Emoties:
Wetenschappelijke en klinische aspecten
Hoorcollege + Kennisclip Samenvatting
Inhoudsopgave
Kennisclip 1 – Introductie emoties..............................................................................................2
Hoorcollege 1 – Evolutionaire benadering.................................................................................5
Kennisclip 2 – Emotieregulatie..................................................................................................10
Hoorcollege 2 – Emotieregulatie..............................................................................................12
Kennisclip 3 – Individuele Verschillen.......................................................................................14
Hoorcollege 3 – Post-Traumatische Stress Stoornis.................................................................17
Hoorcollege 4 – Mindfulness....................................................................................................24
Kennisclip 4 – Cognitieve Processen.........................................................................................29
Hoorcollege 5 – Biologische Processen.....................................................................................33
Kennisclip 5 – Emotionele Stoornissen en Therapie.................................................................37
Hoorcollege 6 – Emotion-Focused Therapy..............................................................................40
Hoorcollege 7 – Mentalisation Based Therapie........................................................................44
Kennisclip 6 – Emoties in Communicatie..................................................................................50
Hoorcollege 8 – Emoties: voorbeeld van huilen.......................................................................53
1
,Kennisclip 1 – Introductie emoties
Affectieve fenomenen van emoties:
- Voorkeuren: Je kan het ene ding lekkerder vinden dan iets anders. Dit is (bijna) nooit
beredeneerd. Er zit gevoel bij, maar het zijn geen emoties. Je vind bijvoorbeeld
tomatensoep lekkerder dan groentesoep.
- Attitudes: De attitude is een houding ten opzichte van maatschappelijke issues zoals
het homohuwelijk of abortus. Ook hierbij speelt cognitie wel een rol, maar er zit ook
gevoel bij.
- Stemmingen: Een emotie heeft een duidelijke stimulus (zoals een herinnering), bij
een stemming is dit minder duidelijk waardoor het bepaald wordt. Gemiddeld
genomen duren stemmingen ook langer dan emoties.
- Affectieve predisposities: Persoonlijkheidskenmerken. We beschrijven iemand als
een persoon met een geneigdheid om met een bepaalde emotie te reageren, zoals
iemand die een kort lontje heeft.
- Interpersoonlijke houding: Dit gaat over het interpersoonlijke functioneren zoals
vriendelijkheid, verlegenheid, of sociaal angstig zijn. Het gaat om hoe je omgaat met
anderen.
- Esthetische emoties: Dit zijn emoties die worden opgewekt door dingen zoals muziek
of kunst.
- Gebruiksgerichte emoties: Wetenschappers hebben een duidelijk beeld van hoe
deze emoties ooit in de evolutie zijn ontstaan, ze hebben een nut.
Kenmerken van emoties:
Reactie op een stimulus (een gebeurtenis of herinnering): Een stimulus kan een
observatie van alles zijn, zoals een gebeurtenis of herinnering. Er is altijd een
concrete aanleiding waardoor de emotie wordt opgewekt.
Appraisal: Het gaat om herinneringen of gebeurtenissen die belangrijk voor je zijn.
Het idee is dat als het niet belangrijk is, we ook geen emoties zien. Hierbij gaat het
bijna altijd om sociale gebeurtenissen of herinneringen.
Er is tenminste een ervaring component, en een expressie component. Ik ervaar een
bepaalde emotie, en ik uit die emoties via een expressie.
Korte duur: De duur van de emotie is beperkt in de tijd, het is van korte duur.
Motivatie: Emoties motiveren ons om bepaalde specifieke gedragingen te vertonen.
We hebben een oneindig aantal gedragingen die we kunnen vertonen en wanneer
we een emotie voelen worden deze gedragingen beperkt.
Regulatie: We hebben het vermogen om onze emoties te reguleren. We zijn geen
weerloze slachtoffers van onze emoties.
Emoties kunnen een effect hebben op degene die de emotie uit en op anderen. Dit is
het interindividuele en intra-individuele. Het uiten van de emotie kan direct nut
hebben voor jezelf maar kan ook effect hebben op anderen (emotionele expressie als
sociale informatie). Als iemand boos reageert dan zegt dit niet alleen iets over zijn
reactie maar ook over hoe die persoon over de situatie denkt.
Adaptief: Emoties zijn adaptief en helpen ons om snel en efficiënt ons aan te passen
aan situaties; ze helpen ons onze reacties te prioriteren. Dit kan gaan over het
verleden, over spijt dat je iets gedaan hebt. Maar het gaat vooral over de toekomst,
zoals hoop hebben.
2
, Wat we zien bij andere emoties is dat het niet alleen de huidige emotie die van
belang is, maar ook geanticipeerde emoties. We kunnen dingen doen omdat we
geanticipeerde angst of schuldgevoelens hebben die een motivatie. Dit heeft invloed
op beslissingen nemen over of we iets gaan doen.
Als we adaptief zijn kunnen we de vraag stellen waarom we zoveel negatieve emoties
ervaren. Wanneer iemand depressief is met afgevlakte emoties en geen emoties ervaart,
dan is dat geen fijn leven. Als het niet uitmaakt of je iemand vermoordt of niet dan is het
goed om te kunnen realiseren dat negatieve emoties ook belangrijk zijn.
Duur van affectieve fenomenen
Expressies: Dit zijn bijvoorbeeld gezichtsuitdrukkingen, die in een fractie van een
seconde plaatsvinden.
Autonome veranderingen: Fysiologische veranderingen zoals hartslag, bloeddruk,
huid geleiding, ook in kwesties van seconden.
Zelf gerapporteerde emoties: Dit is wat onderzoekers meten met vragenlijsten, deze
komen een paar minuten tot uur voor.
Stemmingen: Duren een paar dagen tot weken.
Emotionele stoornissen: Duren maanden tot jaren.
Persoonlijkheidstrekken: Van persoonlijkheidstrekken wordt meestal vanuit gegaan
dat ze stabiel zijn. Deze duren meestal jaren of zijn zelfs stabiel over het hele leven.
Emoties helpen ons dus om optimaal gedrag te vertonen in een bepaalde situatie.
Voorwaarden adaptieve emoties om te kunnen profiteren van deze emoties:
Accurate appraisal: Het moet voor de juiste situatie opgewekt worden. Als je boos
bent om niks, is het eigenlijk niet adaptief. De appraisal moet accuraat zijn.
De juiste mate van belang die aan situatie gehecht wordt. Bij het voorbereiden van
een tentamen, terwijl je ruzie hebt met je vriend(in), dan is het handig om de ruzie
even opzij te zetten zodat het niet gaat conflicteren met het maken van het
tentamen en je andere bezigheden.
Prioriteren doelen komt overeen met belang.
Reacties zijn zinvol voor de situatie. Het kan belangrijk zijn om je emoties te
reguleren zodat je bijvoorbeeld beter reageert op een bepaalde situatie. Wat een
emotie teweegbrengt is geen reflex. Bij een reflex is er een prikkel waardoor je
bepaalt gedrag vertoont. Bij emoties hebben we de vrijheid om de reacties aan te
passen.
3
, Hoge emotionele intelligentie: Je moet weten wat je met emoties kunt en wat de
functie van emoties is. Als je weet hoe je emoties kunt gebruiken dan kun je er
optimaal van profiteren. Als je geen gevoel hebt voor wat je met emoties kan, dan is
het erg beperkt. Dan kunnen de emotie op een verkeerde manier gebruikt worden.
Aristoteles zei dat iedereen boos kan worden. Het is makkelijk boos te worden, maar om
boos te worden op de juiste persoon op de juiste manier en de juiste tijd en om het juiste
doel, ligt dit niet binnen de krachten van iedereen, het is niet makkelijk.
4
,Hoorcollege 1 – Evolutionaire benadering
1.1 Evolutie
De Origin of Species van Darwin kwam uit in 1859, en was een belangrijk punt in het
evolutionair perspectief. Het beschreef namelijk de evolutietheorie. Er waren twee
hoofdpunten die besproken worden in het boek:
1. Evolutie is de verklaring voor de diversiteit van leven op aarde.
2. Natuurlijke selectie is de motor achter de adaptieve evolutie.
De drie hoofd kenmerken van evolutie zijn:
1. Overvloed aan genen (Superabundance). Er is een enorme variabiliteit aan genen.
2. Variatie.
3. Natuurlijke selectie: dit is de reproductie van karakteristieken die een betere
overleving garanderen, versterkt door adaptatie tot een bepaalde omgeving. Het
product van natuurlijke selectie is de adaptatie van populaties van organismen en
hun omgeving.
We hebben bepaalde voorbeelden die ook nog steeds voorkomen. Er komen problemen of
uitdagingen voor, waar we ons voor adapteren.
Probleem Adaptatie
Geen toxische substanties kunnen eten De ontwikkeling van een bittere smaak (gif
is vaak bitter)
De kosten van nakomelingen opvoeden De voorkeur voor mannetjes met status (is
delen met elkaar sterk en heeft macht, dus betere
bescherming)
Een vruchtbare mate vinden De voorkeur voor een jongere mate, die zijn
vaak vruchtbaarder.
Nakomelingen beschermen De schattigheid van kinderen/baby’s, je wilt
ze verzorgen.
Bepaalde genen kunnen ‘aan’ of ‘uit’ gezet worden, afhankelijk van de omgeving.
Survival of the fittest gaat over het reproductieve succes. Evolutie gaat dus niet over ons en
de individuen, maar om de genen die blijven voortbestaan. Als je het zelf overleeft, maar je
brengt geen nageslacht, dan heeft dit helemaal geen nut voor je genen bij wijze van spreken.
We zien twee strategieën voor nakomelingen:
1. De statistische strategie: De man moet veel partners hebben waardoor hij veel
nakomelingen heeft met zijn eigen genen. De statistische strategie van de man is dus
om zoveel mogelijk te paren met meerdere partners.
2. De investment strategie: De vrouw investeert meer zorg aan haar kinderen. Ze
moeten investeren in de paar kinderen die ze krijgen.
Een theorie is dus dat mannen eerder jaloers worden over seksueel vreemdgaan, terwijl
vrouwen eerder jaloers worden wanneer de man verliefd wordt op een ander.
5
, Seksuele selectie:
Intra-seksuele selectie: Individuen van één sekse (meestal mannetjes) ontwikkelen
karakteristieken die ervoor zorgen dat ze met individuen van dezelfde sekse kunnen
concurreren. Zoals grote spieren hebben, of mooie veren, of een groot gewei. Binnen
het mannelijke geslacht, zien we dat het mannetje bepaalde eigenschappen
ontwikkelt die sterker zijn dan anderen. Zo zouden ze meer kans hebben om te paren
met vrouwtjes, als ze de concurrentie weg spelen.
Interseksuele selectie: Individuen van één sekse ontwikkelen fysieke en
gedragsmatige karakteristieken die de voorkeur hebben bij anderen van de
tegenovergestelde sekse. Dit wordt gerefereerd als de ‘mate choice’. Zoals mooie
veren, grote kont, status.
Sommige karakteristieken kunnen ook beide zijn.
1.2 Evolutie en de geest
De cruciale sociale motivaties zijn om de overlevingskansen van de genen te verhogen, door
sterke sociale motivaties:
1. Hechting (voor bescherming). Dat je als jong en kwetsbaar individu beschermt wordt,
of later door de partner.
2. Hiërarchie (power motivatie): Hiërarchie binnen de groep wordt gezien als een
positief mechanisme, omdat degene die hoger in rang staan zorgen voor degenen die
lager staan. Hiërarchie kan leiden tot competitie. Hierbij doe je je best om beter te
zijn dan de ander, en wordt je bijvoorbeeld ook sterker. Bij sommige haalt het het
beste naar voren, maar soms wel ten koste van anderen.
3. Affiliatie (overlapt met hechting): Dit is een verbondenheid die je voelt met iemand,
maar dat er geen sprake hoeft te zijn van echte bonding. Zoals collega’s waarbij dan
samenwerking beter wordt.
4. In-group voorkeur (vijandigheid): Dit zien we als we kijken naar bijvoorbeeld
chimpansees die erg agressief kunnen zijn tegenover leden van een andere groep.
Competitie tussen groepen kan bijvoorbeeld voorkomen wanneer voedsel schaars is.
Als competitie groepen worden uitgeschakeld geeft dat ook meer kans op het
doorgeven van de eigen genen.
Voorbeeld emotie: Jaloezie
We zien bij jaloezie een sekse verschil. Mannen hebben evolutionair gezien een risico op het
investeren op kinderen die niet genetisch van zichzelf zijn. Mannen zouden het dan ook
erger vinden wanneer een vrouw seksueel vreemd gaat. Vrouwen zouden meer jaloers
moeten zijn op emotionele ontrouw, want dan gaat hij misschien er vandoor en zorgt niet
meer voor zijn kinderen.
Studie over sekse verschillen voor jaloezie:
- Eerst werden geen verschillen gevonden, maar die studies maakten vaak geen
verschil tussen de soorten jaloezie.
- 83% van de vrouwen vonden emotioneel vreemdgaan erger, en enkel 40% van de
mannen vond dit.
- 60% van de mannen vonden seksueel vreemdgaan erger, en maar 17% van de
vrouwen vond dit.
6
