Methoden en technieken van de sociale gezondheidswetenschappen
Alle documenten voor dit vak (1)
Verkoper
Volgen
nickyvangeel
Voorbeeld van de inhoud
Inhoudsopgave
1. Een hiërarchie van bewijs ............................................................................................................... 5
2. Cruciale aspecten bij de beoordeling van evidentie...................................................................... 5
3. Typen van onderzoek ..................................................................................................................... 6
3.1. Uitgangspunt ........................................................................................................................... 6
4. Inhoud/focus van de cursus ........................................................................................................... 6
5. Rol van onderzoek .......................................................................................................................... 7
6. Zes basisstappen in het onderzoeksproces ................................................................................... 7
1. Leerdoelen ...................................................................................................................................... 8
2. Deductie en inductie ....................................................................................................................... 8
2.1. Definitie deductie ................................................................................................................... 8
2.2. Definitie inductie .................................................................................................................... 8
2.3. Voorbeelden van cyclische processen ................................................................................... 9
3. Empirische cyclus van theoretisch onderzoek ............................................................................... 9
3.1. Observeren van het probleem ............................................................................................. 10
3.2. Inductie ................................................................................................................................. 10
3.3. Deductie en voorspellingen .................................................................................................. 10
3.4. Toetsing en evaluatie van de hypothese ............................................................................. 11
3.5. Think-pair-share .................................................................................................................... 11
4. Empirische cyclus van praktijkgericht onderzoek........................................................................ 11
4.1. Probleemanalyse .................................................................................................................. 12
4.2. Diagnose van het probleem ................................................................................................. 12
4.3. Plan en besluitvorming ......................................................................................................... 12
4.4. Interventie en procesevaluatie ............................................................................................ 12
4.5. Productevaluatie (of uitkomstevaluatie) ............................................................................. 13
4.6. Kenmerken van het onderzoeksproces................................................................................ 13
5. Test ................................................................................................................................................ 13
1. Leerdoelen .................................................................................................................................... 14
2. In de krant ..................................................................................................................................... 14
3. De probleemformulering .............................................................................................................. 14
3.1. Probleemstelling ................................................................................................................... 15
3.1.1. Onderzoeksprobleem ................................................................................................... 15
3.1.2. Voorbeelden van onderzoeksproblemen .................................................................... 15
3.1.3. Formuleer zelf een probleemstelling ........................................................................... 15
3.2. Stand van kennis ................................................................................................................... 16
1
, 3.3. Keuze van de onderzoeksvragen .......................................................................................... 16
3.3.1. Soorten onderzoeksvragen........................................................................................... 16
3.3.2. Regels voor het opstellen van een goede onderzoeksvraag ....................................... 17
3.3.3. Formuleer uw gekozen probleemstelling tot 1 of meerdere onderzoeksvragen ....... 17
3.3.4. Tips om tot duidelijkere en preciezere onderzoeksvragen te komen ........................ 17
3.3.5. Spelregels met betrekking tot uitspraken ................................................................... 18
3.3.6. Think-pair-share ............................................................................................................ 19
3.4. Het onderzoekskader............................................................................................................ 19
3.4.1. Beschrijvend onderzoek ............................................................................................... 19
3.4.2. Exploratief onderzoek................................................................................................... 19
3.4.3. Verklarend onderzoek .................................................................................................. 20
3.4.4. Voorspellend onderzoek............................................................................................... 20
3.5. Vragen ................................................................................................................................... 20
4. Het onderzoeksplan ...................................................................................................................... 22
4.1. Welke elementen bevat het onderzoeksplan? .................................................................... 22
1. Operationalisering van de onderzoekseenheden ........................................................................ 24
1.1. Problemen van ongeldigheid ............................................................................................... 25
2. Operationalisering van kenmerken.............................................................................................. 25
2.1. Voorbeeld: complexiteit en abstractie ................................................................................ 26
2.2. Voorbeeld.............................................................................................................................. 27
2.3. Conclusie ............................................................................................................................... 29
2.4. Operationalisering van eenvoudig, complexe en abstracte kenmerken ............................ 29
2.4.1. Voorbeeld: Operationalisering van een complex kenmerk, namelijk
operationalisering van ‘kennis van kankerpreventie’. ................................................................ 30
2.4.2. Stappenplan om abstracte kenmerken te operationaliseren ..................................... 30
2.5. Operationalisering kan resulteren in verschillende types van variabelen ......................... 32
2.6. Fouten die je kan maken bij het operationaliseren ............................................................ 32
3. Operationalisering van relaties tussen eenheden ....................................................................... 32
4. Operationalisering van relaties tussen kenmerken..................................................................... 32
4.1. Voorstelling aanwezigheid/afwezigheid van een relatie (covariërende variabelen)......... 33
4.1.1. Voorstelling van een effect........................................................................................... 34
4.1.2. Voorstelling van een wederkerige relatie .................................................................... 34
4.2. Onrechtstreeks effect via intermediaire variabele (mediator) ........................................... 35
4.3. Verstorende variabele (confounder) ................................................................................... 36
4.4. Interactie-effect of ‘verborgen verband’ (moderator variabele) ........................................ 37
4.5. Model met afhankelijke, onafhankelijke en interveniërende variabelen .......................... 38
2
, 4.6. Causaal effect ........................................................................................................................ 38
4.7. Operationalisering van ruimte en tijd .................................................................................. 38
5. Think-pair-share ............................................................................................................................ 39
6. Kwaliteitscontrole van operationalisaties: betrouwbaarheid en validiteit ............................... 39
6.1. Betrouwbaarheid nagaan ..................................................................................................... 40
6.2. Verschillende vormen van validiteit .................................................................................... 40
1. Leerdoelen .................................................................................................................................... 41
2. Vaststellen van een causaal effect ............................................................................................... 41
3. Klassieke RCT ................................................................................................................................ 43
3.1. Schematische voorstelling van een klassieke RCT ............................................................... 44
3.2. Randomiseren en/of matchen ............................................................................................. 44
3.3. Voormeting en nameting...................................................................................................... 45
3.4. Bedreiging van geldigheid (validiteit) .................................................................................. 45
3.4.1. Bedreiging van externe validiteit (mogelijkheid veralgemening buiten de studie) ... 45
3.4.2. Bedreiging van interne validiteit (= geldigheid binnen de studie) .............................. 46
3.5. Beperkingen .......................................................................................................................... 48
4. Quasi-experimentele designs ....................................................................................................... 48
4.1. Non-equivalent control group design .................................................................................. 48
4.2. Simulated pretest posttest design ....................................................................................... 49
4.3. Two group posttest only design ........................................................................................... 50
4.4. (Interrupted) time series design........................................................................................... 50
4.5. Case control studie ............................................................................................................... 50
4.6. Niet gerekend tot quasi-experimentele designs ................................................................. 51
5. Think-pair-share ............................................................................................................................ 52
1. Leerdoelen .................................................................................................................................... 54
2. Algemene principes ...................................................................................................................... 54
2.1. Welke vragen dienen te worden beantwoord? ................................................................... 54
2.2. Algemene principes bij steekproeven .................................................................................. 54
3. Belangrijke technische termen ..................................................................................................... 55
4. Theorie van toevalssteekproeven ................................................................................................ 56
4.1. Normaalverdeling ................................................................................................................. 56
4.2. Hoe groot moet een steekproef zijn? .................................................................................. 56
5. Types van steekproeven ............................................................................................................... 57
6. Foutenbronnen bij toevalssteekproeven..................................................................................... 59
6.1. Foutenbronnen verbonden aan het steekproefkader ......................................................... 59
6.2. Foutbronnen verbonden aan het steekproefplan ............................................................... 59
3
, 6.3. Foutenbronnen bij de selectie van de eenheden ................................................................ 59
6.4. Uitval van steekproefeenheden ........................................................................................... 59
7. Think-pair-share ............................................................................................................................ 60
4
, Methoden en technieken van de sociale gezondheidswetenschappen
I. Inleiding
1. Een hiërarchie van bewijs
De hiërarchie van evidentie toont welke artikels een betere evidentie hebben. Zo geven de artikels uit
level 1 een hogere evidentie vergeleken met de artikels uit level 7. In level 7 gaat het vaak over opinies
van experten. Hun opinie is gebaseerd op wat ze klinisch ervaren, maar dat geeft daarom niet
noodzakelijk de best mogelijke evidentie. Er kunnen namelijk veel bronnen van vertekening aanwezig
zijn.
2. Cruciale aspecten bij de beoordeling van evidentie
Een aantal cruciale aspecten bij de beoordeling van de evidentie van onderzoeken zijn:
- Betrouwbaarheid = Als je in een onderzoek een aantal zaken moet meten, dan verwacht je
dat deze resultaten ook gelijkaardig zijn wanneer ze gemeten worden door iemand anders.
- Validiteit
- Verstoring (confounding)
- Vertekening
- Veralgemeenbaarheid
- …
5
, 3. Typen van onderzoek
We onderscheiden 2 soorten onderzoek, namelijk theoretisch onderzoek en praktijkgericht onderzoek.
Theoretisch onderzoek, ook wel fundamenteel onderzoek genoemd, heeft al doel iets te gaan
beschrijven, begrijpen, verklaren of voorspellen. Bijvoorbeeld je gaat gaan achterhalen hoe bepaalde
risicofactoren leiden tot een hogere mortaliteit. Bij theoretisch onderzoek is je onderzoek er dus op
gericht een theorie te ontwikkelen om iets beter te begrijpen. Bijvoorbeeld ‘Wat is Covid?’.
Praktijkgericht onderzoek daarentegen is gericht op het beïnvloeden van menselijk gedrag, processen
in de zorg, etc., maar ook het veranderen van bepaalde zaken zoals sociale processen,
maatschappelijke situaties,… Hier ga je vaak een interventie gaan ontwikkelen. Een voorbeeld van
praktisch onderzoek is evaluatieonderzoek. Dit bestaat uit drie stappen, namelijk planevaluatie,
procesevaluatie en uitkomstevaluatie.
3.1. Uitgangspunt
Verschillende onderzoeksmethoden zijn gepast voor het beantwoorden van verschillende
onderzoeksvragen. Het beantwoorden van een specifieke onderzoeksvraag vergt een keuze van een
geschikte onderzoeksmethode en –design. Deze cursus gaat hierbij helpen.
Voorbeelden van beschrijvende en vergelijkende onderzoeken
- Wat is de gezondheidsstatus van populatie X? Hebben mannen meer kans op een slechtere
gezondheidsstatus?
➔ Hier ga je best populatieschattingen maken aan de hand van een cross-sectionele survey
bij een steekproef van die populatie.
- Hebben vrouwen slechtere uitkomsten dan mannen na een acuut myocardinfarct?
➔ Hier ga je best een vergelijking maken van de gezondheidsuitkomsten overheen de tijd aan
de hand van een longitudinale survey. Je gaat ze dus opvolgen in de tijd.
- Zijn er onmenselijke zorgpraktijken in WZC’s?
➔ Hier ga je best een kwalitatief onderzoek doen aan de hand van interviews, observaties,…
Voorbeeld van een oorzaak-gevolg onderzoek
- Is de gezondheidsvoorziening X even kosteneffectief als gezondheidsvoorziening Y?
➔ Dit kan je onderzoeken aan de hand van een geblindeerde gerandomiseerde en
gecontroleerde proef (indien realistisch, praktisch of gepast).
4. Inhoud/focus van de cursus
Het doel van dit opleidingsonderdeel is te komen tot inzichten in de doelstellingen, opzet en methodiek
van het onderzoeksproces. De gezondheidswetenschapper wil met zijn onderzoek komen tot
empirisch ondersteunde uitspraken over gezondheid gerelateerde verschijnselen. Aan de hand van
kritisch inzicht in het onderzoeksproces wordt de waarde en betrouwbaarheid van uitgevoerd
onderzoek geëvalueerd.
De onderzoeker verzamelt, organiseert en interpreteert gegevens met het oog op het beschrijven,
begrijpen en/of verklaren van sociale aspecten van de ziekte en gezondheid. De methoden en
technieken voor de Sociale Gezondheidswetenschappen bepalen de spelregels die de onderzoeker
moet volgen bij deze onderneming.
6
, 5. Rol van onderzoek
Onderzoek is een systematisch en rigoureus proces dat gericht is op het beschrijven van fenomenen
en het ontwikkelen en/of testen van verklarende concepten en theorieën. Het heeft tot doel bij te
dragen aan de wetenschappelijke kennis en sociaal gezondheidswetenschappelijk onderzoek wilt
bijdragen aan het verbeteren van gezondheid, gezondheidsuitkomsten en gezondheidsdiensten. Het
verschil tussen sociaal gezondheidswetenschappelijk onderzoek en biomedische
gezondheidswetenschappen, is dat sociaal gezondheidswetenschappelijk onderzoek doorgaans niet
kan gereproduceerd worden in een laboratorium. De samenleving is hierbij ons laboratorium en enkel
deelaspecten ervan zijn te onderzoeken.
Het doel van sociaal wetenschappelijk onderzoek is om tot een empirisch ondersteunende en
beargumenteerde kennis over de sociale werkelijkheid in de gezondheidszorg te komen. De
onderzoeksmethoden zijn de instrumenten om tot zulke uitspraken te komen. Met andere woorden
proberen we uitspraken te doen over de sociale werkelijkheid die gebaseerd zijn op zinvolle feiten.
Samenvattend zijn methoden en technieken van de sociale gezondheidswetenschappen de regels
(voorschriften) die de onderzoeker moet volgen bij het zoeken naar feiten en de relaties tussen feiten
met het oog op het begrijpen en verklaren van maatschappelijke verschijnselen.
6. Zes basisstappen in het onderzoeksproces
We onderscheiden hier een voorbereidingsfase die bestaat uit 2 stappen (stap 1 en stap 2) en een
uitvoeringsfase die bestaat uit de resterende 4 stappen.
- Stap 1 = De keuze van een onderzoeksprobleem en het formuleren van de
verwachtingen/onderzoeksvraag.
- Stap 2 = Het opstellen en uitwerken van een onderzoeksontwerp (onderzoeksprotocol)
- Stap 3 = Het verzamelen van de data
- Stap 4 = Het verwerken, coderen en analyseren van de data
- Stap 5 = Het interpreteren van de gegevens en trekken van conclusies
- Stap 6 = Rapporteren (op een congres, symposium, artikel, website, etc.)
Data zijn feiten die de onderzoeker systematisch moet verzamelen vanuit het oogpunt van een
onderzoeksvraag of een onderzoeksmodel. Data zijn feiten met een betekenis en eenzelfde feit kan
meerdere betekenissen hebben. Bijvoorbeeld leeftijd.
7
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper nickyvangeel. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €10,79. Je zit daarna nergens aan vast.
