Samenvatting
Samenvatting Maatschappijleer Thema 2, Rechtsstaat
- Vak
- Maatschappijleer
- Niveau
- VWO / Gymnasium
Een samenvatting over thema 2, rechtsstaat. Boek: Thema's maatschappijleer VWO lesboek Uitgeverij Essener Voor VWO 5
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 10 pagina's
Voorbeeld 2 van de 10 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
Samenvatting maatschappijleer thema 2Rechtsstaat Idee van de rechtsstaat: burgers bepalen zélf (van
Hoofdstuk 1 - idee en oorsprong van de rechtsstaat onderaf) de macht die de staat (van bovenaf) over
Totalitaire staat: een staat waarin de staat hen mag uitoefenen.
doordringt tot in het persoonlijke leven en bepaalt -> Staat is meester en knecht tegelijk
wat mensen mogen doen. Extra controle staat: staatsmacht wordt opgesplitst:
Politiestaat: en staat waar de sociale, economische Trias politica
en politieke macht door de leiders gehandhaafd wetgevende macht
wordt met behulp van (geheime) politie -> mensen uitvoerende macht
leven in angst rechtsprekende macht
Rechtsstaat: een staat waarin Burgers met Grondbeginselen van de rechtsstaat:
grondrechten worden beschermd tegen Het beginsel van de grondrechten:
machtsmisbruik en willekeur van de overheid. o Alle mensen zijn in vrijheid en
Democratische rechtsstaat: Burgers hebben invloed gelijkheid geboren
op de politiek. Het soevereiniteits- en democratiebeginsel:
Sociale rechtsstaat: Er zijn allerlei wetten en o De mensen sluiten gezamenlijk een
voorzieningen om de welvaart en het welzijn van de vredesakkoord, het sociaal contact
burgers te bevorderen. Het legaliteitsbeginsel:
o De staat kan het sociaal contact
Sociale vrede en sociale cohesie in een rechtsstaat: in tussen mensen afdwingen, maar is
een rechtsstaat gaan vertrouwen en wederkerigheid strikt gebonden aan de wetten die de
hand in hand. partijen zelf hebben opgesteld.
Ontstaan rechtszekerheid doordat burgers en staat Het beginsel van Trias Politica:
de wetten trouw blijven. o De macht van de staat wordt voor de
zekerheid verder begrensd door
Vanaf 16e eeuw Europa: weinig gelukkige periode interne scheiding van de
door burgeroorlogen en godsdiensttwisten. staatsmacht.
17e eeuw: de koningen oefenden een bijna
onbegrensde macht en geweld uit over de bevolking. De eerste rechtsstaten:
18e eeuw: verlichting in Europa -> mensen Verenigde Staten:
verlangden naar maatschappelijk geluk en gingen Sinds 1776 onafhankelijk van Engeland.
verzetten tegen ongelijkwaardigheid en willekeur. Onafhankelijkheidsverklaring riep op tot nieuwe
samenleving, gebaseerd op vrijheid en gelijkheid.
Vanaf 16e eeuw: nieuwe kennis makkelijk Staatsmacht gebonden aan grondrechten van 'Bill of
verspreiden door de drukpers -> het bestaande Rights'.
wereldbeeld en mensbeeld begon te wankelen. Onafhankelijkheidsverklaring, de grondwet en de Bill
Burgerij geloofde in de kracht van de rede. Vanuit de of Rights vormen samen de Amerikaanse constitutie.
rede konden voorwaarden voor een rechtvaardige en Constitutie verwijst naar de beginselen en de
gelukkige samenleving worden beredeneerd. Een regels waarmee een staat wordt gesticht
belangrijke voorwaarde voor deze samenleving is
vrijheid. De macht van de staat moest worden Frankrijk:
ingeperkt. In 1789: Franse Revolutie. Strijdkreet: “Vrijheid,
gelijkheid, broederschap of de dood!”
Filosofen zeiden dat alle mensen in vrijheid en 1791: De Verklaring van de Rechten van de Mens en
gelijkheid zijn geboren. Er was een strijd om het Burger werd opgesteld.
bestaan. 1799: Napoleon pleegde staatsgreep. Frankrijk werd
Sociaal contact: een contract waarin mensen tot een verlichte dictatuur.
afspraken komen om in natuurlijke vrijheid en Dictatuur waarin de machthebber in zekere
gelijkheid te kunnen leven. mate rekening houdt met de bevolking -> dit
leidde tot chaos
Eerste taak van de staat: veiligheid Burgers 1815: Napoleon werd verslagen
garanderen en hun eigendommen beschermen. Oude machtsverhoudingen werden hersteld
Om zeker te zijn dat de staat geen misbruik maakt o Koningen weer aan de macht
van zijn geweldsmonopolie is de staat gebonden aan o Adel en de kerk privileges
de wetten die de burgers vaststellen. o Grondrechten beperkt
, Later in 19e eeuw: burgerrechten en democratieën
West-Europa hersteld door politieke oorlogen. WO2: Duitse bezetting -> einde aan grondrechten.
Het recht op veiligheid (en daarmee bescherming van
het leven) werd niet geregeld.
Hoofdstuk 2 - grondwet en grondrechten
Het preambule: een document waarin beschreven Na WO2:
wordt welke idealen een land heeften welke fouten Vlak na de oorlog trad de oude grondwet weer in
ze niet moeten herhalen etc. werking.
De grondwet: 1983: introductie nieuwe grondwet
Begrensd de macht van de staat en zorgt dat Bescherming van burgers tegen discriminatie
de burgers vrij zijn en recht op sociale zekerheid
Legt fundamentele rechten van Burgers vast
Geeft aan hoe de staat is georganiseerd
o Koning, ministers, parlement, Er zijn twee verschillende soorten grondrechten:
rechterlijke macht Klassieke grondrechten
Drukt de eenheid van de natie uit o Artikel 1 t/m 18
o Dat alle burgers een eenheid zijn o Grondrechten die de overheid moet
garanderen
1789: Franse revolutie. Overheid heeft een passieve
1798: Staatsregeling Bataafse Republiek. rol; de burger kan naar de
Voorloper van de grondwet rechter stappen
1813: Val van Napoleon. o Nadruk op vrijheid en gelijkheid
1814: Nederland wordt een constitutionele o Drie soorten:
monarchie, een koninkrijk met een grondwet 1. Recht op gelijke behandeling
Nederland krijgt eerste echte grondwet Verbod op discriminatie
waarin de macht van Koning Willem I wordt 2. Recht op persoonlijke vrijheid
vastgelegd. Gaan en staan waar je wil
Burgers nauwelijks invloed Privacy
1815: Grondwetswijziging (België erbij). Iedereen moet zichzelf kunnen zijn
1840: Grondwetswijziging (België weg). Het lichaam is onaantastbaar
1848: Grondwetswijziging door Thorbecke. Vrijheid van godsdienst en onderwijs
Koning Willem II had geen macht meer Recht op eigendom
Ministers krijgen de verantwoordelijkheid 3. Recht op politieke vrijheid
Verkiezingen voor de Tweede Kamer Algemene kiesrecht
o Censuskiesrecht: alleen mannen die Vrijheid van meningsuiting
een bepaalde hoeveelheid belasting Vrijheid van drukpers
betaalden, mochten stemmen. Het recht om verenigingen op te richten,
vergaderingen te organiseren en betogen te
Thorbecke: 'De staat heeft een taak: de vrijheid van houden (demonstreren).
de burgers te dienen.' Hoe de burgers dat gebruikte
lag aan de Burger zelf. De economie diende aan de
vrije markt te worden overgelaten. Sociale grondrechten
-> 19-eeuwse staat: nachtwakersstaat: staat die zich o Artikel 19 t/m 23
voornamelijk inzet voor bewaking van veiligheid van o Overheid heeft een actieve rol, maar
de burgers en de noodzakelijke voorwaarden Burgers kunnen sociale grondrechten
realiseert voor economische groei. niet bij de rechter afdwingen.
Denk aan het recht op werkgelegenheid,
Nachtwakersstaat veroorzaakte sociale onrust: leefbaarheid, volksgezondheid,
arbeiders gingen gebukt onder uitbuiting, armoede woongelegenheid en onderwijs
en een hoge kindersterfte. Hierdoor ontstond er een Door sociale grondrechten werd de klassieke
klassenstrijd tussen arm en rijk -> ontstaan van rechtsstaat een sociale rechtsstaat, ofwel
algemeen kiesrecht. verzorgingsstaat.
1917 voor mannen boven 23 jaar
1919 ook voor vrouwen
Het bijzonder onderwijs krijgt dezelfde financiële
steun als het openbaar onderwijs.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper evelynnavarro. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 62890 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen