Voedingsleer jaar 2, periode 2
,Inhoud
Voedingskundige analyse Natrium ........................................................................................................................................................................................... 2
Voedingskundige analyse Kalium ............................................................................................................................................................................................. 7
Vetten en hart- en vaatziekten ............................................................................................................................................................................................... 12
Voedingskundige analyse fytochemicaliën ............................................................................................................................................................................. 14
Koolhydraten, fysieke activiteit en type 2-diabetes mellitus ................................................................................................................................................... 19
Voedingskundige analyse magnesium .................................................................................................................................................................................... 22
Voedingskundige analyse alcohol ........................................................................................................................................................................................... 26
Voedingskundige analyse vitamine B1 .................................................................................................................................................................................... 33
1
,Voedingskundige analyse Natrium
Literatuurbron
Vraag: In welke bron kun je het Nutriënt: Natrium
antwoord vinden?
Wat is de functie, waar is het voor? Thimister, E (2014). − Functie:
Wat is de chemische structuur? Natrium, kalium en o Onderdeel van keukenzout (natriumchloride, NaCl)
fytochemicaliën [pdf o Meest voorkomende kation (positieve ion) in extracellulaire vloeistof (Na+) en in die zin
hoorcollege]. Te
regulator van het extracellulaire volume
verkrijgen bij bronnen op
o Belangrijk voor vele lichaamsprocessen:
#OnderwijsOnline
▪ Regulering zuur-base-balans
▪ Voortgeleiding van zenuwsignalen
▪ Spiercontractie
▪ Regulator van het extracellulaire volume
− Chemische structuur:
o Natrium versus keukenzout:
Keukenzout = Nacl = natriumchloride
NaCl → Na+ + Cl-
Molverhouding: 1 1 1
Molmassa (Binas 99): 23,0+35,5=58,5 23,0 35,5
1 gram NaCl = ,5 mol Nacl = 1,7 * 10-2 mol Nacl
molverhouding: 1,7 * 10-2 : 1,7 * 10-2 : 1,7 * 10-2
1 gram NaCl is dus gelijk aan 1,7 * 10-2 mol Nacl
1,7 * 10-2 mol NaCl geeft dus 1,7 * 10-2 mol Na |
1,7 * 10-2 mol Na = 1,7 * 10-2 mol * 23 gram Na = 0,4 gram Na
1 gram keukenzout bevat dus 0,4 gram natrium
Ofwel 1 gram natrium komt overeen met 2,5 gram keukenzout
Speciale zoutvormen kunnen minder natrium bevatten, bijv.:
– Gejodeerd zout (bevat bijv. kaliumjodide)
– Kaliumchloride: een deel van het Na+ is vervangen door K+
2
,Hoe wordt deze stof in het lichaam verwerkt? Understanding − Vertering & Absorptie
• Vertering Nutrition (14e druk), p. o Goede opname in zowel dunne als dikke darm
• Absorptie
• Transport
383 − Transport
• Metabolisme o Nadat natrium is opgenomen in de darmen, reist het vrij in het bloed totdat het bij de
• Opslag Thimister, E (2014). nieren aankomt – die het natrium uit het bloed filteren
• uitscheiding Natrium, kalium en − Metabolisme
fytochemicaliën [pdf o Vervolgens geven de nieren met grote precisie de exacte hoeveelheid natrium terug
hoorcollege]. Te
aan het bloed die het lichaam nodig heeft. Normaal gesproken is de uitgescheiden
verkrijgen bij bronnen op
hoeveelheid ongeveer gelijk aan de ingenomen hoeveelheid op een bepaalde dag.
#OnderwijsOnline
Wanneer het bloednatrium stijgt, bijv. wanneer iemand gezouten voedsel eet, geeft
dorst de persoon het signaal
om te drinken totdat de juiste
natrium-waterconcentratie is
hersteld. Vervolgens scheiden
de nieren zowel het overtollige
water als het overtollige
natrium samen uit
o Natriumbalans: RAAS activatie
bij lage bloeddruk (zie
afbeelding)
3
, − Opslag
o Zout zit voor het grootste deel extracellulair
▪ Extracellulaire vloeistof tussen de cellen =
intercellulair of interstitieel
▪ Extracellulaire vloeistof (plasma) in de
bloedvaten = intravasculair/intravasaal
o Water is horig aan zout: Na+ bepaalt waar H2O gaat
zitten → regulering van het extracellulaire volume
gaat via osmose
▪ Hypo-osmolaire oplossing → cel zwelt
door vochtopname
▪ Hyperosmolaire oplossing → cel
verschrompelt door vochtafgifte
− Uitscheiding
o Niet gereguleerd: faeces, transpiratie, (braken)
o Regulatie nieren: urine
Wat is de wisselwerking met andere Understanding − Natrium-calcium: bij hoge natrium-inname wordt zowel natrium als calcium uitgescheiden
voedingsstoffen? Nutrition, p. 382 − Kalium: natrium-kaliumpomp (zie schema kalium)
Wat is de Geen AH/ADH of AI
• Gemiddelde behoefte
• Aanbevolen hoeveelheid (ADH) of
• Adequate inname (AI) van deze stof?
Bij een tekort van deze voedingsstof: Understanding Tekorten komen nauwelijks voor; zelfs bij (te) lage natrium-inname past het lichaam zich aan door
• Welke ziekten/ symptomen ontstaan er? Nutrition, p. 383. het verlies van natrium in urine en zweet te verminderen.
En/of
• Op welke ziekten heb je een verhoogd
risico?
Wat is de bovengrens (AB) van deze voedingsstof? AB = 6 gram keukenzout (NaCl) = 2,4 gram natrium
Bij een overmaat van deze voedingsstof: Understanding − Hypertensie: zout (NaCl) heeft een groter effect op de bloeddruk dan enkel natrium of chloride.
• Welke ziekten/ symptomen ontstaan er? Nutrition, p. 383, 384 De lichamelijke reactie op een zoutrijke maaltijd kan onmiddellijk zijn – namelijk vermindering
En/of
• Op welke ziekten heb je een verhoogd van de doorbloeding van de (slag)aders – maar is omkeerbaar als dit geen gewoonte wordt. Een
risico? verhoogde bloeddruk als reactie op een jarenlang zoutrijk dieet is progressief en deze schade
aan bloedvaten is onomkeerbaar
4
, o Geen symptomen. Kan leiden tot hartfalen, beroerte of hartinfarct. Hoofdpijn, wazig
zien en benauwdheid krijg je pas bij een extreem hoge bloeddruk.
− Hoge zoutinname wordt geassocieerd met verhoogde calciumexcretie, maar de invloed hiervan
op botmassa is minder duidelijk – zo zou een kaliumrijk dieet deze calciumexcretie wellicht
kunnen voorkomen
− (Directe symptomen van acute natrium toxiciteit zijn oedeem en hoge bloeddruk)
• Welke cliëntgroepen lopen risico op Understanding − Natrium-deficiëntie door dieet komt nauwelijks voor, maar bloednatriumgehalte kan wel
tekorten (of teveel)? Nutrition, p. 385 verlagen door braken, diarree of hevig zweten. Ook langdurige intense lichamelijke activiteit
• Welke cliëntgroepen doen het juist goed?
kunnen atleten hyponatriëmie ontwikkelen. In deze gevallen dient water en natrium aangevuld
te worden
− Cliëntgroepen met hypertensie of cardiovasculaire ziekten lopen (extra) risico op te veel
• Welke voedingspatronen lopen risico op Understanding Voedingspatronen waarbij veel bewerkte voeding wordt genuttigd, waar tijdens het koken veel zout
tekorten (of teveel)? Nutrition, p. 385 wordt toegevoegd. Omdat bewerkte voeding soms enkel natrium kan bevatten zonder chloride –
• Welke voedingspatronen doen het juist
goed?
zoals toevoegingen als natriumbicarbonaat of natriumsacharine – hebben deze producten niet altijd
een zoute smaak. Daarnaast bevat bewerkte voeding een stuk minder kalium dan onbewerkte
voeding, waardoor de natrium-kalium balans nog schever wordt.
Het gemiddelde Nederlandse voedingspatroon bevat te veel natrium. Mediterraanse1
voedingspatroon doet het beter, net als Okinawadieet en DASH (Dietary Approaches to Stop
Hypertension)
In welke voedingsmiddelen komt dit nutriënt voor? Understanding Nutrition, Over het algemeen bevatten bewerkte voedingsmiddelen het meeste natrium: gemiddeld dieet is
Benoem per relevant voedingspatroon p. 385; 75% natrium afkomstig van voedingsmiddelen met toegevoegd zout door fabrikanten, 15%
Thimister, E (2014). toegevoegd zout tijdens het koken en slechts 10% komt van de natuurlijke inhoud van
Natrium, kalium en
voedingsmiddelen.
fytochemicaliën
Productniveau: brood, vleesproducten, kaas, tafelzout, sojasaus, melk, sommige groenten etc.
1 Mediterraanse voedingspatroon is sinds de 60-er jaren verslechterd; o.a. de zoutinname is inmiddels hoger dan de norm
5
