Dit is een samenvatting geschiedenis van het nieuwe examenkatern VWO: hoofdstuk 2 Verlichting. Alle begrippen worden hierin genoemd en uitgelegd samen met de belangrijkste stof van dit hoofdstuk. Ook worden de kenmerkende aspecten van dit hoofdstuk gekoppeld aan de gebeurtenissen waar ze bij horen.
2.1 De Verlichting
In de 16e en 17e eeuw kwam er een nieuwe kijk op de wereld en werd er niet meer zomaar geluisterd
naar de kerk, Bijbel of auteurs van de klassieke oudheid; wetenschappelijke revolutie. Dit kan
worden gesplitst in
- Empirisme; waarnemingen en zintuig
- Rationalisme; logisch beredeneren want zintuigen kunnen bedriegen
Heeft de kerk gelijk? Hebben vorsten gelijk? Bestaat God? Hoe moet de mens bestuurd worden?
*de wetenschappelijke revolutie
Dit had 4 oorzaken:
1. Ontdekkingsreizen; nieuw wereldbeeld
2. Humanisme; herbestudering teksten oude klassieken met meer aandacht individu en werd
men kritischer. Er ontstaat een nieuw mensbeeld en nieuwe wetenschappelijke
belangstelling.
3. Rationalisme (Descartes) en empirisme (Locke)
4. Kruisbestuiving wetenschap en ambachten; door wetenschap nieuwe ontwikkelingen en
door ambacht betere wetenschap mogelijk.
Sommige denkers vonden dat wetenschap moest worden toegepast op de samenleving en dit leidde
tot de Verlichting rond 1650.
*rationeel optimisme en verlicht denken dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving;
godsdienst, politie, economie en sociale verhoudingen
Dit begon met godsdienst-discussies Newton kwam met ideeën over God en de mens. Hij
verklaarde natuurverschijnselen zoals zwaartekracht. Er kwam dus het idee dat er natuurwetten
bestaan en niet God die het aanstuurt.
Verlichte denkers kwamen hierdoor steeds meer tot het idee dat het geloof iets persoonlijks is en
niet door de vorst mag worden opgelegd. Je ziet dus dat de kerk en de vorst minder macht krijgen.
Rationalisme werd ook toegepast op de rest van de maatschappij en alles dient aan de criteria van
‘de rede’/wetenschap te voldoen in principe is iedereen gelijk.
Vooruitgangsgedachte en optimisme
De vooruitgangsgedachte moest al zo vroeg mogelijk worden ingezet, dus bij kinderen op school en
in de opvoeding. Kinderen werden zo opgeleid tot kritische burgers en het onderwijs leidde tot
verspreiding kennis en bood tegenstand tegen misvattingen bijgeloof. Verspreiding dmv
- Brieven
- Boeken
- Encyclopedie
Grenzen vooruitgangsgedachte; moraal kan in gevaar komen als je alleen op ratio leunt. Niet
iedereen is slim genoeg om te kunnen denken; sommige mensen zijn te dom.
, Locke 1632-1704
- Natuurrecht
- Sociaal contract
o Vorst regeert bij gratie volk
o Vertrouwensband; afzetting bij misdraging vorst
Rousseau 1712-1778
- Algemene wil met sociaal contract
- Directe democratie
o Wil je niet meedoen gedwongen
- Sociaaleconomische vrijheid
Montesquieu 1689-1755
- Trias Politica
- Tegen directe democratie (Engeland = beste; constitutionele monarchie)
- Volksvertegenwoordiging
o Hogerhuis; elite
o Lagerhuis; burgers
Smith 1723-1790
- Liberale markteconomie
o Kapitalisme, Invisible Hand
- Natuurrecht
o Geen controle overheid
- (Nachtwakerstaat)
Gevolg Verlichting; 18e eeuw in Europa ontstaat er een nieuwe politieke cultuur. Er komen discussies
over de verlichtingsidealen en denkers komen bij elkaar in clubs, koffiehuizen en salons publieke
opinie. Dit zorgde voor spanningen met vorsten. De vorsten kregen 2 opties
1. Deelnemen aan Verlichting
2. Verbieden; censuur
Vorsten worden ook geïnspireerd door Verlichting en door het absolutisme.
*het streven van vorsten naar absolute macht (absolutisme)
Voor absolute macht probeerden vorsten hun macht te centraliseren Droit Divin
Verlicht absolutisme
*voortbestaan van het ancien regime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte
wijze vorm te geven (verlicht absolutisme)
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper meisvanoostveen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,99. Je zit daarna nergens aan vast.
