Samenvatting tentamenstof Internationaal
Privaatrecht
Inhoudsopgave
Samenvatting tentamenstof Internationaal Privaatrecht................................................................................1
Hoorcollege 1 – Introductie en verwijzingsregel............................................................................................. 4
Begrip en functie van het internationaal privaatrecht.........................................................................................4
Bronnen en internationaliteit...............................................................................................................................5
Functie en structuur van de verwijzingsregel.......................................................................................................6
Verwijzingsregel: kenmerken...............................................................................................................................7
Verwijzingsregel: bestanddelen...........................................................................................................................9
Verwijzing.............................................................................................................................................................9
Kwalificatie.........................................................................................................................................................10
Hoorcollege 2 – Rome I: rechtskeuze en objectieve aanknoping....................................................................11
Toepasselijke recht op overeenkomsten............................................................................................................11
Rome I: toepassingsgebied................................................................................................................................11
Rome I: rechtskeuze (art. 3 Rome I)...................................................................................................................12
Rome I: gevolgen van rechtskeuze................................................................................................................14
Beperkingen op vrijheid van rechtskeuze.....................................................................................................16
Rechtskeuze: zelfstandig karakter (overeenstemming)................................................................................16
Rome I: objectief toepasselijke recht (art. 4 Rome I).........................................................................................17
Art. 4 lid 1 Rome I..........................................................................................................................................18
Art. 4 lid 2 Rome I: kenmerkende prestatie..................................................................................................18
Art. 4 lid 3 Rome I: nauwst verbonden..........................................................................................................19
Hoorcollege 3 – Rome I: consumenten- en arbeidsovereenkomsten.............................................................21
Rome I: consumentenovereenkomst..................................................................................................................21
Vraag 1: voor welke overeenkomsten geldt art. 6 Rome I?...............................................................................21
Vraag 2: wanneer is art. 6 Rome I van toepassing?...........................................................................................22
Vraag 3: wat zijn de rechtsgevolgen als het onder art. 6 Rome I valt?.............................................................23
Verhoudingen art. 6 Rome I (ook art. 8) met art. 9 Rome I voorrangsregels....................................................25
Rome I: arbeidsovereenkomst............................................................................................................................25
Hoorcollege 4 en 5 – Rome I: voorrangsregels..............................................................................................27
Rome I: voorrangsregels....................................................................................................................................27
Voorrangsregels: lex fori, art. 9 lid 2 Rome I......................................................................................................28
Voorrangsregels: buitenland, art. 9 lid 3 Rome I...............................................................................................30
Hoorcollege 6 – Vorm en goederenrecht I..................................................................................................... 35
Vormvoorschriften..............................................................................................................................................35
, Van welk recht zijn de vormvoorschriften van toepassing?...............................................................................35
Kan equivalente vorm van ander rechtsstelsel volstaan?..................................................................................36
Goederenrecht: inleiding....................................................................................................................................38
Goederenrecht: roerende zaken.........................................................................................................................38
Roerende zaken: rechtskeuze.............................................................................................................................40
Roerende zaken: onvoltooide feitencomplexen.................................................................................................42
Roerende zaken: uitoefening zekerheidsrechten...............................................................................................42
HR Sisal II........................................................................................................................................................43
Hoorcollege 7 – Goederenrecht II................................................................................................................. 46
Cessie ofwel levering van vorderingen op naam................................................................................................46
Drie deelaspecten van cessie..............................................................................................................................46
Overdraagbaarheid........................................................................................................................................47
De verbintenisrechtelijke gevolgen van de cessie..............................................................................................48
Het toekomstige IPR – voorstel commissie........................................................................................................50
Hoorcollege 8 – Rechtspersonenrecht.......................................................................................................... 52
Toepasselijke recht rechtspersonenrecht: twee stromingen.............................................................................52
Rechtspersonenrecht: titel 10.8 BW...................................................................................................................53
Toepassing titel 10.1 op titel 10.8 BW...............................................................................................................54
Wet op de formeel buitenlandse vennootschappen (WFBV).............................................................................56
Europese dimensie.............................................................................................................................................57
Hoorcollege 9 – Verbintenissen uit de wet................................................................................................... 62
Inleiding: bronnen van verbintenis.....................................................................................................................62
Rome ll................................................................................................................................................................64
Rome ll: onrechtmatige daad.............................................................................................................................65
Hoofdregel ex art. 4 Rome II..........................................................................................................................65
Uitzonderingen op de hoofdregel.................................................................................................................67
Bijzondere regimes in afwijking op hoofdregel ex art. 4 Rome II.................................................................71
Rome II: ongerechtvaardigde verrijking.............................................................................................................72
Rome II: zaakwaarneming.................................................................................................................................73
Rome II: afgebroken onderhandelingen.............................................................................................................74
Hoorcollege 10 – Procesrecht: rechterlijke bevoegdheid...............................................................................77
Brussel I bis.........................................................................................................................................................77
Het toepassingsgebied van Brussel I bis............................................................................................................77
Rechtsmacht: hoofdregel...................................................................................................................................78
Aanvullende rechtsmacht...................................................................................................................................79
Art. 7 Brussel I bis..........................................................................................................................................79
Forumkeuze........................................................................................................................................................85
Bijzondere bevoegdheid (consumenten- en arbeidsovereenkomsten)..............................................................86
Exclusieve bevoegdheid (art. 24 Brussel I bis)....................................................................................................87
,Hoorcollege 11 – Parallel Proceedings.......................................................................................................... 89
Meerdere rechtbanken bevoegd: meerdere procedures...................................................................................89
Kunnen gerechten iets doen om parallelle procedures te voorkomen?.............................................................90
Hoorcollege 12 – Complex issues in cross-border litigation...........................................................................92
Brussel I bis: meer dan één verweerder.............................................................................................................92
Commune rechtsmachtregels............................................................................................................................93
Erkenning en tenuitvoerlegging.........................................................................................................................96
Gronden voor afwijzing ex art. 45 Brussel I bis.............................................................................................98
Commune IPR (indien Brussel I bis niet van toepassing is)..............................................................................101
Overige...................................................................................................................................................... 103
Stappen om IPR-casus op te lossen..................................................................................................................103
Opdrachten voor zelfstudie I............................................................................................................................106
Opdrachten voor zelfstudie II...........................................................................................................................113
,Hoorcollege 1 – Introductie en verwijzingsregel
Begrip en functie van het internationaal privaatrecht
2 redenen waarom IPR nodig is
1. Internationale rechtsverhoudingen
o Iemand met een Nederlandse nationaliteit kan bijvoorbeeld in het huwelijk
treden met iemand van de Islamitische nationaliteit.
2. Rechtsverscheidenheid
o Verschillende culturen/geloven zorgt voor rechtsverscheidenheid. Het is niet
mogelijk om 1 Burgerlijk Wetboek over de gehele wereld te krijgen.
Het IPR bestaat uit 3 hoofdonderdelen
1. Rechtsmacht: internationaal bevoegde rechter
o IPR vanuit procederende partijen, is niet de eerste vraag welk recht van
toepassing is, maar is de Nederlandse rechter (bijvoorbeeld) wel bevoegd.
o Centrale vraag = is de Nederlandse rechter bevoegd om te oordelen over het
geschil van partijen. Hiervoor hebben we een aantal regelingen die gelden in
Nederland, en die zijn voor het merendeel van internationale aard:
Belangrijkste = Brussel I-Verordening is een EU-verordening die de
internationale bevoegdheid regelt van de rechters van alle
privaatrechtelijke geschillen.
o Geldt alleen als uitgangspunt wanneer de vraag aan de orde is of
de rechter van een lidstaat rechtsmacht heeft.
o Belangrijkste uitzondering = faillissement.
Voor de praktijk heel belangrijk geworden = het Haags
Forumkeuzeverdrag.
o Komt door de Brexit. Sinds 1 januari 2021 is Verenigd Koninkrijk
geen lidstaat meer van de Europese Unie. In de financiële praktijk
wordt heel vaak gekozen voor het Engelse recht en voor de
bevoegdheid van de Engelse rechter. De Nederlandse
onderneming sluit vaak een overeenkomst met een Duitse bank,
waarbij partijen kiezen voor het Engelse recht en de Engelse
rechter. Tot voor kort moest de Nederlandse rechter die
bevoegdheid van de Engelse rechter aanvaarden, hij zal zichzelf
onbevoegd moeten verklaren wanneer partijen hebben gekozen
voor de bevoegdheid van de Engelse rechter o.b.v. brussel I. Maar
nu biedt die Verordening geen basis meer het Verenigd
Koninkrijk heeft nu het Haags Forumkeuzeverdrag geratificeerd.
Dat betekent dat als partijen hebben gekozen voor de Engelse
rechter en de Forumkeuze voldoet aan de voorwaarden van het
Verdrag, dan zal de Nederlandse rechter zich onbevoegd moeten
verklaren o.b.v. Haags Forumkeuzeverdrag.
Er is ook nog Verdrag van Lugano (parallelverdrag genoemd) regeling
die vrijwel identiek is aan Brussel I, maar voor landen die geen lidstaat zijn
van de Europese Unie, maar daarmee wel nauw geassocieerd zijn.
o In ieder geval Ijsland, Noorwegen en Zwitserland.
, Voor beperkt aantal gevallen dat geen van de 3 verdragen van toepassing
zijn zijn er eigen nationale regels over de internationale bevoegdheid
van de rechter (art. 1 t/m 14 Wetboek van Rechtsvordering).
o Bij conflictenrecht inzake het toepasselijk recht = dit bijvoorbeeld
naast Rome I en Rome II ook eigen regels die het toepasselijke
recht aangeven: Boek 10 BW.
2. Conflictenrecht welk recht is van toepassing.
o Rome I, Rome II en Boek 10 BW.
3. Erkenning en tenuitvoerlegging als de Nederlandse rechter zich bevoegd heeft
geacht, Nederlands recht is van toepassing en veroordeeld de gedaagde, wat kan er
met het Nederlands vonnis in het buitenland? Of andersom: een in Nederlands
woonachtig persoon is in Italië veroordeeld, kan dit vonnis in Nederland ten uitvoer
worden gelegd?
o Belangrijkste bron voor erkenning en tenuitvoerlegging = Brussel I-Verordening.
o Maar ook Haags Forumkeuzeverdrag en Verdrag van Lugano.
o Als een van de 3 verdragen niet van toepassing is, dan is er een probleem.
Uitgangspunt in Nederland = tenzij er sprake is van een Verordening of Verdrag,
buitengerechtelijke beslissingen worden niet erkend en zeker niet ten uitvoer
gelegd.
In de praktijk hebben we hier echter de verkapte exequaturprocedure (bij
de Hoge Raad tot stand gekomen) inhoudende dat wanneer iemand als
schuldeiser in het buitenland (bijvoorbeeld Verenigd Koninkrijk) een
veroordelend vonnis heeft gekregen en het valt niet onder het Haags
Forumkeuzeverdrag (ook niet meer onder Brussel I), dan dient er in
Nederland aan de hand van een dagvaarding een nieuwe procedure
aanhankelijk te worden gemaakt. Maar als aan een aantal
basisvoorwaarden is voldaan, dan neemt de Nederlandse rechter de
inhoud van het buitenlandse vonnis over. voorwaarden:
1. Dat de buitenlandse rechter zich op redelijke wijze bevoegd heeft
geacht bijvoorbeeld als er sprake is van een forumkeuze voor de
Engelse rechter, dan is daar aan voldaan.
2. In de buitenlandse procedure de basisbeginselen van een goede
procesorde moeten zijn gevolgd gedaagde moet zijn opgeroepen,
gelegenheid om zich te verweren, neutrale rechter, vonnis niet in
strijd met openbare orde.
3. De buitenlandse procedure mag niet in strijd zijn met een
Nederlands gerechtelijke beslissing.
dus hoewel er in theorie een fundamenteel verschil bestaat tussen
erkenningen en tenuitvoerleggingen van vonnissen waar wel een verdrag of
verordening van toepassing is en waar geen, vallen die verschillen in de
praktijk erg mee vanwege de rechtspraak van HR over verkapte
exequaturprocedure.
Bronnen en internationaliteit
De bronnen (deels internationaal van aard en deels nationaal)
Verdragen
o Haags Vertegenwoordigingsverdrag
, o Haags Trustverdrag
o Haags verkeersongevallenverdrag
EU-recht
o Rome I
o Rome II
o Brussel I
o Insolventieverordening
Nationaal recht
o Boek 10 BW
o Andere bepalingen, bv: art. 6:247 lid 4 BW (algemene voorwaarden)
Internationaal privaatrecht het houdt zich bezig met internationale rechtsverhoudingen.
Als een overeenkomst van internationaal recht is, is bijvoorbeeld een rechtskeuze
mogelijk. Partijen kunnen dan voor een ander recht kiezen dan het Nederlandse.
Functie en structuur van de verwijzingsregel
Basisfunctie (grondslag) van de verwijzing(sregel) = het vinden van het nauwst
verbonden toepasselijke recht.
o Bijvoorbeeld: als het gaat om een koopovereenkomst betreffende een
onroerende zaak, dan zegt de desbetreffende verwijzingsregel art. 4 lid 1 sub
c Rome I, dat deze wordt beheerst door het recht waar de zaak zich bevindt
dat recht waar bijvoorbeeld een huis zich bevindt, wordt geacht het
nauwst verbonden te zijn met de koopovereenkomst.
De opdracht naar het vinden van het nauwste recht is voor het eerst heel
nadrukkelijk geformuleerd in de 19e eeuw in Duitsland
o De heer Savigny: ‘zetel’ (Sitz) van de rechtsverhouding het is de
voornaamste taak van het IPR dat voor elke rechtsverhouding het
rechtsstelsel wordt gevonden, waarmee de rechtsverhouding het nauwst
verbonden is, waarin die rechtsverhouding haar zetel heeft.
Deze gedachte tref je onder meer aan in art. 10:8 lid 1 BW dit is
een omschrijving van het basistype van de verwijzingsregel.
het enige wat een verwijzingsregel doet = zeggen welk stelsel van nationaal recht van
toepassing is.
Daarbij is als uitgangspunt het materieel resultaat niet relevant bv. als de vraag is
of iemand die een vliegtuig neerschiet aansprakelijk is voor affectieschade, dan zegt
art. 4 lid 1 Rome II: die vraag dient beantwoord te worden aan de hand van het recht
van het land waar de directe/fysieke schade zich manifesteert. De vraag of dat recht
schadevergoeding toekent of niet, komt er niet aan te pas. Verwijzingsregels zijn
neutraal = uitgangspunt.
Hier bestaan enkele uitzonderingen op
1. Openbare orde de Nederlandse rechter hoeft niet het toegewezen buitenlandse
recht toe te passen, wanneer het buitenlandse recht inbreuk maakt op fundamentele
waarden en normen van de Nederlandse rechtsorde.
o Wanneer het bijvoorbeeld discriminerend is.
, o Of enorm hoge schadevergoeding zoals in Amerika niet gebaseerd op de reëel
gelegen schade.
o Het begrip kan zich van tijd tot tijd ontwikkelen.
2. Uitzondering van de voorrangsregels soms worden regels van Nederlands recht
en soms zelfs van buitenlands recht zo belangrijk geacht, dat we ze ongeacht welk
recht van toepassing is, toepassen.
3. Beschermingsbeginsel verwijzingsregels die berusten op het
beschermingsbeginsel, daarbij is het materieel rechtelijk resultaat wel relevant. Dit
zijn verwijzingsregels die op het niveau van de verwijzingsregel zelf een bepaalde
partij proberen te beschermen, bijvoorbeeld:
o Art. 6 en 8 Rome I zijn verwijzingsregels m.b.t.
consumentenovereenkomsten en arbeidsovereenkomsten. Deze artikelen
zeggen dat ongeacht het recht dat eigenlijk van toepassing is, een werknemer
of consument zich toch kan beroepen op regels die gunstiger voor diegene
zijn. Voor de vraag of die bepalingen dus van toepassing zijn, is het materieel
rechterlijk resultaat weldegelijk van belang.
4. Begunstigingsbeginsel verwijzingsregels die een bepaald materieel rechterlijk
resultaat beogen te begunstigen. Voorbeeld:
o Alimentatie: conflictenrechtelijke herkansing het rechtsstelsel van X is van
toepassing, als die regel alimentatie toekent aan een gescheiden echtgenoot
dan is het goed en is dat recht van toepassing. Maar als recht X zegt geen
alimentatie, dan zegt de regeling dat er vervolgens naar recht Y dient te
worden gekeken. Kent Y alimentatie toe, dan is er dus recht op alimentatie. Is
dat ook niet dan is er nog een derde kans.
o Ook art. 10:12 BW, art. 11 Rome I (formele geldigheid) waar normaal
gesproken de geldigheid van een overeenkomst vanzelfsprekend wordt
geregeld door het recht wat van toepassing is, zeggen die artikelen dat een
rechtshandeling ook formeel geldig is als die rechtshandeling voldoet aan de
geldigheidsvereisten van het recht van het land waar de rechtshandeling is
verricht.
Bijvoorbeeld een overeenkomst wordt beheerst door Zwitsers recht
en dat recht zegt er is een notariële akte vereist. Als de overeenkomst
is gesloten in Nederland en Nederland eist dat niet, dan is de
overeenkomst formeel toch geldig. Het is er op gericht om te
voorkomen dat een overeenkomst wegens een vormgebrek nietig is.
Verwijzingsregel: kenmerken
De kenmerken van een verwijzingsregel
Het is indirect de verwijzingsregel regelt niet zelf een rechtsverhouding,
beantwoordt niet zelf de rechtsvraag, maar verwijst die rechtsvraag door naar het
toepasselijke recht.
o Soms is dit anders, bv. in art. 10 lid 2 Rome I.
Het is meerzijdig de verwijzingsregel geeft zowel aan wanneer het eigen recht als
wanneer buitenlands recht van toepassing is.
o Bijvoorbeeld: een verwijzingsregel van Nederlands recht, art. 10:127 BW, is
dat de levering van een roerende zaak wordt beheerst door het recht van het
land waar die roerende zaak zich bevindt. Bevindt de roerende zaak zich in
, Nederland dan is Nederlands recht van toepassing, bevindt de zaak zich in
Duitsland, dan Duits recht.
o Enkele uitzonderingen:
Eenzijdig = art. 6 Wet AB (artikel geldt niet meer) bepaalde dat de
handelingsbevoegdheid en -bekwaamheid van Nederlanders werd
beheerst door Nederlands recht. Geeft alleen aan wanneer
Nederlands recht van toepassing is. In de rechtspraak is deze regel
daarna meerzijdig gemaakt.
Eenzijdig = scope rules, art. 6:247 lid 4 BW slotbepaling in algemene
voorwaarden. Die afdeling is van toepassing wanneer een consument
in Nederland woonachtig is. Dit is eenzijdig: alleen wanneer
Nederlands recht van toepassing is.
Het is neutraal meerzijdige verwijzingsregel behandelt buitenlands recht en
Nederlands recht op voet van gelijkwaardigheid. Het doet er niet toe welk recht van
toepassing is. Enkele uitzonderingen:
o Openbare orde, voorrangsregels.
Het is abstract het materieel rechterlijk resultaat is niet relevant. Ook hier gelden
uitzonderingen:
o Begunstiging, openbare orde
Uitleg afbeelding
De rechtsverhouding heeft internationale elementen en dient ondergebracht te worden bij
een toepasselijk nationaal rechtsstelsel.
Het IPR werkt met een onderverdeling in verwijzingscategorieën
Personen- en familierecht
Rechtspersonen
Onrechtmatige daad etc.
Het is van belang om de bepaalde rechtsverhouding/rechtsvraag onder te brengen bij 1
van de verwijzingscategorieën.
