Week 1
Hoorcollege 1
Politieke Communicatie: de interacties tussen politiek, media en het publiek (driehoek).
- Relaties tussen politieke actoren, media/journalisten en burgers. Focus op
krachtsverhoudingen: Wie controleert wie en wie geeft richting aan bij deze relaties? Bv
politici willen gekozen worden, dit wordt beïnvloed door media en heeft invloed op het
publiek. Of andersom met agendasetting theorie. Machtsverhoudingen staan hier
centraal want het gaat om de positie van de een tegenover de ander. Dit kan ook binnen
een groep zijn; een medium beïnvloed een ander medium.
- Wat verwachten we van de media: Als vierde macht naast wetgevende, uitvoerende en
gerechtelijke macht (pijlers democratie). Dit probeert gescheiden te blijven en media is
essentieel want wij burgers hebben een belang op de rest van de machten maar we
moeten weten door de media wat er speelt.
Functies van de media in een (ideale) democratie (McNair, 2011):
- Informatie: monitoring, informeren van het publiek, wat gebeurt er in de wereld. Als
burger kan je alleen functioneren met info zoals of corona bestaat of vaccinatie.
- Educatie: uitleggen wat feiten en events betekenen, ligt dicht tegen informatie in maar
onderscheid zich door weten is een ding maar begrijpen is iets anders, bv is het veel en
wat voor soort consequenties heeft dat dus achtergrondartikelen. Maar je hebt niks aan
er zijn deze week 5000 besmettingen, maar je moet weten wat dat betekent, veel of
weinig en consequenties.
- Platform: media als een virtuele plaats waar ideeën uitgewisseld kunnen worden,
publieke debat. Een feitelijke plaats waar we ideeën kunnen uitwisselen.
- Waakhond: controle en rapportering over wat de overheid (of bedrijven) doet, past bij
informatie en educatie maar naast deze twee gaat het over wat gaat mis en wat moeten
mensen weten, zoals de toeslagen affaire. Naast informatie is de media op zoek naar wat
mensen moeten weten zoals schandalen.
- Kanaal: politieke boodschappen en meningen moeten kans krijgen, media stellen
daarvoor plaats ter beschikking, platform is horizontaal wij burgers, kanaal is verticaal
dus partijen die boven ons staan want die vertellen hun boodschap aan ons. Politieke
stromingen krijgen een kanaal om zich te presenteren.
o Verschil tussen platform en kanaal is dat platform meer een horizontale discussie
is; wij met zijn alle die discussiëren. Het kanaal is meer verticale communicatie
waar de politiek soort van boven ons staat.
1
,Journalistieke rolopvattingen (David Weaver): journalisten kunnen meer rollen aannemen
- Disseminator: informatieverspreiding (informatie), je wil publiek informatie geven.
- Interpreter: uitleggen en duiden, wat betekent de informatie (educatie), wat is er
gebeurd en wat betekent dit, niet iedereen hoeft meer rollen dan informatie aannemen,
maar sommige willen alle rollen aannemen.
- Adversarial: zich zeer kritisch opstellen tegenover politici en bedrijven (waakhond)
- Populist mobilizer: probeert mensen mee te krijgen in deelneming aan de maatschappij
door op zoek te gaan naar marginale groepen, engagement (biedt een kanaal), gaat over
het gewone volk, je wil ze meekrijgen, bv press release van Shell, dingen zijn ook
belangrijk die niet uit de politiek en grote bedrijven komt, dat wil je ook vertellen. Shell
wil het niet over klimaat hebben bv, maar erg belangrijk dat burgers er wel achter komen
of dat journalisten door burgers het rapporteert. Deze journalist wil het gewone volk aan
het woord laten en minder formele bronnen.
Bedreigingen van deze 5 functies
1. Eerste bedreiging: de kwaliteit van de informatie (nieuws) onder druk door commercialisering.
Verschuiving in journalistiek van de normatieve naar de commerciële pool. Je geeft mensen
wat ze willen zien en leuk vinden. Hard nieuws is het echte nieuws over bv politiek en soft
news is sport, celebs en geweld. Commercialisering is zo groot mogelijk publiek aantrekken,
dus meer sensationeel nieuws publiceren. Nieuws dat provoceert en daarmee aandacht trekt
bij een groter publiek. Sensationele elementen in het nieuws helpen hieraan mee zoals
format, themakeuzes, levendigheid en de mix van politiek en entertainment. Die lagere
kwaliteit van nieuws wordt verklaard doordat het een gemeengoed (commodity/
noodzakelijkheid) is. Je kan het online gratis krijgen dus willen mensen er doorgaans niet
voor betalen. Businessmodellen van de traditionele media komen zwaar onder druk te staan,
want wie betaalt het dan? Sponsoren? Gevolgen zijn besparingen, ontslagen van journalisten,
meer freelancers, minder investeringen in onderzoeksjournalistiek, mediaconcentratie, meer
competitie voor de aandacht van het publiek en voor advertenties. Keuze voor sensatie is
een lagere kwaliteit.
Conclusies hier: De grote hoeveelheid aan informatie op het internet en sociale media
kunnen misleidend zijn. Bijvoorbeeld het Pew Project for Excellence in Journalism (News
ecosystem). Waar komt het nieuws vandaan? Wordt het gekopieerd? 95% van het nieuws
komt van traditionele media. 32% minder items in 10 jaar, 73% minder in 20 jaar (Baltimore
sun grotere nieuws producer in Baltimore USA). Alle functies worden hier dus bedreigd, want
het kopieren zorgt voor 1 bron van rationeel nieuws en geen andere invalshoeken.
- Informatie: toch wel een beetje (minder)
2
, - Educatie: minder want het kost geld
- Platform: onder druk door verminderd pluralisme (de verscheidenheid aan stemmen)
- Waakhond: duur dus minder
- Kanaal: geen probleem want is goedkoop
De medialogica in de politiek is een deel van een groter verhaal. In lijn met grotere
maatschappelijke trends (individualisering, ontzuiling, crisis van poltieke partijen, zwevende
kiezers etc). Hier hoort het stuk over mediatisering bij!
2. Tweede bedreiging: controle van de overheid over de inhoud – gebrek aan onafhankelijkheid
en aan intern en extern pluralisme. Voorbeelden zijn censuur, staatsomroepen, politieke
inmenging op de redacties, media-eigenaren die ook politicus zijn en selectieve toekenning
van overheidsadvertenties (als je het eens bent met dat nieuws). Voorbeeld is dat Berlusconi
die premier in Italië was en over het nieuws kon bepalen als eigenaar. Pluralisme is dus de
verscheidenheid aan stemmen dat we nodig hebben. Het gaat dus uiteindelijk om dat
pluralisme bij deze voorbeelden. Het verschil is intern betekent dat in een nieuwsmedium
zoals een krant al die verschillende stemmen gehoord worden. Bv Volkskrant laat alle
stemmen van politieke partijen aan het woord. In een krant worden dus alle gezichtspunten
behandeld. Extern betekent een krant doet niet alle media, bv bij de zuilen werd alleen iets
vanuit dat ene perspectief gepubliceerd. Dus per krant is er geen sprake van pluralisme, dit is
alleen bij de samenleving, het is dus extern tussen alle kranten. Extern is dus een veelvoud
aan stemmen die worden gefaciliteerd doordat er veel verschillende nieuwsmedia zijn die
allemaal een eigen standpunt/visie op bepaalde gebeurtenissen en ontwikkelingen hebben.
Wanneer er gebrek is aan pluralisme worden de volgende functies bedreigd:
- Informatie en educatie: mogelijke bias, onvolledig beeld, bepaalde meningen niet
gehoord
- Platformfunctie: sterk bedreigd (pluralisme),
- Waakhond: sterk bedreigd tegen overheid, bv als er censuur is
- Kanaal: ook bedreigd voor niet overheidsbonden politieke groepen, groepen niet
vertegenwoordigd
Oplossingen: negatieve persvrijheid en positieve persvrijheid & onafhankelijkheid van de pers
garanderen, persvrijheid door media accountability systems en garanties voor persvrijheid
creëren met een brede definitie van wat media zijn en dus mediavrijheid. Negatieve
persvrijheid is iets nalaten, overheid doet een stap terug doen zodat jij alle ruimte hebt, bv
wij zeggen niks over die ene religie dus geen censuur. Bij positieve vrijheid doet de overheid
er iets voor dat je de vrijheid hebt, bv het recht om opgeleid te worden maar dan moet de
overheid ook iets doen bv onderwijs ondersteunen dus ruimte creëren en financiering voor
nieuws. Een probleem kan zijn als de staat reclames ergens koopt gaan andere nieuwsmedia
3
, liever rapporteren zodat zij inkomsten krijgen, dus dan is er geen sprake meer van echt
nieuws.
3. Derde bedreiging: journalisten die vasthouden aan veilige routines, waardoor ze het publiek
niet het nieuws bieden dat ze nodig hebben. Journalisten laten zich leiden door de opinies
van de politieke elites. Als die het eens zijn, komen er meestal geen andere stemmen meer
aan het woord. Redenen: routine, gemakzucht, veiligheid, vermijden van risico’s. Welke
functies worden bedreigd? De platformfunctie en waakhondfunctie & andere functies voor
zover bepaalde informatie en meningen het nieuws helemaal niet halen. De oplossing is een
andere journalistieke aanpak zoals de rolopvattingen. Een voorbeeld is dat zij eerst op die
ene website gaat en dan altijd met 2 dezelfde politici gaan praten en klaar een verhaal. Dit is
veilig en niet per se hoor en wederhoor, niet goed om altijd het zo te doen omdat je dan niet
voldoende zicht krijgt op wat er gebeurt. Misschien moet je wel de schilderwijk inlopen dan
alleen de kamer, dit is niet in je routine (dit heet indexing dus bepaalde bronnen wel
gebruiken en andere dingen missen). Iemand die enkel informatie wil verschaffen komt snel
in deze situatie terecht in vergelijking met de disseminator.
4. Vierde bedreiging: kennis/ wil van het publiek. Nieuws kijken via tv heeft negatieve effecten
op mensen (videomailase). Bv meer cynisme, minder vertrouwen in politieke instituties,
minder political efficacy. Het gevoel dat je politiek begrijpt en dat je er ook zelf zinvol aan
kan deelnemen. Constant bij een nieuw medium worden mensen bang en kritisch of het
gevaarlijk is. Dus het politiek zelfvertrouwen en dat je zelf wil deelnemen. Een bedreiging is
als mensen steeds dommer worden, dumbing down > dit wordt versterkt doordat mensen
media gebruiken voor entertainment en niet nieuws en je algoritme dingen laat zien
waarmee je eens bent waardoor je in een filter bubble terecht komt. Mensen kunnen en
willen politiek nieuws niet meer verwerken. Later: kritiek op de mediamalaise theorie:
- Ook positieve effecten op de media inhoud mogelijk
- Sommige eerder sensationele elementen zorgen er precies voor dat meer mensen
bereikt worden
- Journalisten proberen wellicht meer om alle burgers aan te spreken als potentieel
publiek (door interessanter te brengen zoals politieke satire)
Welke functies zijn er bedreigd door deze vierde bedreiging? Zeker de platformfunctie en ook de
educatiefunctie en kanaalfunctie (deels). Informatie niet heel erg en waakhondfunctie hoeft niet
in het gedrang te zijn. Oplossingen zijn opnieuw vertrouwen opbouwen in media, filter bubbles
en echo chambers vermijden, politieke satire, regulering voor sociale media. Want laatst was er
een klokkenluider die slecht voor de democratie was maar daar werd niks aan gedaan. Fb wil dat
4
