepast
gedrag (moeten) beschouwen
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper xmanouknielen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,89. Je zit daarna nergens aan vast.
