MEDISCHE KENNIS 1.1B
LES 7:
URINEWEGSTELSEL< ANATOMIE EN FYSIOLOGIE
1. De onderdelen van het urinaire stelsel benoemen en de belangrijkste
functies van het stelsel beschrijven.
De gepaarde nieren; deze verrichten uitscheidingsfuncties. Ze produceren urine, een
vloeistof die water, ionen en kleine opgeloste stoffen bevat.
Urine vanuit de nieren stroomt langs de urinewegen die bestaan uit gepaarde buizen,
ook wel bekend als de ureters of urineleiders en dan vervolgens naar de vesica urinae
(urineblaas).
De gepaarde ureters (urineleiders); is een onderdeel van de urineweg en vervoert
urine naar urineblaas.
Vesica urinae (de urineblaas); dit is een gespierde zak voor de tijdelijke opslag van
urine voordat deze wordt verwijderd.
Urethra; vanuit de urineblaas loopt urine door de urethra (urinebuis) die de urine
vervoert naar de buitenwereld
De urineblaas en de urethra zijn verantwoordelijk voor het lozen van de urine, een
proces dat mictie wordt genoemd.
Functies urinewegstelsel (urinaire stelsel)
- Excretie, Verwijderen afvalstoffen uit lichaamsvloeistoffen.
- Eliminatie, de lozing van deze afvalstoffen naar buiten.
- Homeostatische regeling van het volume en de concentratie opgeloste stoffen in
het bloed.
De homeostatische functies van het urinaire stelsel:
- Regulatie bloedvolume en bloeddruk
- Reguleren van de concentratie van natrium, kalium, chloride en andere ionen.
- Bijdragen aan het stabiliseren van de pH van bloed (door het verlies van
waterstofionen en bicarbonaationen in de urine te regelen)
- Het behoud van waardevolle voedingsstoffen (zoals glucose en aminozuren door
te voorkomen dat ze met urine verloren gaan)
2. De plaats en structurele kenmerken van de nieren
De nieren bevinden zich aan de weerszijden van de wervelkolom tussen de laatste
borstwervel en de derde lendenwervel. Het bovenste oppervlak van elk van beide
nieren wordt bedekt door een bijnier. De nieren en de bijnieren liggen tussen de spieren
van de dorsale lichaamswand en de bekleding van de buikholte. Deze positie noem je
ook wel retroperitoneaal, de organen liggen dan achter het peritoneum (buikvlies)
De nieren worden op plaats gehouden in de buikholte door:
- Het bovengelegen buikvlies
, - Contact met aangrenzende organen
- Ondersteunend bindweefsel
Beide nieren zijn bedekt en zitten aan de omgevende weefsels vast door een dicht,
fibreus nierkapsel. Ook zijn ze omgeven door een zacht kussen van vetweefsel.
Collagene vezels lopen vanuit deze buitenste laag door naar het vezelig kapsel. Deze
rangschikking van bindweefsel helpt voorkomen dat de nierfunctie wordt verstoord door
schokken en plotselinge bewegingen.
Een gemiddelde nier van een volwassene kleur roodbruin en is ongeveer 10 cm lang,
5.5 cm breed en 3 cm dik. Je hebt een instulping, genaamd de nierpoort. Dit is de
plaats waar de a. renalis en de plexus renalis binnenkomen. Op deze plaats treden de
v. renalis en de ureter uit. Het vezelig kapsel omgeeft de buitenkant van de nier en
bekleedt de renale sinus, een inwendige holte binnen de nier.
De nier is verdeeld in een buitenste nierschors (cortex) en een binnenste niermerg
(medulla). De nierschors ligt tegen het vezelig kapsel aan. Het merg bevat 6-18
kegelvormige nierpiramiden. Het uiteinden van elke nierpiramide, ook wel een
nierpapil genoemd, steekt uit in de renale sinus. Banden van schorsweefsel (columnae
renales) lopen tussen aangrenzende nierpiramiden naar de renale sinus door.
Een nierlobje bestaat uit een nierpiramide., het omhullende laagje cortex en de
nabijgelegen weefsels van de columnae. Urine wordt gevorm d in de nierlobjes. Binnen
elk nierpapil wordt urine afgevoerd via buizen naar een calix minor (komvormige holte).
Vier of vijf calices minores vormen een calix major. Twee of drie calices majores
vormen samen een groot trechtervormig compartiment, ook wel het nierbekken. Het
nierbekken is verbonden met de ureters; door deze buizen loopt de urine de nier uit
naar de blaas.
Urinevorming begint in microscopisch kleine structuren die nefronen (niereenheden)
heten. Elke nier heeft ongeveer een miljoen nefronen, die wel een lengte kunnen
hebben van ongeveer 145 km.
De nieren filteren schadelijke stoffen uit je bloed en voeren die af via de urine.
4. De belangrijkste functies van elk onderdeel van de nefron beschrijven en
de processen beschrijven die een rol spelen bij de urinevorming.
Functies onderdelen van de nefron:
- Glomerulus
De plek waar filtratie plaatsvindt. Onder hoge bloeddruk. Capillairen met cellen die
verder uit elkaar zitten zodat er stoffen langs kunnen. Alles gaat er dan uit (geen cellen
en geen eiwitten, zijn beide te groot) en alles wat je wilt behouden wordt teruggehaald.
Er wordt 180 liter voorurine gemaakt, maar je plast per 24 uur maar 1,5 liter. Dit noem je
terugresorptie.
,Je hebt een afferente arteriole en een efferente arteriole. De afferente arteriole
brengt het bloed richting het nefron, waar het vervolgens uitkomt in het glomerulus.
Dat is een vaatkluwentje dat heel doorlaatbaar is (denk hierbij aan een mandje).
Hierdoor kan het bloedplasma en een aantal stoffen, met name de kleine stofjes, er
makkelijk doorheen. Dit noemen we filtratie. Zo blijven bloedcellen en grote plasma-
eiwitten juist in het bloed zitten en worden vocht en andere kleinere stoffen, waaronder,
Kalium, Natrium, Chloride, Water, Aminozuren, Glucose, Bicarbonaat en Creatine, juist
gefilterd. Deze vloeistof wordt opgevangen in het kapsel van Bowman en wordt dan
voorurine genoemd.
Vanuit het kapsel van Bowman doorloopt het een tunnelsysteem waarin stoffen
kunnen worden teruggehaald naar het lichaam, oftewel reabsorptie (zorgen dat stoffen
aanwezig blijven in ons lichaam). Ook kunnen er extra stoffen kunnen worden
toegevoegd aan de urine, dat noemen we secretie (zorgen dat stoffen uit ons lichaam
gaan, in dit geval via urine).
Het eerste stukje van die tunnelsysteem noemen we de proximale tubulus. De eerste
prioriteit hier is dat de belangrijkste stoffen teruggehaald worden naar het lichaam. Zo
zie je dat hier de meerderheid van het kalium, natrium, chloride en water worden
teruggehaald. Er wordt zelfs 100% van de aminozuren en glucose teruggehaald en 90%
van het bicarbonaat. Ook wordt er op deze plek urinezuur en sommige geneesmiddelen
juist gesecreerd, hierdoor komen deze stoffen juist in de voorurine terecht.
Daarna volgt een soort vernauwing bij de Lis van Henle. Hier wordt in het dalende deel
alleen water terug gelaten naar het lichaam en in het stijgende deel juist alleen zouten.
Dit zorgt ervoor dat er zo min mogelijk belangrijke stoffen verloren gaan en zoveel
mogelijk wordt teruggehaald naar het lichaam. En dat gebeurt over het
concentratieverschil.
Daarna komen we in de distale tubulus. Hier worden nog restjes natrium en chloride
en water teruggehaald. Ook is hier nog de mogelijkheid om overbodige stoffen uit te
gaan scheiden. Dit gebeurt bijvoorbeeld met kalium of H + als daar een overschot van is.
Maar denk ook aan bijvoorbeeld geneesmiddelen. Hier gaat het dus met name over het
fine tunen.
Daarna komt het tunnelsysteem uit op de verzamelbuis, waar meerdere nefronen op
aansluiten. Hier kan nog het laatste restje natrium, chloride, ureum en water worden
teruggehaald naar het lichaam. Dit water kan hier alleen nog maar worden teruggehaald
onder aansturing van het hormoon ADH, het antidiuretisch hormoon. Dit wordt
afgegeven bij een tekort aan water in het lichaam en dus zorgt het ervoor dat er toch
nog wat extra water kan worden teruggehaald.
Dan na al het uitscheiden houden we de urine over zoals het wordt uitgeplast, dit zal
maar 1 tot 1,5L zijn per dag. Vanuit de verzamelbuis gaat de urine richting de ureter en
de blaas voor excretie oftewel uitscheiding.
, Wat opvalt is dat de efferente arteriole, die wegloopt van de glomerulus, wel in de
buurt blijft van het nefron, wat we de vasa recta noemen. Dit is dan ook het stukje waar
het zuurstofrijke bloed zijn zuurstof zal gaan opbruiken. Daarna gaat het zuurstofarme
bloed weer terug naar het hart via de venen.
5. De factoren beschrijven die van invloed zijn op de glomerulaire filtratiedruk
en de glomerulaire filtratiesnelheid.
Glomerulaire filtratiesnelheid (GFS)
De glomerulaire filtratiesnelheid is het totale volume van voorurine dat in een
gedefinieerde tijdseenheid gefilterd wordt door alle glomeruli van beide nieren.
Glomerulaire filtratiedruk (GFD)
Verschil tussen de colloïd-osmotische druk van de eiwitten in het plasma en
de bloeddruk. De grootte hiervan bepaalt de hoeveelheid filtraat.
De normale nierfunctie is afhankelijk van een goede doorbloeding. Die doorbloeding is
nodig om de filtratiedruk en een stabiele glomerulaire filtratiesnelheid (GFS) te
handhaven. Deze GFS wordt op drie niveaus gereguleerd:
1) Autoregulatie of regulering van de lokale doorbloeding
Autoregulatie compenseert voor de kleine schommelingen in de bloeddruk door
automatische wijzigingen in de diameter van de afferente arteriolen en de glomerulaire
capillairen.
- Als de doorbloeding en de glomerulaire filtratiedruk afnemen, verwijden de
afferente arteriolen en de capillairen in de glomeruli zich en vernauwen de
efferente arteriolen zich. Hierdoor worden de bloeddruk en de doorbloeding van
de glomerulus op de korte termijn binnen normale grenzen gehouden. Daardoor
blijft de glomerulaire filtratiesnelheid (GFS) relatief constant.
- Als de bloeddruk stijgt worden de wanden van de afferente arteriolen uitgerekt.
De gladde spiercellen reageren hierop door samentrekking. Hierdoor vernauwen
de afferente arteriolen zich en neemt de doorbloeding van de glomerulus af en
wordt de GFS binnen normale grenzen gehouden.
2) Hormonale regulatie door de nieren
De belangrijkste hormonen die zijn betrokken bij het reguleren van de nierfunctie zijn
angiotensine II, ADH, aldosteron en ANP (atriaal natriuretisch peptide). De afgifte van
angiotensine II, aldosteron en ADH wordt door het renine-angiotensine-
aldosteronsysteem gereguleerd.
Het renine-angiotensinesysteem
De glomerulaire druk kan laag blijven als gevolg van
- De afname van het bloedvolume
- Een daling van de bloeddruk in de grote bloedsomloop
