Inleiding Jeugdrecht compleet
Week 1 Inleiding Jeugdrecht
HC 1: Rechten van het kind
Waarom jeugdrecht?
- Dynamisch en maatschappelijk relevant
o Actualiteiten
o Recht volop in ontwikkeling – bijv. adolescentstrafrecht (2014);
Jeugdwet en herziening KB (2015)
Staatscommissie herijking ouderschap (2016)
Commissie naar Geweld in de Jeugdzorg (2019)
o Sterk beïnvloed door internationaal recht – bijv. verbod op geweld in opvoeding;
internationale kinderontvoering, interlandelijke adoptie
- Verschillende rechtsgebieden en ‘interdisciplinair’
- Specialisme
- Jeugdrecht in Leiden
Jeugdrecht – reikwijdte en bronnen
- Minderjarige in het Nederlandse recht
o Algemeen civielrechtelijke jeugdrecht (afstamming, adoptie, gezag,
(handelings)bekwaamheid)
o Civiel jeugdbeschermingsrecht
Gaat over de vraag wat de overheid mag/kan doen om een kind te
beschermen in de opvoedingssituatie
o Jeugdstraf(proces)recht
- Jeugdhulp(recht), mensenrechten, kinderrechten etc.
- Bronnen
o BW
Met name boek 1, Sr, Sv en bijzondere en uitvoeringswetten
o EVRM, IVRK, Haagse Verdragen etc.
Jeugdrecht – ontwikkeling
- Drie Kinderwetten 1905 – ‘kinderrecht’
o Sterke samenhang tussen civieljeugdrecht en jeugdstrafrecht
o Wat moet/mag de overheid op het moment dat het niet goed gaat met de kinderen
thuis/leefomgeving?
Kwam voort uit een periode dat men vond dat het aan de ouders was om de
opvoeding verder vorm te geven, denk aan fabriekswerkers die hun kinderen
mee lieten werken in de fabriek
Kinderwetje van Van Houten bracht hier verandering in
1905 wetten brachten hier nog meer positieve verandering in, kinderen
moesten toen grotendeels naar school overdag
o 1922: ondertoezichtstelling en kinderrechter
De overheid ging zich toen met het opvoeden bemoeien, en eigenlijk ouders
deels uit het gezag zet, de kinderrechter moest dit sanctioneren
- Na WO II:
o Welzijnsdenken: aandacht voor (ondersteuning van) het gezin
o Maatschappelijk werk
Ouders moesten meer ondersteuning krijgen
- Na jaren ’70:
o Opkomst aandacht rechtspositie
Overheid had niet altijd maar de mogelijkheid om te interveniëren
, Tot die tijd was het kind volstrekt lijdend voorwerp van alles om hem/haar
heen, de vraag wat het kind zelf wilde werd tot die tijd eigenlijk niet gesteld
o Cie Wiarda: minderjarige als zelfstandig rechtssubject
o EVRM werd van invloed
Onder invloed hiervan kwam er meer balans in de bemoeienis van de
overheid
- 1989 – Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK)
o Trad voor NL in 1995 in werking
- 1995 – Versterking rechtspositie minderjarige in Wet
o Herziening Kinderbescherming (kinderrechter op afstand)
o Herziening Jeugdstraf(proces)recht (incl. verzwaring)
- Periode 1995-2014 – diverse veranderingen die basis vinden in wetgeving 1995
- 1 januari 2015: Herziening Kinderbescherming en Jeugdwet/transitie jeugdzorg/-hulp
Conclusie:
Gaat over de vraag in hoeverre de overheid achter de voordeur kan treden
- Is vooral ontstaan door de kinderwetten
- In de loop van de eeuw het besef erbij is gekomen dat het niet alleen maar gaat om een doel
dat je wil realiseren, maar ook om een manier die ouders de kans geeft om het goed te doen,
en ze te ondersteunen, maar dat je ook oog moet hebben voor een goede rechtsinterventie
o Je moet dus ook hebben voor goede waarborgen, ook voor de jongeren zelf
o Het moet gaan om een noodzakelijke, eerlijke, proportionele interventie om het
belang van het kind te beschermen
Opzet college ‘Rechten van het kind’
1. Internationale mensenrechten
2. Opkomst van kinderrechten
3. Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK)
a. Algemene kenmerken
b. Inhoud (selectie)
c. IVRK als juridisch instrument
d. Toezicht
4. Kinderrechten en jeugdrecht in Nederland
1. Internationale mensenrechten
- Relatief jong rechtsgebied
- 20e eeuw
o WO I & WO II
o Ontstaan van o.m.
League of Nations (1919)
United Nations (1945)
- Oorspronkelijk:
o Regulering van verticale relatie tussen Staten en individuen (burgers)
- Ontwikkeling op VN-niveau en op regionaal niveau (o.m. Raad van Europa, later ook EU)
2. Opkomst Kinderrechten
- 1924: Declaration of Geneva
- 1959: Declaration of the Rights of the Child
- 1979: Year of the Child: voorstel van Polen
- 1989: IVRK aangenomen door VN
o Inwerkingtreding: 2 september 1990
Nederland: 8 maart 1995
, o Twee Optionele Protocollen in 2000 (2002)
o Derde Optionele Protocol in 2011 (april 2014; nog niet voor Nederland)
- 20 november 2019 – 30e ‘verjaardag’ IVRK
3. IVRK – algemene kenmerken
- Bijzonder verdrag met burgerlijke en politieke rechten & economische, sociale en culturele
rechten
o Wijkt af van hoe er voorheen werd gereguleerd
o De tweedeling is een over het algemeen een categorisering van grote groepen
rechten (burgerlijk & politiek + economisch, sociaal en cultureel)
o Burgerlijke en politieke rechten zijn ‘harder’ dan economisch, sociaal en cultureel,
omdat de tweede categorie vooral vraagt om ‘actie’ van de overheid, dit is echter
niet altijd realiseerbaar en dus afdwingbaar
Dit is echter niet zo positieve en negatieve verplichtingen
o Perspectief van de kinderen is veranderd
- Erkenning van kind als:
o ‘Rights holder’ – rechtssubject
o Kind in ontwikkeling met bijzondere behoeften
o Lid van zijn gezin/familie (zie preambule)
- Positie ouders, art. 18 IVRK
o Ouders hebben de eerste verantwoordelijkheid voor de opvoeding en ontwikkeling
van het kind
De overheid moet respecteren dat de ouders die rol hebben
Lid 2: de ouders moeten bijstand verlenen aan de ouders bij de uitoefening
van hun verantwoordelijkheden die de opvoeding van het kind betreffen
De overheid gaat niet over de vraag of ouders het bijv. wel of niet belangrijk
vinden welke sport je doet en naar welke middelbare school je gaat
o Bijzondere overheidsverantwoordelijkheid
De overheid moet wel bepaalde grondrechten van het kind helpen faciliteren
en ondersteunen
Er moet bijv. wel voldoende toegang tot onderwijs zijn
o Positie ouders is niet absoluut, art. 9 IVRK
Niet kinderen van hun ouders scheiden, tenzij scheiding noodzakelijk is in het
belang van het kind
o ‘Evolving capacities’, art. 5 IVRK
De overheid moet erkennen dat het primair aan de ouders is om hun kind te
begeleiden in het uitoefenen van de rechten
Inhoud
- ‘Three p’s’:
o Protection (art. 19, 22, 32-37, 38)
Bescherming: kinderen hebben recht op bescherming tegen misbruik etc.
o Provisions (art. 24, 26-29, 38)
Voorzieningen: kinderen hebben recht op voorzieningen die noodzakelijk zijn
voor de ontwikkeling
o Participation (art. 12-17)
Participatie: kinderen hebben recht op deelname aan de samenleving, onder
andere door informatie te krijgen die voor hen belangrijk is, door hun
mening te uiten en door mee te praten over zaken die hen zelf en hun
omgeving aangaan
, - Bijzondere thema’s (selectie):
o Child protection/alternative care
Art. 9, 20, 21, 25)
o Juvenile justice
Art. 40, 37
o Special groups of children: refugee children (art. 22), children with disabilities (art.
23), indigenous children (art. 30), children in armed conflict (art. 38), detained
children (art. 37), child victims (art. 39)
Uitgangspunten
- General principles (volgens VN-comité)
o Art. 2 IVRK: verbod op discriminatie
o Art. 3 lid 1 IVRK: belang van het kind
o Art. 6 IVRK: recht op leven en ontwikkeling
o Art. 12 IVKR: recht om te worden gehoord
- Definitie van ‘kind’, art. 1 IVRK
o Waar beginnen kinderrechten (geboorte of eerder?) en waar eindigen ze (18 jaar)?
- Evolving capacities, art. 5 IVRK
o Vrijheid van godsdienst, art. 14 IVRK
o Recht op onderwijs, art. 28 IVRK
o Rechtsingang? + recht om gehoord te worden, art. 12 IVRK
o Medische beslissingen
IVRK als juridisch instrument
- Verschillende functies:
o Juridisch instrument
o Referentiekader voor beleid en praktijk/professionals/ouders(?)
o Normatief kader: minderjarigheid en kindbeeld
- IVRK als juridisch instrument
o Kinderrechten zijn mensenrechten, art. 31 IVRK
o Holistische benadering
o Juridisch bindend
o Rechtstreekse werking/verdragsconforme interpretatie
Literatuur
Totstandkoming IVRK
- VN richtte in 1946 UNICEF op
- 1948: UVRM tot stand
o Reactie op fascisme, nationaal-socialisme en racisme van WO II
- 1959: Verklaring van de Rechten van het kind kwam tot stand, 10 algemene beginselen
o Non-discriminatie
o Bijzondere bescherming om zich te kunnen ontwikkelen
o Recht op naam en nationaliteit
o Recht op sociale zekerheid en gezondheidszorg (incl. pre- en postnatale zorg voor de
moeder)
o Bijzondere zorg voor gehandicapte kinderen
o Recht op liefde, begrip en ouderlijke zorg
o Recht op onderwijs
o Recht als eerste op hulp
o Bescherming tegen mishandeling, uitbuiting en kinderarbeid
