Inleiding pedagogiek – literatuur voorbereiding
2) H oe voe d je op?
Opgroeien in het hedendaagse gezin. Inleiding in de gezinspedagogiek. p. 39-64
4 Opvoedvaardigheden en opvoedstijlen
1 Inleiding
Aan krijgen van kids geen training aan vooraf opmerkelijk want, belang van opgroeien in een veilige en warme omgeving alom wordt
onderschreven en ouders een wettelijke verantwoordelijkheid dragen voor de verzorging en opvoeding van hun kinderen
behoefte van ouders om het 'goed te doen' groeiende hoeveelheid opv.boeken, -cursussen…
Uit wetenschappelijk onderzoek: kwaliteit vd opvoeding = belangrijk voor ontw. van kids
pogingen gedaan om minimale eisen te formuleren
Wat is het belang van opvoeden voor de ontwikkeling van kinderen?
+ # toonaangevende theoretische modellen over opvoeding
thema opvoeding behandelen belangrijk om onderscheid te maken tss opvattingen en ideeën die ouders hebben over het ouderschap
en de doelen die zij in de opvoeding nastreven, de opvoedstijl die zij hanteren en het daadwerkelijke gedrag in interacitie met hun kind
Kenmerken vd situatie en de invloed vh gedrag van het kind vormgeving opvoeding (cf. infra)
Opvoedstijl = algemene manier waarop een ouder zich gedraagt tegenover een kind in verschillende opvoedsituaties weergave
algemene patroon & aard van opvoeden
! NIET HETZELFDE ALS opvoedgedrag in specifieke situaties
Opvoedgedrag ouders ∞ situatie alleen betrekking op daadwerkelijke gedrag dat ouder vertoont in een specifieke opvoedsituatie
Situatiegebondenh. gedrag hoeft niet altijd aan te sluiten bij algem. patroon van opv. (opvoedstijl)
4.2 Het belang van opvoeding en verzorging duidelijkst geïllustreerd door onderzoek bij dieren
Klassieke experimenten uitgevoerd door Amerikaanse psycholoog Harry Harlow illustreren dat bij resusapen de functie van opvoeding en
verzorging meer is dan alleen het geven van voeding
Onderzoek bij rattenpups toonde daarnaast aan dat de kwaliteit van de verzorging die een moeder biedt in de eerste dagen van het leven,
met veel fysiek contact , invloed heeft op de ontwikkeling van het stresssysteem van de pups en dus bepalend kan zijn voor het verdere
leven (Meaney, 2001)
Ook bij mensen is het belang van opvoedervaringen in de vroege kindertijd voor de mentale en fysieke ontwikkeling van kinderen een
algemeen geaccepteerd gegeven dat door veel wetenschappelijke studies is onderbouwd
John Bowlby, de grondlegger van de gehechtheidstheorie, samen met James Robertson: hartverscheurende reacties van
kinderen die door een ziekenhuisopname gedurende langere tijd werden gescheiden van hun ouders
vroege scheidingen als oorzaak voor problematische ontwikkeling op latere leeftijd
Empirisch onderzoek vanuit het kader van de gehechtheidstheorie heeft dit beeld van Bowlby bevestigd door aan te tonen dat
vroege ervaringen en een goede kwaliteit van de opvoedomgeving essentieel zijn voor de algemene sociale en cognitieve
ontwikkeling van kinderen
Laatste decennia: nieuwe wetenschappelijke technieken en inzichten (hersenonderzoek, genetisch en epigenetisch onderzoek)
opvoedomgeving van kids beïnvloedt zelfs hersenontw., -functie en expresssie van genetisch materiaal van kinderen
4.3 Wat zou een ouder een kind moeten bieden?
IVRK, 1995: ouders dragen de eerste verantwoordelijkheid voor de opv. en ontw. van een kind
kind dient op te groeien in een gezinsomg. in een sfeer van geluk, liefde en begrip
Belangrijke, maar onbeantwoorde vraag: Hoe moet deze opvoeding worden vormgegeven om een optimale ontwikkeling van kinderen
, te kunnen waarborgen?
gedrag van ouders bepalend voor ontw. vh kind
Algemeen geldende pedagogische basisdoelen/-functies van opvoeding
o basale niveau: voeding en verzorging van het kind en het bieden van een fysiek veilige en stabiele omgeving
Dat ouders ondanks de beste intenties niet altijd aan deze basale behoeften kunnen voldoen, wordt geïllustreerd door gezinnen
die uit conflictgebieden vluchten.
o emotionele ondersteuning, waaronder het waarborgen van emotionele veiligheid wordt verstaan en het ervaren van een
warme, affectieve relatie met de ouders
Deze emotionele veiligheid is niet alleen belangrijk voor het gevoel van welbevinden van kinderen, maar ook een essentiële
basisvoorwaarde voor het ontwikkelen van een veilige gehechtheidsrelatie en de verdere ontwikkeling van het kind
Een warme relatie met ouders en een respectvolle en betrokken houding van ouders naar hun kind bevordert immers het
gevoel van eigenwaarde van het kind, maar ook de zelfverzekerdheid om de wereld in te gaan en nieuwe ervaringen op te doen
o stimulering
Hoewel kinderen een enorme drang hebben om zich te ontwikkelen, zoals blijkt uit hun nieuwsgierigheid om nieuwe dingen uit
te proberen en bij te leren, komt hun potentieel in cognitieve, verbale, psychomotorische en sociaal-emotionele vaardigheden
niet volledig tot ontwikkeling zonder een vorm van stimulering in de opvoedomgeving
o sociale vaardigheden ontwikkelen (ook/vooral in breder netwerk dan het gezin)
Om goed te kunnen functioneren in de maatsch. moeten kinderen immers leren om zich in te leven in anderen en anderen te
helpen, leren communiceren en samenwerken, maar ook leren om sociale conflicten te voorkomen of op te lossen
o toezicht op het kind en het hanteren en overdragen van normen, grenzen en regels
Het gezin vormt als het ware een microsamenleving waarin het kind de gedragsregels van de maatschappij kan leren kennen en
kan oefenen met het conformeren aan deze regels in een veilige omgeving.
Toezichthoudende functie van ouders:
o goed beeld hebben van hoe het kind zich ontwikkelt en of er wordt voldaan aan de eerder beschreven
basisbehoeften van het kind in de vorm van stimulatie, emotionele ondersteuning en basale behoeften
o nodig om het kind te behoeden voor gevaren, zoals ongelukken
De invulling van toezicht is afhankelijk van de leeftijd van het kind: bij jonge kinderen blijkt intensief toezicht de beste manier
om ongelukken te voorkomen; in de adolescentie blijkt dat interesse van ouders in waar de jongere 'uithangt' en wat hij
'uitspookt' samenhangt met aangepaster gedrag, betere schoolprestaties en minder, al is de invloed van ouderlijk toezicht op
het gedrag van het kind ook afhankelijk van de mate waarin en manier waarop dit toezicht uitgeoefend wordt en de
eigenschappen van de adolescent
Een opvoedomgeving die optimale mogelijkheden biedt voor de ontw. van een kind voorziet in alle bovenstaande pedagogische
basisbehoeften; essentieel is om het gewenste resultaat bereiken
≠ één antwoord te geven op de vraag hoe een ouder aan de pedagogische basisbehoeften van een kind kan voldoen
4.4 Afstemmen op de behoeften en ontwikkelingsfase van het kind
Wat wordt verstaan onder kwalitatief goede verzorging of opvoeding is afhankelijk van de ontwikkelingsfase van het kind:
→ babytijd: meest intensieve ouders-hapsperiode, kind volledig afhankelijk
→ kinderen worden ouder: focus voor ouders verschuift van verzorging naar opvoeding
~> ouderlijke verantwoordelijkheid neemt geleidelijk af; kids ontw. tot jeugdigen die zelfstandig en autonoom kunnen beginnen
aan een leven, onafhankelijk van de ouders
Hoogleraar Pedagogiek Martinus Langeveld doel van opvoeden: het kind ondersteunen om een moreel en betrouwbaar deelnemer te
worden van de maatschappij via een geleidelijk proces van stapsgewijs de verantwoordelijkheid voor deze morele keuzes aan het kind
laten, tot het kind in staat is tot zelfverantwoordelijkheid en zelfbepaling
Gedurende dit ontwikkelingsproces is het belangrijk dat opvoeders hun gedrag afstemmen op de ontwikkelingsfase van het kind, maar ook
op de individuele behoeften en kenmerken van een kind!
ontwikkeling van kinderen ontwikkelingsopgaven = vaardigheden/opdrachten die een kind moet leren beheersen of ontwikkelen
vb: gehechtheidsrelatie opb., leren lopen, leren praten, leren vrienden te maken en ontw. v/e persoonlijke identiteit
min of meer vaste volgorde, en zijn eerdere taken vaak een voorwaarde voor het ontwikkelen van een volgende competentie
vb: gehechtheidsrelatie vormen maken van vrienden en het aangaan van romantische relaties