College 1
Maria Montessori – Italië
Sensitieve (gevoelige) periode; genetisch geprogrammeerde tijdblokken, waarin het
kind speciaal openstaat en gemotiveerd is voor het leren van bepaalde taken,
bijvoorbeeld de taalontwikkeling of de fijne motoriek
Leren van een 2etaal is veel lastiger op oudere leeftijd, buiten de sensitieve periode
Deze sensitieve periodes zijn ongeveer gelijk bij alle kinderen, maar kunnen wel
enkele maanden eerder of later starten > niet iedere kleuter is bijvoorbeeld fijn
motorisch klaar voor groep 3 op 1 september (!)
Ontwikkelingspsychologie – drie verschillende theorieën
Aanleg: genenpakket, meegekregen met de geboorte 50% vader, 50% moeder
Rijping: het verder ontwikkelen (groeien) van het centrale zenuwstelsel onder
andere de hersenen
Omgevingsfactoren: de invloed van de omgeving op de ontwikkeling
Tegenwoordige opvatting: er wordt niet 1 van de 3 gekozen, maar het is een
combinatie van bovenstaande 3 ontwikkelelementen.
John Locke – Engeland
De oudste ontwikkelingspsycholoog en nog zeer actueel!
Engelse filosoof; kind is geen minivolwassene, brak met lange traditie (nog steeds bij
farmacie > geneesmiddelen en vaccinaties)
Kind ontwikkelt zich door invloed van de omgeving door te leren
Aanleg speelt wel degelijk een rol
Geen rijping; groei als gevolg van erfelijkheid / biologische bepaaldheid
Associatie, repeteren, imiteren, modelgedrag (voorbeeld geven, regels concretiseren
en oefenen om de regels vertrouwd te maken), straffen en belonen
Jean-Jacques Rousseau – Frankrijk
Franse filosoof uit de Verlichting–Franse Revolutie
Aanleg als tegenpool van leren
Grondlegger van de pedagogiek
Ieder mens is van nature goed en iedere afwijking van deze oorspronkelijke goedheid
is het gevolg van de verderfelijke cultuur > leren, imiteren en modelgedrag
Opvoeding kindgericht > behoeftes van het kind centraal, niet die van de
volwassenen
Niet het correct bijbrengen van gedrag, maar toestaan hun eigen manier te
perfectioneren
Ivan Pavlov –Rusland, John Watson –VS, Burrhus Skinner –VS
Leertheorie
Pavlov; klassiek conditioneren (vaste keten stimulus –gedragsreactie (reflex)) wordt
uitgebreid met een nieuw element
Bekend experiment: hond ruikt eten (stimulus) –speekselvorming (gedragsreactie),
wordt uitgebreid met belletje (nieuw element), speekselvorming ontstaat ook bij een
belletje > veranderen van natuurlijk gedrag
Watson; conditionering van emoties
Er worden er 3 onderscheiden: angst, woede en liefde
Experiment: Albert (baby elf maanden, witte rat en hard geluid)
Tegenwoordig; ethische commissie!
, Skinner; operant conditioneren
Gedrag wordt opnieuw vertoond na een succeservaring en wordt minder of niet
meer vertoond na een negatieve ervaring, basis van straffen en belonen
Gedrag neemt toe met een bekrachtiging (reinforcement)
Gedrag neemt af zonder bekrachtiging (extinctie = uitdoven)
Shaping; gedrag wordt beetje bij beetje gevormd (gedeeltes van het gedrag worden
beloond, totdat het gehele gedrag tot stand is gekomen) bijvoorbeeld het leren eten
van een baby ... eerst zit alles onder, daarna beheerst met mes en vork!
Sigmund Freud –Tsjechië - Oostenrijk Psychoanalyse
Psychoseksuele ontwikkeling in een vijffasenmodel
1. Oedipuscomplex; jongetjes willen met moeder trouwen en zien vader als concurrent
2. Castratieangst; angst van jongens dat hun vader hen straft voor de gevoelens voor
moeder
3. Penisnijd; meisje beseffen zich dat ze onvolledig zijn geboren
Bewustzijn en het onbewuste zijn sleutelbegrippen in de theorie van Freud en wordt verdeeld in drie
kernbegrippen:
1. Id: het onbewuste / primitieve deel; reflexen, seksuele driften en agressie
2. Ego: tussenstation tussen onbewuste en het super-ego/ het geweten = het
regulerende deel van de persoonlijkheid > plannen, evalueren, reageren & handelen
3. Super Ego: zoals het hoort, gewetensnood en als kind straffen en belonen
Veel kritiek
Gebrek aan wetenschappelijke onderbouwing
Veel begrippen zijn nader uitgewerkt in andere theorieën
Vrouwonvriendelijk (vrouw wordt gezien als incompleet wezen)
Arnold Gesell – Verenigde Staten Neuromotorische ontwikkeling
Centraal begrip: rijping Het verder ontwikkelen van onderdelen van het centraal
zenuwstelsel
Ontwikkeling is tweezijdig; twee hersenhelften die beide de helft van het lichaam
aansturen, rechter hersenhelft de linkerkant en andersom.
1 hersenhelft is dominant > voorkeurshand/ voorkeursvoet
Jean Piaget – Zwitserland Cognitieve ontwikkeling
Gezaghebbende theorie tot op de dag van vandaag
Rijping geringe rol
Omgeving geringe rol
Ontwikkeling door een steeds complexere manier van denken, steeds meer
begrijpen > ontwikkelen
Adaptatie = aanpassing van denkstructuren op basis van nieuwe ervaringen (opleiding aanpassen na
feedback van studenten)
, Adaptatie kent twee vormen:
1.Assimilatie = het toepassen van kennis om te begrijpen en nieuwe ervaringen in te voegen in
bestaande denkstructuren (aanvullen van wat je al weet, om tot meer te kunnen komen)
2.Accommodatie = denkstructuren die niet meer voldoen aanpassen aan de eisen van de omgeving
(voortschrijdend inzicht, behandeling aanpassen op basis van nieuwe wetenschappelijke kennis of
het geven van college aanpassen aan de “huidige student” die anders is dan de student uit de jaren
50
Lev Vygotsky – Rusland / Sovjet Unie Zones van actuele en naaste ontwikkeling
Communisme – Marxisme; doel herformulering kinderpsychologie
Verboden om kinderen psychologisch te testen; iedereen is gelijk
Ontwikkeling is een wisselwerking tussen rijping en leren
Zone van actuele ontwikkeling: het zelfstandig oplossen van problemen via gerijpte
functies; functies die het kind zonder hulp van derden kan uitvoeren (wat het kind al
kan –het onderhouden van bepaalde kennis)
Zone van naaste ontwikkeling: probleemoplossen met behulp van anderen; functies
die nog aan het rijpen zijn en pas met behulp van anderen uitvoerbaar zijn
(wat het kind nog niet alleen kan –het aanleren van nieuwe kennis of het uitbreiden van reeds
bestaande kennis tot nieuwe mogelijkheden)
Erik Erikson – Duitsland & Denemarken
Ontwikkeling verloopt via vaste stadia (en niet sprongsgewijs) (onder andere de
stadia van Freud)
Ontwikkeling als gevolg van biologische rijping (aanleg) en sociale verwachtingen
Ontwikkeling is cultuurafhankelijk, ieder stadium heeft een aparte tijdlijn
Bij gebrek aan vertrouwen in het eigen kunnen van het kind zal het kind teruggaan
naar een eerdere fase die al wel beheerst wordt; regrediëren
Kritiek: ontwikkeling niet vloeiend via stadia, maar sprongsgewijs (koppeling
gevoelige periode van Montessori)
John Bowlby – Engeland Gehechtheidstheorie
Kind komt kwetsbaar en onbeschermd ter wereld
Bescherming door gehechtheidsgedrag > ouder nabij houden en hulp krijgen
Uiting van veilige hechting = angst voor vreemden (vanaf zes maanden)
Intern werkmodel: een aantal mensen zijn mijn vertrouwde mensen (moeder, vader
en grootouders)
Abraham Maslow – Verenigde Staten Humanistische psychologie
Fundamentele behoeftes van de men
