Risicotaxatie, voorbereiding voor het tentamen
- De modellen hoef je niet letterlijk te kennen, maar zorg dat je de centrale principes
ervan begrijpt (visie, wat is oplossingsgericht, belangrijk dat je in dialoog gaat,
aansluiten).
- Bekijk de bruikbaarheid van modellen, wat zijn de voor- en tegenargumenten, wat zijn
de voor- en nadelen.
- Ken de stappen van de meldcode
- Visie/rol vanuit de klant/klager van Bannink
- In welke fase van het ouderschapsgesprek pas je wat toe? Waarvoor gebruik je het?
Wat kun je beter wel en wat niet doen?
Week 1
Kennisclip 1 (week 1): Risicotaxatie
Wat is risicotaxatie?
Je gaat steeds werken met het afwegen van alle protectieve factoren en risicofactoren binnen
de hele context om op die manier te komen tot een verklarende analyse en de ernst van de
situatie te kunnen beoordelen. Alles hierbij vormt de basis voor je interventieperspectief.
Wat zou er nodig zijn?
Een risicotaxatie heeft altijd dezelfde kenmerken:
- Systematisch, wetenschappelijk onderbouwd: je beoordeelt niet vanuit jezelf vindt,
maar wat er bekend is in de theorie.
- Altijd vanuit een gedeeld perspectief, je maakt het nooit alleen. Altijd eerst met de
cliënt en het systeem, maar daarnaast ook check je het bij collega’s of collega
hulpverleners.
- Een manier om dit te doen is door altijd transparant te werken.
- Het is altijd klinisch specifiek, elke risicotaxatie is uniek, elk systeem is uniek.
- Het is cyclisch, dingen veranderen, kun je het aanpassen en je oordeel bijstellen.
- Het oordeel staat nooit vast, het is een beoordeling van de situatie op DAT moment.
- Het is altijd onzeker, je weet nooit altijd 100 procent zeker wat er gebeurt en wat er
aan de hand is. Het enige wat je kunt doen is de kwaliteit van de twijfel verhogen, dat
je zoveel mogelijk theorie inzet, om tot een goed oordeel te komen.
1
,Hierbij is nodig: Kennis vergaren, kritisch denken, veel vragen stellen, stelling nemen,
overwegingen en keuzes expliceren, tot een gezamenlijke betekenisverlening/besluitvorming
komen.
Je gaat steeds oefenen met het NVO-gevalsbeschrijving (stap 1 en 2)
Stap 1: klachtanalyse (vanuit de cliënt in kaart brengen van de hulpvraag en de
wensen)
Stap 2: probleemanalyse
Stap 2a: beschrijving en ordening van problemen in een orthopedagogisch kader
Stap 2b: risico- en protectieve factoren
Stap 2c: ernsttaxatie en aansluiting klacht- en probleemanalyse
Stap 1: klachtanalyse
Je beschrijft de problemen zoals die beleefd worden door de aanmelder (dit kunnen ook
meerdere perspectieven zijn, het kan anders door de cliënt zelf worden beleefd dan door de
leerkracht, of de ouders). Dit wordt zo veel mogelijk geformuleerd in de bewoordingen van de
cliënt of het systeem. Dit kan zijn in het gedrag of de gevolgen van het gedrag voor zichzelf
of de omgeving.
Stap 2a: probleemanalyse in orthopedagogisch kader
Je geeft een zo concreet mogelijke beschrijving van het gedrag van het kind en de interacties
(tussen alle betrokkenen). Het is hierbij ook belangrijk dat je een korte samenvatting geeft van
de eerdere hulpverlening (wat is er al geprobeerd en wat werkte daarvan?). Dit maak je zo
veel mogelijk 3e (concreet mogelijk). De ordening doe je op basis van een model.
Je gaat hierbij heel veel informatie verzamelen, niet alleen met de cliënt, maar ook met
de andere betrokkenen (ouders, leerkrachten, andere hulpverleners). Ook kan het met
observaties. En je kunt een dossieranalyse maken, daarmee in kaart brengen wat er allemaal al
is gedaan, met welk effect. Ook kun je gebruik maken van vragenlijsten (wat maakt dat je je
oordeel zo veel mogelijk kunt objectiveren).
Voorbeeld van het ordenen op basis van een model:
Framework for the assessment of children in need and their families. Dit helpt om een
afweging te maken op basis van de veiligheid, de ontwikkeling en het welzijn van de
jeugdigen. Het geeft een beeld van het kind in de hele context. Op basis van zeven dimensies
(gezondheid en fysieke verschijning, de cognitieve ontwikkeling, emotionele ontwikkeling en
2
,gedrag, identiteit, gezins- en sociale relaties, zelfredzaamheid). Bij de opvoedcapaciteiten gaat
het om het vermogen van de ouders om te zorgen dat er adequaat wordt ingegaan op de
behoeften van de zeven dimensies. Dit gaat aan de hand van dimensies (basale verzorging,
garanderen van veiligheid, emotionele warmte, stimuleren, regels en grenzen en stabiliteit).
Ook zijn er gezins- en omgevingsfactoren, waarbij het gaat om factoren die van invloed zijn
op de balans tussen enerzijds de ontwikkelingsbehoeften en anderzijds de opvoedcapaciteit
(welke factoren spelen een rol bij het uitvoeren van de ontwikkelingstaken van het kind en de
opvoedtaken van de ouders).
Een andere manier is door middel van de CAP-J. Dit is eigenlijk een instrument om te
classificeren, gedrag te classificeren. Je doet het aan de hand van vijf assen (psychosociaal
functioneren, lichamelijke gezondheid, cognitieve ontwikkeling en vaardigheden, gezin en
opvoeding, jeugdige omgeving).
Stap 2b: risico- en protectieve factoren
Als je aan de hand van een van de modellen de problemen in kaart hebt gebracht, dan heb je
al een mooie ordening gemaakt. Je gaat vervolgens de risico- en protectieve factoren in kaart
brengen. Het is dan de bedoeling dat je op zoek gaat naar elementen die de ontwikkeling
positief kunnen beïnvloeden of juist kunnen belemmeren. Hierbij klachtgedrag niet herhalen!
Je gaat op zoek naar bewezen factoren. Je kunt hierbij gebruik maken van bijvoorbeeld het
balansmodel. Of het meervoudig risicomodel van Scholte. De factoren zijn allemaal in
interactie.
Stap 2c: ernsttaxatie
Het wegen van alle informatie die we hebben. In termen van de vorm van het gedrag:
- Is het wel/niet passend bij de normale ontwikkeling en leeftijd
- De duur
- Hoe intens, vaak en hardnekkig
- Hoe situatie gebonden is het (alleen op school, thuis of in alle situaties)
En in termen van de gevolgen van het gedrag (hoeveel lijden is er):
- Stress
- Belemmering van functioneren
- Belemmering van de normale ontwikkeling op andere gebieden
- Heeft het mogelijk negatieve effecten op anderen (systemen)
3
, Ook hier kun je gebruik maken van hulpmiddelen: Rutter of STEP.
De veiligheidstaxatie is hierbij een onderdeel. Hierbij schat je in hoe veilig het is om op te
groeien binnen dit gezin, ook hierbij kun je instrumenten gebruiken.
3 kernconcepten van NVO (noodzakelijk om te laten zien tijdens je gevalsbeschrijving)
- Dialogisch en transparant (steeds in overleg en afstemming)
- Systeemgericht (niet alleen gericht op de cliënt zelf, maar op iedereen die betrokken
is)
- Veranderingsgericht (het is steeds gericht om een positieve verandering te
bewerkstelligen)
Vanuit welke visie werk je?
- Probleemgestuurd (je definieert als professional het probleem, je bedenkt een
oplossing en is ook verantwoordelijk op de oplossing. Het is gericht op de inhoud
maar ook op het probleem)
- Vraag gestuurd (je bekijkt het vanuit de visie van de cliënt, wat is er volgens hen aan
de hand en wat is volgens hen het probleem. Juist de cliënt is degene die de oplossing
bedenkt. Het is veel meer gericht op het proces en de sterke punten die er zijn).
In de praktijk vaak niet zo zwart-wit.
Belangrijk in de rol als orthopedagoog
- Verzamelen van de informatie (bij alle betrokkenen de juiste vragen te stellen)
- Vanuit de vele hoeveelheid informatie de kern bepalen
- Daarna het ook kunt wegen, na kunnen gaan hoe belangrijk de factoren zijn en welke
invloed ze hebben (zowel positief als negatief).
- Komen tot gezamenlijke beslissingen over wat er speelt en wat er nodig is vanuit
theoretische onderbouwing.
- Je gebruikt daarbij zoveel mogelijk literatuur
- Richtlijnen gebruiken, je maakt je werk systematisch, transparant, maar ook
navolgbaar voor anderen.
4
