H1, Introductie in cognitieve
psych. Goldstein
Cognitieve psychologie: de geest bestuderen
Wat is de geest?
Cognitieve psychologie: de tak van de psychologie die zich bezighoudt met de wetenschappelijke
studie van de geest
Geest:
creëert en controleert mentale functies zoals perceptie, aandacht, geheugen, emoties, taal,
beslissen, denken en redeneren
o centrale rol bij verschillende mentale vaardigheden
o indicatie voor verschillende typen van cognitie: mentaal proces, zoals perceptie, aandacht
en geheugen, dat de geest creëert
systeem die representaties maakt van de wereld zodat we daarin kunnen handelen om onze
doelen te bereiken
o geeft het belang van de geest weer voor ons functioneren en om te overleven
o indicatie over hoe de geest werkt en wat de functie is
Descartes
Hanteerde de methode van de twijfel bewijs vinden of iets wel bestaat of niet, bewijs voor twijfel
vinden (dat het niet bestaat)
- kon niet twijfelen aan het feit dat hij twijfelde twijfelen bestaat
- twijfelen is vorm van denken denken bestaat, kan niet tegelijkertijd niet bestaan
- denken is een eigenschap van de geest de geest bestaat
Eerder werk in cognitieve psychologie
Donders’s pioneers experiment
onderzoek naar reactietijd: hoelang het duurt om te reageren op een stimulus
!!! mentale processen (de geest) kunnen niet direct worden gemeten maar moeten worden
geïnterpreteerd uit gedrag geboorte cognitieve psychologie
Verschillende typen reactietijd:
1. Simpele reactietijd: zo snel mogelijk op een knop drukken als target verschijnt
- detectie + reactie
2. Keuze-reactietijd: target links, linker knop en target rechts, rechter knop
- detectie + discriminatie + kiezen + actie duurt hierdoor langer dan simpele reactietijd
3. Go/No-go reactietijd: voor target aan ene kant wel een actie, bij target aan andere kant niet
- detectie + discriminatie + actie
Discriminatie=go /no go – simpele reactietijd Kiezen=keuze reactietijd – Go/no go
Weber
Waarneembaar verschil is relatief, niet absoluut (bijv. verschil groottes 2 cirkels)
- zintuigen registreren relatieve verschillen
1
, ∆I
wet van Weber ,Weberfractie , waarneembare verschil isconstant : K = ∆ I : waarde
I
waarneembare verschil (just noticable difference)
Ebbinghaus’s geheugen experiment
Geïnteresseerd in het bepalen van de aard van het geheugen
voornamelijk hoe informatie die geleerd is vergeten wordt na verloop van tijd
Na het leren daalt het geheugen de eerste 2 dagen, stagneert daarna
Saving: hoeveel informatie is vergeten en hoeveel onthouden na verloop van tijd
Savings=( originele tijd nodig omlijst teleren )−( tijd nodig omlijst te herleren na bepaalde tijd )
hoe langer de tijd tussen de leermomenten, hoe kleiner de savings zijn
Savings curve: de plot van percentage savings tegen tijd liet zien dat het geheugen
gekwantificeerd kon worden en dat functies zoals de savings curve gebruikt kunnen worden om
een eigenschap van de geest te beschrijven
Wundt’s psychologie laboratorium: structuralisme en analytische
introspectie
- aanhanger van het structuralisme: algehele ervaring wordt bepaald door basale elementen van
de ervaring (sensaties)
Probeerde ‘periodieke tabel van de geest’ te creëren, bevatte alle basis sensaties die betrokken
waren in het creëren van ervaringen
d.m.v. analytische introspectie: getrainde participanten schrijven hun ervaringen en
gedachteprocessen op in respons op stimuli
slaagde er niet in om gedrag uit te leggen in termen van sensaties
Wundt toch belangrijk door zijn inzet om gedrag en de geest te onderzoeken vanuit gecontroleerde
omstandigheden
- gezien als de leider in de verandering van rationalistische aanpak naar empirische aanpak van
bestuderen van de geest
William James’s principes van psychologie
Amerikaanse psycholoog, beschreef belangrijke observaties van de geest
observaties waren niet gebaseerd op experimenten, maar op introspecties over de werking van
zijn eigen geest -> observaties waren indrukwekkend accuraat
wilde aan de hand van introspectie achter de inhoud van het bewustzijn komen
Onderzoek van de geest verloor grotendeels de aandacht binnen de psychologie
ontstond een negatieve reactie ten opzichte van analytische introspectie
In de steek laten van de studie van de geest
Watson vindt behaviorisme
John Watson: problemen met de huidige aanpak van onderzoek doen (introspectie)
1. betrof extreem variërende resultaten van persoon tot persoon
2. resultaten zijn hierom zeer moeilijk te interpreteren, werden geïnterpreteerd als zijnde
onzichtbare mentale processen
Introduceerde behaviorisme: gaat alleen uit van meetbaar observeerbaar gedrag, niet onmeetbare
processen zoals emoties, redeneren en denken (invloed stimuli op gedrag)
- gedrag bestaat uit aangeleerde stimulus relaties
2
, Klassieke conditionering: hoe het verbinden van een stimulus met een andere, voorgaand
neutrale, stimulus een verandering in respons creëert
Operante conditionering: hoe gedrag wordt versterkt door de presentatie van positieve
feedback
!! interesse in hoe gedrag wordt gecontroleerd door stimuli, niet naar wat er gebeurt in de geest
Idee dat gedrag begrepen kan worden door het onderzoeken van de relaties tussen stimuli en
responses, beïnvloed een gehele generatie psychologen
- maakten bij onderzoek gebruik van klassieke en operante conditionering
!! kritiek: stimulus-response theorie kan niet verklaren waarom mensen vaak verschillend reageren
op aspecten van dezelfde stimuli
Plaats maken voor de hernieuwde opkomst van de geest in
de psychologie
Tolman’s cognitieve kaart
Experiment van Tolman: rat creëerde een cognitief schema (cognitive map): mentale plattegrond
van de omgeving
op een andere plek losgelaten, loopt gelijk de goede kant op naar de kaas
Buiten heersende vorm van behaviorisme: gebruik van het woord cognitie en het idee dat iets anders
in de geest van de rat gebeurt dan een stimulus-response connectie
Chomky’s kritische blik op Skinner’s taalontwikkeling theorie
Chomsky: taalontwikkeling wordt niet bepaald door imitatie of bevestiging (Skinners idee), maar
door een aangeboren ingebouwd biologisch programma dat in alle culturen bestaat
- realisatie dat om complex cognitief gedrag te begrijpen, het belangrijk is om niet alleen
observeerbaar gedrag te meten, maar ook te denken wat dit gedrag ons vertelt over de werking van
de geest
De wedergeboorte van de studie van de geest
In jaren 50 cognitieve revolutie: verandering in de psychologie van de behavioristische focus op
stimuli-respons relatie naar een benadering wiens belangrijkste drijfveer was om de werking van de
geest te begrijpen.
Behaviorisme cognitieve aanpak/studie van de geest -> veroorzaakt nieuwe kijk op gedrag
Introductie van de digitale computer
Informatieverwerkingsbenadering: benadering die opeenvolgingen van mentale operatie die
betrokken zijn bij cognitie traceert
werking van de geest kan beschreven worden in een aantal zich voordoende stadia
- mensen werken net zoals computers met symbolen
- computer is te zien als input output machine input > verwerking > output
- hersenen kunnen ook zo worden bekeken
Colin Cherry: onderzoek naar aandacht vestigen op 1 van de 2 geluiden dichotic listerning
Broadbent’s filtermodel van aandacht: input → selectieve filter → detector → geheugen
1. Verschillende stukken sensorische informatie komen binnen in het sensorisch geheugen
2. Met een filter wordt het stukje informatie uitgekozen waar de aandacht op wordt gericht
3. Filter bepaalt welke informatie op dat moment het belangrijkst is
4. De 'detector' slaat de informatie op die door de filter heen is gekomen
5. Opgeslagen informatie komt vervolgens in het geheugen terecht
3
,Broadbent's model gaf een mogelijkheid om de werking van de geest te visualiseren en analyseren
als een volgorde van verwerkingsstadia kan worden getest
Kunstmatige intelligentie en Informatietheorie
Kunstmatige intelligentie: een machine zich laten gedragen op manieren die intelligent genoemd
zouden worden als een mens die gedragingen zou laten zien
- Herb Simon en Alan Newell maakte een computerprogramma die dacht, logic theorist (AI)
- George Miller publiceerde een paper over de beperkingen van de menselijke geest in de capaciteit
waarop het informatie kan verwerken en onthouden
Cognitieve revolutie duurde een tijdje
Bovenstaande observaties/bevindingen vormen de beginnen van een verandering van
behaviorisme naar cognitieve psychologie
Alhoewel de cognitieve revolutie het acceptabel maakte om de geest te bestuderen, bleef het
vak van cognitieve psychologie door evolueren in de volgende jaren
Problemen van behaviorisme (Chomsky), WW2 (psychologen kunnen vragen niet beantwoorden)
en opkomst van computers zorgen voor de terugkeer van het onderzoeken van de geest
Voorwaarts kijkend
Neiser’s Cognitive Psychology boek benadrukt de informatieverwerking benadering naar het
bestuderen van de geest
- nieuwe aanpak bleek succesvol voor verklaren van veel aspecten van menselijk gedrag
cognitieve psychologie werd dominante aanpak in psychologie
Modern onderzoek in cognitieve psychologie
2 aspecten van onderzoek die gelden voor cognitieve psychologie:
1. de rol van modellen en
2. voordelen voor wetenschap en samenleving
De rol van modellen in cognitieve psychologie
Modellen: representaties om cognitieve structuren of processen te visualiseren en verklaren
Drie soorten modellen:
1. Structurele modellen: hersenstructuren die betrokken zijn bij specifieke cognitieve functies
- representaties van een fysieke structuur, vereenvoudiging van de werkelijkheid
2. Procesmodellen: laten zien hoe een cognitief proces werkt, meestal een stappenproces
- blokken voor specifieke processen en pijlen voor connecties tussen processen
3. Resource modellen: de inspanning en bronnen die cognitieve processen vergen
Multiple resource model: sommige taken kunnen tegelijkertijd worden uitgevoerd
- bestaat uit 3 dimensies:
1. Fase van verwerking
2. Codes voor verwerking
3. Modaliteiten
4
, H5, Visie Kalat
5.1 Visuele codering
Nemen alleen lichtstralen waar die loodrecht op de retina vallen
- neemt alleen iets waar als hersenactiviteit erdoor veranderd
Visuele codering: wat je waarneemt, is een samenspel van verschillende factoren
- kleur die je waarneemt is de enige golflengte die het voorwerp afkaatst en je ogen ontvangen
Algemene principes van waarneming
Hersenen coderen informatie op een manier die niet overeenkomt met wat je ziet, maar op de
manier waarop neuronen reageren (sterkte van de reactie en de timing)
- codeert informatie in termen van welke neuronen actief zijn en hoe actief ze op een moment zijn
Wet van specifieke zenuwactiviteiten: elke neuron geeft een indicatie voor iets anders, wat voor
stimulatie dan ook geeft altijd dezelfde indicatie
Het oog en zijn verbindingen met het brein
Licht komt oog binnen via pupil wordt gefocust door de lens (verstelbaar) en het hoornvlies (niet
verstelbaar) en geprojecteerd op retina: oppervlakte aan de achterkant van het oog waar visuele
receptoren op liggen
- licht van linkerhelft omgeving valt op rechterhelft van retina, ook andersom
- licht van boven omgeving valt op onderkant van retina, ook andersom
Route in de retina
Receptoren > bipolaire cellen > ganglioncellen > samenkomen axonen ganglioncellen (optische
zenuw) > hersenen
Nadeel optische zenuw: blinde vlek: plek waar de optische zenuw het oog verlaat, geen receptoren
- gat wordt door de hersenen opgevuld & wat in blinde vlek van ene oog ligt, wordt waargenomen
door het andere oog
Amacrinecellen ontvangen informatie van bipolaire cellen zenden informatie naar andere
bipolaire-, amacrine- en ganglioncellen
- verfijnen de input van ganglioncellen, kunnen specifieker op o.a. vormen en bewegingen reageren
2 soorten bipolaire cellen:
1. ON-bipolaire cellen: geeft impuls door aan ganglioncellen bij afname neurotransmitters
2. OFF-bipolaire cellen: geeft impuls door aan ganglioncellen bij toename neurotransmitters
OFF center ganglioncel: excitatie bij licht in de center
inhibitie bij licht in de surround
ON center ganglioncel: excitatie bij licht in de surround
inhibitie bij licht in de center
On en Off center ganglioncellen zorgen ervoor dat randen van voorwerpen extra goed zichtbaar zijn
5
