Hoofdstuk 5 pagina 178-195
Geletterdheid: lezen, het jonge kind
De inhouden van het leesonderwijs in de onderbouw bespreken we aan de hand van de
tussendoelen beginnend geletterdheid.
- Boekoriëntatie en verhaalbegrip
- Relaties tussen gesproken en geschreven taal en functies van geschreven taal
- Taalbewustzijn en alfabetische principe
- Functioneel lezen en schrijven
- Technisch lezen en schrijven
- Begrijpend lezen en schrijven.
Boekoriëntatie en verhaalbegrip de volgende tussendoelen:
- Leerlingen ontdekken aan de hand van prentenboeken dat het verhaal en de illustraties
samenhangen.
- Door met leerlingen te praten over het verhaal gaan ze steeds beter de boekentaal begrijpen
en de opbouw van een verhaal doorzien.
- Ook door interactief voorlezen leert de leerling het voorgelezen verhaal beter te begrijpen.
Vaak gaat de leerling het verhaal op zijn eigen manier navertellen, eerst met hulp van
plaatjes in het boek maar later ook zonder. Een leerling zal ook steeds beter doorkrijgen hoe
het verhaal gelezen moet worden: van links naar rechts, van boven naar onder.
Relatie tussen gesproken en geschreven taal en functies van geschreven taal:
Leerlingen ontdekken door voorbeelden in hun omgeving dat je door te lezen en te schrijven
boodschappen kunt doorgeven: iets wat opgeschreven is, kan steeds weer worden opgeroepen. VB:
- Met een briefje kan de leerkracht aan de ouders vragen of de leerlingen iets willen
meenemen.
- De namen van de leerlingen op de stoelen veranderen niet: je kunt steeds opnieuw lezen
waar jouw plek is.
- Ook een taaltekening (tekening met bijgeschreven woorden) verandert niet
Taalbewustzijn en alfabetische principe
Leerlingen leren langzaam het verschil tussen vorm van een woord en de betekenis ervan. (als je
vraagt welk woord is groter: Koe of pissebed. Dan zullen jonge kinderen koe zeggen, terwijl
taalbewuste kinderen pissebed zeggen. Leerlingen die opmerken dat een lieveheersbeestje een klein
beestje is met een lange naam, laten zien dat ze hebben nagedacht over de vorm van de taal:
Objectivatie (de taal is dan namelijk zelf het object van denken. Via taalactiviteiten kan de talige
kennis van leerlingen steeds verder worden uitgebreid. (rijmen, woorden klappen, lettermuur,
alfabetboek)
Functioneel lezen en schrijven
Leerlingen zullen steeds meer uit zichzelf gaan lezen. Ook zullen ze steeds beter in staat zijn om aan
de hand van voorbeelden of wanneer ze al kunnen lezen, eenvoudige instructieve teksten iets te
bouwen of te maken.
Technisch lezen en schrijven (start meestal in groep 3)
Bij het technisch lezen en schrijven wordt onderscheidt gemaakt tussen klankzuivere en niet-
klankzuivere woorden. Bij leren lezen gaat het erom dat de leerlingen de elementaire leeshandeling
onder de knie krijgen (dat ze bij het lezen de relatie kunnen leggen tussen een letter en een klank)
Klankzuivere woorden: woorden die geschreven worden zoals je ze uitspreekt.
Bij die elementaire leeshandeling komen de volgende dingen aanbod:
- De leesrichting
- Visuele discriminatie (letters van elkaar onderscheiden)
- De teken-klankkoppeling (letters leren verklanken)
- Auditieve synthese (verklankte letters in de juiste volgorde plakken tot een woord)
Begrijpend lezen en schrijven. (begint meestal groep 4)
Interessante en functionele teksten lezen.
, 5.5.2 Didactiek
Leesomgeving
Leesomgeving voor groep 1-2
- Leeshoek, Themahoek, Lettermuur
Het is belangrijk dat de leerkracht ook samen met de leerlingen daarmee aan de slag gaan.
- De leerkracht moet de belangstelling van de leerlingen voor geschreven taal wekken
- Hij kan voordoen welke strategieën hij gebruikt, bijvoorbeeld om een boek te kiezen.
- Hij maakt er een gewoonte van om gesprekken te voeren over boeken en teksten
- Hij moedigt leerlingen aan om boeken en andere teksten mee te nemen en daarover te
vertellen.
Leesomgeving groep 3-4
Meer formele lees en schrijfinstructies. Lezen de eerste fase boekjes. (korte zinnen, klankzuivere
woorden). Ook een leeshoek is nog belangrijk met een ruim aanbod in verschillende soorten boeken.
Voorlezen is belangrijk, zo komen kinderen in aanraking met moeilijkere boekentaal. Eventueel een
leeshoek in groep 3 en ontdek en onderzoek hoeken. (zo is de overgang van groep 2-3 minder groot)
Het laten meenemen van krantenberichten en die bespreken, vertellen over favoriete boeken. Het is
belangrijk dat de leerkracht alert is op mondelinge en schriftelijke taalgebruik in de klas en kan
hierop inspelen door er betekenisvolle activiteiten aan te koppelen.
Leesmotivatie
Het bevorderen van de leesmotivatie is een belangrijke taak voor de leerkracht. Leesmotivatie helpt
om leesvaardig te worden. Leesomgeving speelt hierbij ook een belangrijke rol. Vrije keuze van
boeken is een belangrijke factor.
Tussendoelen beginnend geletterdheid in groep 1-2
- Boekoriëntatie en verhaalbegrip
- Relaties tussen gesproken en geschreven taal en functies van geschreven taal
- Taalbewustzijn
- Alfabetisch principe
- Functioneel lezen en schrijven.
Deze worden hieronder toegelicht
Boekoriëntatie en verhaalbegrip
Samen met de leerkracht een boek kiezen (prentenboeken werken het beste in 1-2),Kinderen laten
meekijken
Voorspellende, concluderende en samenvattende vragen stellen:
- Kinderen het verhaal laten vertellen dmv de illustraties
- Samen het boek/ de plaatsen bespreken
De leerkracht kan de volgende vragen stellen tijdens het voorlezen: Wat is er tot nu toe gebeurd?
Hoe denk je dat het verhaal verder gaat? Heb je ook weleens zoiets meegemaakt?
Interactief voorlezen kan heel goed dmv prentenboeken. Via gerichte vragen kunnen opmerkingen
en reacties worden uitgelokt over de personages, de spanning en de ironie in een prentenboek.
Ironische humor ontstaat bvb als er iets anders gebeurt in een verhaal dan je zou verwachten of als
de illustratie iets anders laat zien dan de tekst vertelt.
Gedigitaliseerde prentenboeken: effecten ervan:
- Animaties van prenten boeken hebben als voordeel dat ze iets kunnen aten zien wat in
boeken minder goed uitgebeeld kan worden. (bewegingen)
- Voor kinderen die nog weinig ervaring hebben met verhalen blijkt het van belang dat de
beelden parallel lopen met de voorgelezen tekst
- Het toevoegen van muziek is niet wenselijk (verheel wordt ondergesneeuwd)
- Een “tutor” die vragen stelt en feedback geeft op het antwoord houdt de betrokkenheid vast
- Veel apps voor kinderen waarbij verhalen geïntegreerd zijn in games zijn minder geschikt.
Vaak zijn dit heel simpele verhaaltjes die niet echt bijdragen aan woordenschatontwikkeling
en verhaalbegrip.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper tiffy1997. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.