Verpleegkundige
dienstoverdracht aan bed
van de patiënt
Een kwalitatief onderzoek naar de
ervaringen en behoeften van de
verpleegkundigen over de
verpleegkundige dienstoverdracht
aan bed van de patiënt
(AZ Sint- Elisabeth,
Naam student: (Saxenburgh,
Studentnummer: z.d.)
Naam opleiding: Opleiding tot
Verpleegkundige Hogeschool Rotterdam
Code afstudeerproduct: OVK4ABPA01
Afstudeervariant: Praktijkonderzoek
Eerste beoordelaar:
Tweede beoordelaar:
Begeleider:
Naam opdrachtgever:
Datum van inleveren: 16 juni 2021
Aantal woorden(excl. samenvatting,
tabellen, literatuurlijst en bijlagen): 5942
woorden
(AZ Sint- Elisabeth,
,Samenvatting
Aanleiding: In November 2020, is op afdeling Chirurgie van een topklinisch
ziekenhuis in de omgeving van Dordrecht, gestart met de werkwijze
verpleegkundige dienstoverdracht aan bed van de patiënt. Uit wetenschappelijke
onderzoeken blijkt dat deze werkwijze veel positieve effecten heeft op de
kwaliteit, veiligheid en effectiviteit van zorg. Er wordt echter nog niet structureel
overgedragen aan bed van de patiënt door de verpleegkundigen.
Doel: Het doel van dit onderzoek is om inzicht te krijgen in de verschillende
ervaringen en behoeften van de verpleegkundigen van afdeling Chirurgie met
betrekking tot de verpleegkundige dienstoverdracht aan bed van de patiënt,
zodat aanbevelingen gegeven kunnen worden voor het bevorderen van de
verpleegkundige dienstoverdracht aan bed van de patiënt.
Methode: Middels een kwalitatief onderzoek is antwoord gegeven op de
onderzoeksvraag. Er zijn semigestructureerde interviews afgenomen onder
negen verpleegkundigen. De interviews zijn afgenomen met behulp van een
topiclijst. Na het afnemen van interviews heeft de onderzoeker deze
getranscribeerd en gecodeerd. Daar zijn thema’s en sub- thema’s uit
voortgekomen welke antwoord gaven op de onderzoeksvraag.
Resultaat: Bij het implementeren van de nieuwe werkwijze is er geen gebruik
gemaakt van een gedegen implementatiestrategie. Over het algemeen staan de
verpleegkundigen positief tegenover de werkwijze. Het zien van de patiënt aan
het begin van de dienst wordt als waardevol ervaren omdat dit een helder beeld
geeft over de patiënt. Het waarborgen van de privacy van de patiënt en het
ontbreken van een structuur wordt als belemmering gezien.
Conclusie: De meeste verpleegkundigen werken met de werkwijze en zien de
meerwaarde van de verpleegkundige dienstoverdracht aan bed van de patiënt.
Belemmerende factoren zijn het niet goed kunnen waarborgen van de privacy
van de patiënt en de participatie van de patiënt tijdens de overdracht. De
verpleegkundigen hebben behoefte aan een structuur middels een format.
Trefwoorden: verpleegkundige, bed, dienstoverdracht, ervaringen, behoeften
Abstract
Background: In November 2020, the surgical department of a top clinical
hospital in the Netherlands started using the nurse handover method alongside
the patient’s bed, because scientific studies show that this method has many
positive effects on the quality, safety and effectiveness of healthcare. However,
the nurses aren’t structurally working with the new method of bedside
handovers.
Aim: The purpose of this study is to gain insight into the different experiences
and needs of the nurses of the Department of Surgery, regarding the nursing
handover at the patient's bedside, so that recommendations can be given to
promote the nursing handover at the patient's bedside.
Methods: A qualitative study was used to answer the research question. Semi-
structured interviews were conducted among nine nurses. The interviews were
conducted using a topic list. After conducting interviews, the researcher
transcribed and coded them. Themes and sub-themes emerged from this, which
answered the research question.
Results: The implementation of the new working method wasn’t based on a solid
implementation strategy. In general, the nurses are positive about the method.
Seeing the patient at the beginning of the shift is considered valuable because it
gives a clear picture about the patient. Ensuring patient privacy and the lack of a
structure are seen as obstacles.
2
,Conclusion: Most nurses work with the method and see the benefits of the
nursing handover at the patient's bedside. Impediments include not being able to
properly ensure patient privacy and patient participation during handover. Nurses
are in need of structure, which can be given with the help of a format.
Keywords: nurse, bedside, handover, experiences , needs
Inleiding
Een verpleegkundige dienstoverdracht is een informatieoverdracht over de
patiënt aan de verpleegkundige die de dienst overneemt. Tijdens de
dienstoverdracht vindt óók een overdracht van verantwoordelijkheid plaats. Dit
maakt de dienstoverdracht belangrijker dan andere communicatie momenten. De
verpleegkundige, welke de dienst overneemt, moet alle essentiële informatie
over de patiënt weten zodat hij of zij de verantwoording kan overnemen (Cohen
& Hilligoss, 2010; Eggins & Slade, 2015).
Een effectieve, betrouwbare dienstoverdracht is van cruciaal belang voor het
waarborgen van de kwaliteit, veiligheid en continuïteit van de zorg (Pothier,
Monteiro, Mooktiar & Shaw, 2015; Vermeer, 2012; Wakefield, Ragan, Brandt &
Tragnage, 2012). Uit een onderzoek van Vermeer (2012) blijkt dat de
verpleegkundige dienstoverdrachten niet altijd nauwkeurig en relevant zijn voor
de verpleegkundige welke de verantwoordelijkheid gaat overnemen.
Onderzoekers in een perifeer ziekenhuis in het Verenigd Koninkrijk
concludeerden dat er veel fouten gemaakt worden tijdens de dienstoverdracht
zoals het niet benoemen van essentiële voorgeschiedenis of onderzoeken die nog
plaats moeten vinden bij de patiënt. In 45% van de gevallen blijkt dat de kwaliteit
van de overdrachten zeer slecht zijn door het missen van belangrijke en
essentiële informatie. In 29% van de gevallen ontbreekt er geheel een
mondelinge dienstoverdracht (Pezzolesi et al., 2010).
Uit het onderzoek van Langelaan et al. (2013), gericht op de patiëntveiligheid in
Nederlandse ziekenhuizen, blijkt dat 25% van de zorg gerelateerde schade, welke
mogelijk vermijdbaar waren, gerelateerd kunnen worden aan slechte
communicatie en overdracht. Voorbeelden hiervan zijn het niet goed doorgeven
van afwijkende infuuspompen of medicatietijden. De verpleegkundige
dienstoverdracht is van essentieel belang. Deze moet gestructureerd, duidelijk en
volledig zijn. Tijdens de verpleegkundige dienstoverdracht is de kans op
miscommunicatie het grootst volgens Sand-Jecklin en Sherman (2013). De
mondelinge dienstoverdracht van de verpleegkundige kan op verschillende
plekken gedaan worden zoals in de spreekkamer, koffiekamer, op de gang of aan
het bed van de patiënt (Nieweg & Groenhuis, 2013).
Volgens onderzoekers Vines, Dupler, Van Son en Guido (2014) en Chahoyer,
McMurray, Johnson, Hardy, Wallis en Chu, (2009) blijkt dat de mondelinge
dienstoverdracht aan bed van de patiënt voor meer veiligheid en vertrouwen
zorgt vanuit de patiënt. De patiënt kan aanhoren welke informatie er
overgedragen wordt en kan zo nodig aanvullingen of fouten direct aangeven,
waardoor de patiënt zich veiliger voelt. Daarnaast zorgt het overdragen aan bed
van de patiënt voor het bevorderen van de continuïteit van zorg.
Sand-Jecklin en Sherman (2013) hebben onderzoek gedaan onder ongeveer 400
patiënten en 98 verpleegkundigen op een chirurgische afdeling in een
3
, Amerikaans ziekenhuis. Daarbij hebben zij de verpleegkundige
dienstoverdrachten aan bed onderzocht vanuit verpleegkundig perspectief,
patiënten perspectief en gericht op de kwaliteit van zorg. Vanuit verpleegkundig
perspectief kwamen vele positieve punten naar voren, zoals het controleren van
de infuusstanden en intraveneuze medicatie aan het begin van de dienst,
beoordeling van de patiënt samen met de verpleegkundige van de vorige dienst
en het zien van de patiënten vroeg in de dienst. Daarnaast gaven de
verpleegkundigen aan dat er sprake was van meer eigen regie en betrokkenheid
van de patiënt. De kwaliteit van zorg werd na het implementeren van het
overdragen aan bed verhoogd. Dit was terug te zien in minder valpartijen en
medicatiefouten. Vanuit patiënten perspectief kwam naar voren dat de patiënten
het fijn vonden hun ‘nieuwe’ verpleegkundige te zien en betrokken te zijn bij de
dienstoverdracht. Enkele patiënten gaven aan bezorgd te zijn of hun privacy
volledig gewaarborgd kon worden.
Verpleegkundigen op een chirurgische afdeling in een grootstedelijk ziekenhuis in
het zuidwesten van de Verenigde Staten gaven aan dat zij positieve gevolgen
zagen na het implementeren van de dienstoverdracht aan bed van de patiënt. Zij
gaven aan dat zij beter prioriteiten konden stellen wat betreft hun
werkzaamheden bij de patiënten omdat zij hun patiënten in het eerste half uur
hadden gezien. Een onverwachte uitkomst van dit onderzoek was dat het
overdragen aan bed ook de tevredenheid van de artsen verhoogd. De artsen
merkten dat de verpleegkundigen meer op de hoogte waren van de status van
hun patiënten (Anderson & Mangino, 2006).
Nadelen met betrekking tot het werken met de nieuwe werkwijze zijn vooral
gericht op het niet goed kunnen waarborgen van de privacy van de patiënt, aldus
verpleegkundigen en patiënten. Daarnaast wordt ervaren dat de
dienstoverdracht langer duurt door de participatie van de patiënt, diens bezoek
en andere storende omgevingsfactoren (Sand- Jecklin & Sherman, 2013; Tobiano,
Whitty, Bucknall & Chaboyer, 2017).
Aanleiding
Dit onderzoek vindt plaats in een topklinisch ziekenhuis in de omgeving van
Dordrecht, op de afdeling Chirurgie. Begin 2021 zijn op deze afdeling
chirurgische patiënten opgenomen van verschillende specialismen zoals Gastro-
intestinale-, Oncologische gynaecologie-, Urologische, Mamma- en Plastische
chirurgie. Het verpleegkundig team bestaat uit ongeveer 45 verpleegkundigen
waaronder (leerling) verpleegkundigen, gespecialiseerd MDL- en/of
oncologieverpleegkundigen.
Begin november 2020 is besloten dat de verpleegkundige dienstoverdracht aan
bed van de patiënt plaatsvindt op de afdeling chirurgie. Dit omdat uit
onderzoeken (Sand-Jecklin & Sherman, 2013; Vines et al. 2014; Wakefield et al.
2012) blijkt dat de dienstoverdracht aan bed vele positieve effecten heeft op de
kwaliteit, veiligheid én effectiviteit van zorg. Uit onderzoek blijkt echter dat deze
nieuwe werkwijze nog niet door iedere verpleegkundige structureel gedaan
wordt.
Het implementeren van de nieuwe werkwijze is niet middels een bepaalde
strategie geïmplementeerd. Begin november 2020 is medegedeeld dat vanaf dat
moment overgedragen moest worden aan het bed van de patiënt. Hierbij is geen
uitleg of theoretische kennis gegeven over de juiste, effectieve en eenduidige
werkwijze (Persoonlijke communicatie, februari 2021).
4
