Introductie college week 1
Zaadcellen leven 3 tot 5 dagen
Preconceptioneel consult:
- Medische anamnese
- Verloskundige anamnese
- Menstruele anamnese
- Voedingsanamnese
- Infectieziekten
- Geneesmiddelen
- Familieanamnese
- Leefstijl
Preconceptie Indicatie Lijst (PIL): alle indicaties waar je iets mee moet voor, tijdens of na de
bevalling
Endometrium = baarmoederslijmvlies
Preconceptie zorg is een primaire preventie
Primaire preventie = wordt de nadruk gelegd op het voorkomen van een ziekte dat deze geen kans
krijgt. Het voorkómen dat nieuwe gevallen van een ziekte (en sterfte) optreden door het wegnemen
van de oorzaken.
Secundaire preventie = legt de nadruk op het vroeg ontdekken van een ziekte of afwijking.
Opsporen van een ziekte of een risicofactor van een ziekte voordat de 'patiënt' zich van de ziekte
bewust is, gevolgd door adequate behandeling.
Tertiaire preventie = is erop gericht dat een herhaling van de ziekte voorkomt. Voorkomen van
complicaties en ziekteverergering bij patiënten.
Werkcollege Gametogenese/Studietaak 1 Zwangerschapswens
Gametogenese = Het proces dat leidt tot de vorming van gameten (= voortplantingscellen)
- Het mogelijk maken van seksuele voortplanting, dus man en vrouw samen vormt nieuw kind
- Vergroot de genetische variatie bij het nageslacht, dus vergroot overlevingskans
Mens is diploid dus heeft alle chromosomen in 2 voud, een uitzondering hiervan zijn de
geslachtschromosomen.
Een gameet moet haploid zijn om na bevruchting weer een diploide zygote te krijgen, anders zal na
de bevruchting het chromosoom aantal steeds weer verdubbelen.
Meiose = het proces dat leidt tot halvering van de chromosomen, zodat er een haploide gameet
ontstaat (2n = 46 n = 23)
Meiose I = reduction divison stage, 2 haploide cellen worden gevormd van 1 diploide cel ( oogonia in
vrouwen en spermatogonia in mannen.
Meiose II = equiational division, elke haploide cel wordt gekopierd
Interfase I = replicatie van chromosomale DNA vindt plaats
Profase I = chromatine condenseert ze worden zichtbaar als chromosomen
Synapsis = homologe chromosomen liggen perfect naast elkaar, gebeurt niet tijdens mitose.
De chromatiden van de 2 chromosomen verstrengelen zich.
1
, Chiasma = chiasmata is meervoud, cross-shaped structuren die die verbindingen maken
tussen homologe chromosomen, op deze punten wordt genetisch materiaal uitgewisseld = crossing
over
Bij het einde van de fase gaan bivalents naar het equatoriale vlak, kernmembraan verdwijnt,
spindle aparatus begint te vormen
Metafase I = spindle formatie is klaar. Bivalents liggen op het equatoriale vlak. De 2 centromeren
van de bivalents liggen beide aan de andere kant van het equatoriale vlak
Anafase I = chiasmata verdwijnen, homologe chromosomen worden naar de andere kanten
getrokken
Telofase I = begint waneer de chromosomen de andere kant van de cel hebben bereikt. Een nieuwe
kernmembraan begint te vormen en de chromosomen despiraliseren.
Bij mensen vindt er nu cytokinese plaats, waardoor het cytoplasma bij mannen eerlijk wordt
verdeeld, en bij vrouwen naar 1 cel gaat waardoor er een polar body ontstaat.
Polar body = kleine, niet functionerende cel
Interfase II = er vindt geen replicatie plaats
Profase II = chromosomen spiraliseren, kernmembraan verdwijnt en spindle fibers worden gevormd.
Metafase II = spindle fibers trekken chromosomen naar het equatoriale vlak
Anafase II = centromeer split en trekt chromatide naar een pool toe. Vanwege de chiasma zijn de
sisterchromatiden niet gelijk
Telofase II = nieuwe celmembraan wordt gevormd en chromosomen despiraliseren.
Bij mannen wordt het cytoplasma bij cytokinese gelijk verdeelt en bij vrouwen krijg je een eicel en
een polar body.
Mitose:
Interfase = de cel is niet aan het delen, 3 delen:
- G1 fase = lanste deel van de cyclus, begint meteen na mitose, bevat alle voorbereidingen voor DNA
replicatie
- S fase = DNA synthase; chromosoom replicatie vormt 2 identieke sister chromatids. 46
chromosomen, 92 chromatiden
- G2 fase = de cel bereid zich voor op scheiding tijdens mitose. DNA herstel
M-fase = de cel scheidt zich in 2 dochtercellen. Het doel van mitose is om een bipolair
microtubulinetwerk te gebruiken om de chromatide te scheiden.
- Profase = I; begin van de spiralisatie van de chromosomen loslaten chromatine plaats
kernenveloppe niet meer aan te geven, maar nog wel intact.
II; kernenveloppe verdwijnt, chromosomen liggen vrij in het cytoplasme. Centriole verdubbelt en
bewegen naar de polen spindle fibers beginnen te vormen
- Metafase = chromosomen naar equatoriale vlak, spindle fibers beginnen te trekken. Meest
gecondenseerd in deze fase
- Anafase = splijting centromeer scheiding sisterchromatiden chromosomen bewegen naar
polen toe
- Telofase = reconstructie kernenveloppe, spindle fibers verdwijnen, despiralisatie van de
chromosomen
- Cytokinese = celscheiding, 2 diploide dochtercellen zijn gevormd
2
,Gametogenese bij de man vindt plaats in de testis (bal)
- In de epididymis (bijbal) vindt de opslag en verdere rijping van spermatozoa plaats
- Leydig cellen/interstituele cellen produceren testosteron, zijn ook aanwezig in de testis, net buiten
het basaalmembraan waar gametogenese plaats vindt.
- Testosteron is erg belangrijk om de spermatogenese op gang te houden.
- Sertoli cellen zijn erg belangrijk om de differentiatie en rijping van de spermacellen te
ondersteunen. De epididymis zorgt voor de laatste rijping.
- Als er veel afwijkingen zijn in de morfologie (2 koppen of staarten) van de spermacellen komt dit
vaak door de sertoli cellen.
Spermatogenese = van spermatogonium tot spermatozoa, duurt ongeveer 70 dagen
Vroege spermatogenese = deel waar de meiose plaats vindt
Late spermatogenese = deel waar de differentiatie en uitrijping plaats vindt
Spermatogonium (stam cel, 2n) ondergaat mitose 1 dochtercel blijft achter op het
basaalmembraan en de andere ondergaat het hele proces van meiose. Dit is de primaire
spermatozyt.
Na meiose I vormt dit 2x de secundaire spermatozyt.
Na meiose II vormt dit 4x de vroege spermatide
Onder invloed van de sertoli cel rijpen de spermatide uit tot late spermatide en vervolgens tot
volwassen spermacellen, de spermatozoa.
Mitochondrien zitten in het lichaampje van de spermacel. De kop met daarop het acrosoom, hier
zitten enzymen in die het zona pellucida wat rondom de eicel zit kunnen doorbreken.
De spermatozoa gaan naar de bijbal waar verdere rijping is met betrekking tot de staart wat vooral
zorgt voor een goede bewegelijkheid
Spermiogenese:
- Golgifase: blaasjes afkomstig uit het Golgi fuseren tot een zogenaamd acrosoomblaasje dat zich
tegen de kernmembraan legt, waardoor de voorkant van het toekomstige spermatozoön wordt
bepaald. Beide centriolen migreren naar de andere zijde van de kern en initiëren (inleiden) de
ontwikkeling van de flagel (zweepstaartje/ haar)
- Kapfase: acrosoomblaasje spreidt zich en vormt een kap over de kern.
- Acrosoomfase: Sterke condensatie van de kern. Het acrosoom bevat nu hydrolytische enzymen die
van belang zijn bij de bevruchting voor het penetreren van de zona pellucida rond de eicel.
- Rijpingsfase: mitochondria rangschikken zich als een manchet rondom het beginstuk van de flagel.
Zij zullen later de ATP (energie) leveren die nodig is voor de voortbeweging. Het overtollige
cytoplasma wordt afgesplitst als restlichaampje.
3
,Gametogenese (oögenese) bij de vrouw:
- Voor de geboorte worden er uit oogonium (stamcel) door mitose een aantal primaire oocyten (2n)
gevormd. Het follikel dat hierbij hoort is het primordiale follikel
- Tijdens de kindertijd gaan de primaire oocyten de meiose I in, maar worden ‘bevroren’ tijdens de
profase I.
- Als de pubertijd aanbreekt, dan rijpen de follikels onder invloed van hormonen (FSH). Van primaire
follikel naar secundair follikel.
- Zodra het Graafse follikel is bereikt (vesicular follicle, duurt ongeveer 85 dagen) wordt de meiose I
afgemaakt (ook door de invloed van de LH piek). Er ontstaat een spoelfiguurtje aan de primaire
oozyt.
- Op het moment van ovulatie is de meiose I klaar en is er een polar body en een secundaire oozyt
(n) gevormd.
- De secundaire oozyt gaat de eileider in en wordt tijdens meiose II in metafase II bevroren tot het
moment van bevruchting door spermacel. Hieruit ontstaat het tweede polar body en het
ovum/eicel (2n)
- De restanten van het follikel vormen het gele lichaam/corpus luteum als er een bevruchting is
plaats gevonden (komt door het hormoon HCG dat dan wordt geproduceerd). Het corpus luteum
produceert progesteron zodat het baarmoederslijmvlies in stand blijft.
Gonadotropine-releasing hormoon GnRH wordt geproduceerd in de hypothalamus
Follikelstimulerend hormoon FSH en luteiniserend hormoon LH worden geproduceerd in de
hypofyse door de toename van GnRH.
Oestrogeen en progesteron worden geproduceerd in het ovarium (eierstok). Door deze hormonen
ondergaan het ovarium en het endometrium cyclische veranderingen
Menarche = leeftijd waarop de maandelijks terugkerende bloeding begint
4
, De Graafse follikel is in staat om oestrogenen te produceren
- Aan de binnenzijde van de primordiale follikel worden granulosacellen gevormd. Aan de buitenzijde
van het membraan van het primaire follikel worden thecacellen gevormd.
- Onder invloed van LH wordt in de thecacellen androsteendion gevormd. FSH stimuleert de
omzetting van androsteendion naar oestradiol in de granulosacellen. Hier wordt ook inhibine B
gesynthetiseerd wat zorgt voor de remming van FSH. Als de dominante follikel groeit, neemt
oestrogenen en inhibine B toe, wat zorgt voor remming FSH en dus apoptose van andere niet-
dominante follikels.
- Wanneer de oestradiol haar piek heeft bereikt, wordt er plotseling veel LH en FSH afgescheiden
door de hypofyse, hierdoor komt de ovulatie.
- Het ontstane corpus lutheum produceert progesteron en oestrogenen (lutheale fase). Deze stijging
zorgt voor de remming van LH en FSH uit de hypofysevoorkwab en GnRH uit de hypothalamus.
- Aan het eind van de cyclus begint de FSH spiegel weer te stijgen als gevolg van het dalende
oestrogeen en progesteron.
- Het corupus lutheum blijft bij bevruchting bestaan door het hormoon HCG geproduceert door
trofoblastcellen.
- Proliferatie/folliculaire fase = periode waarin het endometrium na menstruatie opnieuw wordt
opgebouwd en het follikel verder uitrijpt.
- Door de toename van oestradiol wordt het cervixslijm dunner en dus toegankelijker voor
spermacellen
Secretie/luteale fase = wanneer de ovulatie optreedt. Onder invloed van progesteron, oestrogenen
en androgenen wordt het endometrium voorbereid op de komst van de bevruchte eicel (=
decidualisatie)
- Onder invloed van progesteron wordt het cervixslijm weer dikker.
Bevruchting van een eicel is mogelijk tot 24 uur na de ovulatie.
Een spermatozoon behoudt zijn bevruchtende vermogen 4 tot 5 dagen.
De zygoot blijft 3 tot 4 dagen in de eileider. Na deling komt de zygoot in het morula-stadium (16
cellig). Na ongeveer 3 dagen na de bevruchting komt de morulla aan in de uterus.
Ongeveer 4 tot 5 dagen na de bevruchting ontstaat een een holte in de morula en is het een
blastocyste. De cellen aan dne buitenzijde van de blastocyste is de trofoblast, de cellen die centraal
liggen de embryoblast.
4 tot 5 dagen na de bevruchting wordt de zona pellucida afgebroken.
- trofoblastcellen vormen de placenta en vliezen. Embryoblast cellen het embryo.
- In het blastocystestadium vindt de implantatie in het endometrium plaats. Bij een vierweekse
cyclus is dat rond dag 21, de embryo is dan circa 7 dagen oud.
- Hatching gaat vooraf aan de implantatie, dit is het afbreken van de zona pellucida.
- De innestelling vindt plaats omdat de trofoblastcellen in het endometrium (nu decidua) groeien.
Uiteindelijk sluit de decidua zich over de blastocyste, dit is 10-12 dagen na de bevruchting voltooid.
- De trofoblastcellen scheiden HCG af, waardoor progesteron en oestrogeen wordt geproduceerd en
de bevruchte eicel niet wordt afgestoten. Na de 12 e zwangerschapsweek neemt de placenta de
productie van oestrogenen en progesteron over (luteplacentaire shift)
Fases van bevruchting:
- passage van sperma door corona radiata, komt voornamelijk door enzym hyaluronidase uit
acrosoom
5
