Bevat alle informatie die je nodig hebt voor op de ak toets, vorige hoofdstuk had ik mijn samenvatting 3 x doorgelezen en had een 8,1, dus ik zou hetzelfde doen
De geologische tijdschaal bestaat uit verschillende tijdvakken:
Het stuk aardkorst waarop Nederland nu ligt, lag 350 miljoen jaar geleden,
gedurende het Carboon, vlak bij de evenaar. Het landschap bestond toen
voornamelijk uit tropisch laaglandmoeras. In deze moerassen werden dikke
pakketten veen afgezet. Door de toenemende temperatuur en de druk van
bovenliggende sedimenten is het veen omgezet in steenkool. Het bijproduct van dit
proces was het aardgas dat nu in Nederland gewonnen wordt. Tijdens het Carboon
bewogen de continenten naar elkaar toe en drukten tegen elkaar aan, waardoor
grote gebergten ontstonden. De Ardennen bijvoorbeeld, zijn een restant van zo’n
gebergte.
In de periode na het Carboon, het Perm (299–251 miljoen jaar geleden), zaten alle
continenten aan elkaar vast en ze vormden samen het supercontinent Pangea. Deze
grote landmassa zorgde voor grote temperatuurverschillen tussen dag en nacht en er
waren lange droge perioden. Nederland was onderdeel van een zoutwoestijn en lag
aan de rand van een ondiepe zee. In deze periode zijn er grote pakketten zout
afgezet, die nu in Noordoost-Nederland worden gewonnen. Nederland is een
belangrijke producent en exporteur van zout.
Aan het einde van het Perm voltrok zich de grootste uitstervingsgolf uit de
geschiedenis: 90% van al het dierenleven (op land en in zee) stierf uit.
Wetenschappers zijn er nog niet uit waardoor die uitstervingsgolf is veroorzaakt.
Het Perm was het laatste tijdvak van het Paleozoïcum (‘het oudste leven’). Daarna
volgde het Mesozoïcum (‘het middelste leven’), het tijdperk waarin de dinosaurussen
over de aarde heersten. Deze periode bestaat uit de tijdvakken Trias, Jura en Krijt. In
het Trias valt Pangea in verschillende kleinere continenten uiteen. Tijdens het Krijt
(145–65 miljoen jaar geleden) waren de temperaturen op aarde veel hoger dan nu.
Nederland lag ter hoogte van waar nu Spanje ligt en maakte deel uit van een ondiepe
zee. Aan het einde van het Krijt sloeg een 10 km grote asteroïde in op wat nu Mexico
is. Door deze inslag ontstonden er grote vloedgolven en een korte hevige
klimaatverandering. De dinosaurussen en veel andere diersoorten stierven uit.
Tijdens het Kenozoïcum (‘het nieuwste leven’) werd de aarde bewoond door de
diersoorten die wij nu kennen. Pas aan het einde van het Kwartair (1,8 miljoen jaar
geleden tot nu), het laatste tijdvak van het Kenozoïcum, is de moderne mens
ontstaan.
Het grootste deel van het huidige Nederland is in het Kwartair gevormd. Tijdens de
ijstijden hebben gletsjers de stuwwallen gevormd en zijn er door de wind dikke
pakketten zand en löss in hoog Nederland afgezet. Door de zee, de wind en de
rivieren zijn zand, veen, en klei afgezet, dat in laag Nederland nu nog steeds aan de
oppervlakte ligt.
, Paragraaf 2
De aarde is opgebouwd uit lagen die elk een verschillende dichtheid hebben. Aan het begin
van de geologische tijdschaal was de aarde in zijn geheel vloeibaar. Langzaam maar zeker
zijn de zwaardere delen door zwaartekracht naar het midden van de aarde gezakt. De
aardkern heeft dan ook de hoogste dichtheid en bestaat voornamelijk uit ijzer. De aardkorst,
de dunste buitenste laag, heeft de laagste dichtheid. De aardkorst koelde het snelst af en
stolde. Tussen de aardkern en de aardkorst in bevindt zich de aardmantel.
De buitenste laag van de aarde bestaat uit vast gesteente en heet de lithosfeer, die is
opgebouwd uit platen die ten opzichte van elkaar bewegen die liggen op de asthenosfeer,
niet vloeibaar en net als warm asfalt. De mesosfeer is het binnenste deel van de aarde en is
opgebouwd uit een vaste ijzeren binnenkern en vloeibare buitenkern.
De aarde is ruim 6000 graden Celsius warm restwarmte
Radioactieve elementen zorgen dat er in de aardkern warmte blijft produceren geeft
warmte aan omliggende mantel. In de plastische asthenosfeer zorgt deze warmte voor een
lagere dichtheid en dus een transport van gesteente: de convectiestromen. Deze stroming
van taai vloeibaar gesteente in de asthenosfeer zorgt voor de beweging van de platen
waaruit de lithosfeer bestaat. Het zo ontstane systeem van plaatbewegingen noem
je platentektoniek
Lithosfeer bestaat uit losse platen die op 2 verschillende manieren ten opzichte van elkaar
kunnen bewegen:
Divergente plaatgrens: als 2 platen uit elkaar bewegen boven een opstijgende
convectiestroom. Wanneer dit magma tegen de lithosfeer aan komt kan het niet
verder en gaat het opzij. De convectiestromen trekken zo als het ware de
bovenliggende plaat uit elkaar. Uit de scheuren die hierdoor in de korst ontstaan, kan
magma aan de oppervlakte komen en ontstaan vulkanen. Door het opstijgende
magma wordt op dezelfde plek de plaat omhooggeduwd (‘ridge push’). Er ontstaat
daardoor een langgerekt gebergte met vulkanen langs de grens van twee
divergerende platen op de bodem van de oceaan. Wanneer convectiestromen de
lithosfeer bereiken begint die af te koelen dichtheid neemt toe en het wordt
zwaarder. Totdat de dichtheid zo ver is toegenomen dat de convectiestroom en de
daarop liggende plaat naar beneden getrokken worden. De werking van de
zwaartekracht op de naar beneden zakkende plaat versterkt dit proces
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper stijnvanessen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,29. Je zit daarna nergens aan vast.
