Samenvatting Goederenrecht C.S.
Pitlo deel 3. Het Nederlands burgerlijk recht, 14e druk.
Inhoudsopgave
Week 1 – Verhaal en voorrang algemeen ...................................................................................... 4
Boek Pitlo: nrs. 735-758 ...................................................................................................................... 4
14.1 Verhaal en voorrang algemeen ............................................................................................... 4
14.2 Algemene bepalingen pand- en hypotheekrecht .................................................................... 6
Boek Pitlo: nrs. 913-936 ...................................................................................................................... 9
14.6 Voorrechten............................................................................................................................. 9
Hoofdstuk 1: Insolventie, J.B. Huizink, 10e druk, 2021 ..................................................................... 12
Week 2 – Pandrecht, in het bijzonder op roerende zaken ............................................................ 16
Boek Pitlo: nrs. 307-328a .................................................................................................................. 16
6.7 Levering bij voorbaat van toekomstige goederen................................................................... 16
Boek Pitlo: nrs. 760-804 .................................................................................................................... 18
14.3 Pandrecht op roerende zaken, niet-registergoederen.......................................................... 18
Week 3 – Pandrecht op vorderingen I ......................................................................................... 28
Boek Pitlo: nrs. 307-328a .................................................................................................................. 28
Boek Pitlo: nrs. 805-837 .................................................................................................................... 28
14.4 Pandrecht op vorderingen op naam ..................................................................................... 28
Boek Pitlo: nrs. 979-998 .................................................................................................................... 34
Financiëlezekerheidsovereenkomst .............................................................................................. 34
Week 4 – Pandrecht op vorderingen II ........................................................................................ 37
Boek Pitlo: nrs. 805-837 .................................................................................................................... 37
Paragraaf 5,4: Insolventierecht, N.J. Polak-M. Pannevis, 14e druk, 2017......................................... 37
Week 5 – Pandrecht op vorderingen III ....................................................................................... 40
Boek Pitlo: nrs. 805-837 .................................................................................................................... 40
Week 6 – Retentierecht en hypotheek ........................................................................................ 40
Boek Pitlo: nrs. 838-912 .................................................................................................................... 40
14.5 Hypotheek ............................................................................................................................. 40
Boek Pitlo: nrs. 937-954 .................................................................................................................... 48
14.7 Retentierecht......................................................................................................................... 48
Week 7 – Vormerkung, beslag en faillissement............................................................................ 51
Blz. 299-345: Vastgoedtransacties (overdracht), H.W. Heyman, S.E. Bartels & V. Tweehuysen, 2019
........................................................................................................................................................... 51
Week 8 – Faillissementspauliana ................................................................................................ 54
Paragraaf 5,1: Insolventierecht, N.J. Polak-M. Pannevis, 14e druk, 2017......................................... 54
Week 9 – Eigendomsvoorbehoud en recht van reclame ............................................................... 59
1
Rijksuniversiteit Groningen Jaar 2021-2022 Tamara v. O
, Samenvatting Goederenrecht C.S.
Pitlo deel 3. Het Nederlands burgerlijk recht, 14e druk.
Boek Pitlo: nrs. 121-127f ................................................................................................................... 59
4.3 Geldige titel ............................................................................................................................. 59
Boek Pitlo: nrs. 955-978 .................................................................................................................... 61
15.1 Inleiding reclamerecht en eigendomsvoorbehoud ............................................................... 61
15.2 Recht van reclame ................................................................................................................. 62
15.3 Eigendomsvoorbehoud ......................................................................................................... 63
15.4 Huurkoop en lease................................................................................................................. 66
Blz. 552-556: De plaats van het eigendomsvoorbehoud in BW, E.F. Verheul, 2018......................... 66
Week 10 – De bijzondere verhaalspositie van de fiscus ................................................................ 69
Boek Pitlo: nrs. 930-936 .................................................................................................................... 69
14.6 Voorrechten........................................................................................................................... 69
Hoofdstuk 9: Het fiscale voorrecht, J.J. Vetter & A.J. Tekstra, Invordering van belastingen, 10e druk,
2020 ................................................................................................................................................... 71
Hoofdstuk 14: Fiscaal bodemrecht, J.J. Vetter & A.J. Tekstra, Invordering van belastingen, 10e druk,
2020 ................................................................................................................................................... 74
Week 11 – Fiduciaverbod en kwaliteitsrekening .......................................................................... 80
Boek Pitlo: nrs. 118-120b .................................................................................................................. 80
4.3 Geldige titel ............................................................................................................................. 80
Boek Pitlo: nrs. 286-288 .................................................................................................................... 81
6.4 Levering van vorderingen op naam ......................................................................................... 81
Boek Pitlo: nrs. 993-998 .................................................................................................................... 82
Blz. 298-305: De kwaliteitsrekening nader beschouwd, H.J. Snijders, NTBR 2004/7 ....................... 82
Week 12 – Erfpacht en opstal ..................................................................................................... 85
Boek Pitlo: nrs. 588-610 .................................................................................................................... 85
12.1 Beperkte rechten in het algemeen ........................................................................................ 85
Boek Pitlo: nrs. 641-677 .................................................................................................................... 89
12.3 Erfpacht ................................................................................................................................. 89
12.4 Opstal .................................................................................................................................... 92
Blz. 149-155: Partijautonomie bij beperkte rechten, K. Everaars, NTBR 2021/19 ............................ 94
Blz. 399-403: Is het mogelijk art. 3:4 bestanddelen te verzelfstandigen door middel van het
vestigen van een recht van opstal?, P.J. van der Plank, WPNR 2016/7108 ...................................... 96
Week 13 – Erfdienstbaarheid ...................................................................................................... 98
Boek Pitlo: nrs. 611-640 .................................................................................................................... 98
12.2 Erfdienstbaarheden ............................................................................................................... 98
Blz. 347-355: De goederenrechtelijke imprévisionregeling: vuistregel voor de rechtspraktijk, K.
Everaars, WPNR 2015/7059 ............................................................................................................ 102
Week 14 – Appartementsrechten ..............................................................................................107
2
Rijksuniversiteit Groningen Jaar 2021-2022 Tamara v. O
, Samenvatting Goederenrecht C.S.
Pitlo deel 3. Het Nederlands burgerlijk recht, 14e druk.
Boek Pitlo: nrs. 706-734 .................................................................................................................. 107
13 Appartementsrechten ............................................................................................................ 107
3
Rijksuniversiteit Groningen Jaar 2021-2022 Tamara v. O
, Samenvatting Goederenrecht C.S.
Pitlo deel 3. Het Nederlands burgerlijk recht, 14e druk.
Week 1 – Verhaal en voorrang algemeen
Boek Pitlo: nrs. 735-758
14.1 Verhaal en voorrang algemeen
➢ HOOFDREGELS VERHAALSRECHT (ART. 3:276; 3:277 BW)
De schuldeiser die zijn vordering niet voldaan krijgt, komt uiteindelijk de bevoegdheid toe zijn
vordering o.g.v. de hoofdregel van art. 3:276 BW te verhalen op alle goederen van zijn schuldenaar
(= al zijn zaken en vermogensrechten). Het verhaalssysteem ziet op verhaal van geldvorderingen.
Vorderingen die geen geldvorderingen zijn, moeten eerst tot een geldvordering worden herleid, wil
afwikkeling via de systematiek van het verhaalsrecht mogelijk zijn.
Uit het verhaalsrecht van art. 3:276 BW zijn vijf kenmerken af te leiden:
1. De schuldeiser komt m.b.t. zijn vordering een verhaalsrecht toe en – omgekeerd – de goederen
van de schuldenaar zijn uitwinbaar voor diens schulden;
2. Alle goederen van de schuldenaar zijn uitwinbaar;
› dus ook verkregen goederen nadat de vordering is ontstaan.
3. De schuldeiser is vrij in de keuze van het goed of de goederen waarop hij verhaal wil zoeken;
4. Goederen zijn slechts uitwinbaar voor zover ze tot het vermogen van de schuldenaar behoren;
› een door de schuldenaar gehuurd goed is dus niet voor zijn schuld uitwinbaar.
› de schuldeiser verliest de mogelijkheid om zich te verhalen op een goed als de schuldenaar
dat goed overdraagt, tenzij sprake van actio Pauliana art. 3:45 ev. en 3:42 ev. Fw.
5. Aan iedere schuldeiser komt het recht toe om verhaal te nemen.
Als er meerdere schuldeisers zijn die op dezelfde goederen verhaal zoeken (ook wel: ‘samenloop van
verhaalsrechten’ of ‘concursus creditorum’), terwijl de opbrengst onvoldoende is om allen te
voldoen, geldt de regel van art. 3:277 lid 1 BW ‘paritas creditorum’. O.g.v. deze regel hebben de
schuldeisers onderling een gelijk recht op voldoening uit de (netto-)opbrengst van de goederen van
hun schuldenaar naar evenredigheid van eenieders vordering.
→ Er is bij deze regel dus géén rangorde naar hoogte van de vordering, naar het ogenblik van
ontstaan van de vordering of naar het moment van beslaglegging.
→ Arrest ‘Unitco’ (NV, wel behandeld): de paritas creditorum ziet slechts op de gelijke
behandeling van schuldeisers bij de voldoening van hun vorderingen uit (de opbrengst van) de
goederen van de schuldenaar. De regel wordt niet doorbroken indien een derde vorderingen
van een of meerdere schuldeisers die een vordering op de schuldenaar hebben voldoet.
Verhaalsuitoefening buiten faillissement van de schuldenaar is geregeld in Wetboek Rv, art. 430 ev.
Rv. Verkeert de schuldenaar wel in staat van faillissement, dan zijn de regels van Faillissementswet
van toepassing, art. 108 ev. Fw.
› Buiten faillissement: verhaalsuitoefening geschiedt door het leggen van (evt. conservatoir en
vervolgens) executoriaal beslag, op basis van een executoriale titel (= bevoegdelijk
opgemaakte akte, die aan de schuldeiser het recht verschaft om haar met dwangmiddelen ten
uitvoer te leggen. Denk aan de grosse van een veroordelend vonnis of authentieke akte). Na de
beslaglegging volgt executoriale verkoop en verhaal op de uiteindelijke netto-
executieopbrengst (na voldoening van de kosten van de executie).
› Faillissement: er is sprake van collectieve uitwinning middels een beslag op het gehele
vermogen van de failliet. Individueel gelegde beslagen komen o.g.v. art. 33 Fw te vervallen. De
schuldeiser moet zijn vordering ter verificatie indienen bij de curator, waarna hij bij erkenning
aanspraak maakt op een evenredig deel van zijn vordering zoals bepaald in de
(slot)uitdelingslijst.
4
Rijksuniversiteit Groningen Jaar 2021-2022 Tamara v. O
, Samenvatting Goederenrecht C.S.
Pitlo deel 3. Het Nederlands burgerlijk recht, 14e druk.
➢ NIET VOOR UITWINNING VATBARE GOEDEREN
Op de hiervoor genoemde hoofdregels (dat alle goederen van de schuldenaar voor uitwinning
vatbaar zijn) bestaan vele uitzonderingen. O.g.v. art. 3:276 aanhef BW kan een schuldeiser zijn
vordering alleen verhalen op alle goederen van zijn schuldenaar, voorzover de wet of een
overeenkomst niet anders bepaalt.
→ Voorbeelden wettelijke uitsluiting: art. 447 en 448 Rv, art. 475a lid 2 Rv, art. 21 en 22a Fw. Deze
wetsbepalingen hebben een dwingende aard, art. 3:40 BW.
→ In een overeenkomst kunnen partijen de bevoegdheid van de schuldeiser tot het nemen van
verhaal beperken. Op de uitleg van een dergelijke ovk is de Haviltex-maatstaf van toepassing.
Zo zijn niet alle goederen uitwinbaar, hebben bepaalde schuldeisers voorrang bij de verdeling van de executieopbrengst,
kunnen soms goederen van derden worden uitgewonnen, hebben bepaalde schuldeisers het recht om zonder executoriale
titel te executeren, hebben bepaalde schuldeisers in faillissement het recht om zelfstandig verhaal uit te oefenen, zal bij
verhaal soms rekening moeten worden gehouden met belangen van andere schuldeisers, enz.
➢ VOORRANG (ART. 3:277 LID 1 JO. ART. 3:278)
De regel van de paritas creditorum (art. 3:277 lid 1 BW) geldt slechts voor zover er géén door de wet
erkende redenen (= gesloten stelsel) van voorrang bestaan. Voorrang verschaft aan een
schuldeiser het recht om, in geval van samenloop van verhaalsrechten, bij de verdeling van de netto-
opbrengst die onvoldoende is om alle schuldeisers te voldoen, uitbetaald te krijgen vóór de
concurrente (andere) schuldeisers.
› Art. 3:277 lid 1 BW beperkt de uitzondering op de regel van de paritas creditorum tot de door de
wet erkende redenen van voorrang.
› Art. 3:278 lid 1 BW bepaalt dat voorrang voortvloeit uit pand- en hypotheekrecht (art. 3:278 lid 1
BW), uit voorrechten en uit andere in de wet aangegeven gronden, zoals verval beperkt recht
door executie (art. 3:282 lid 1 BW) en retentierecht (art. 3:290 jo. 3:292 BW).
➢ ONDERLINGE RANGORDE VOORRANGSRECHTEN (ART. 3:279-3:281)
De verschillende voorrangsrechten staan onderling niet gelijk in rang. Zo gaan pand- en
hypotheekrecht o.g.v. art. 3:279 BW boven voorrecht, behoudens door de wet aangegeven
uitzonderingen. Uitzonderingen zijn onder meer art. 3:284 lid 2, 3:285 lid 2, 3:287 lid 2 BW en art. 21
lid 2 Invorderingswet 1990.
➢ PERSOONLIJKE ZEKERHEID, ONEIGENLIJKE OF FEITELIJKE VOORRANG
Er bestaan tal van gevallen waarin een schuldeiser voldoening van zijn vordering vóór de andere
schuldeisers verkrijgt, omdat er door zijn bijzondere positie géén samenloop van verhaalsrechten
bestaat en dus is uitgesloten (‘concursus creditorum’ blijft uit). Dit is het geval bij:
→ Persoonlijke zekerheid: hierbij is naast de schuldenaar een ander met zijn vermogen
verhaalsaansprakelijk. Denk aan: hoofdelijke aansprakelijkheid, borgtocht of bankgaranties.
→ Oneigenlijke of feitelijke voorrang: hierbij kan de schuldeiser (i.t.t. andere schuldeisers die dit
niet kunnen) zich verhalen op een afgescheiden vermogen. Denk aan: de bijzondere
gemeenschappen (art. 3:192 BW), verrekening (art. 6:127 ev. BW en art. 53 Fw), toerekening
van gemeenschapsschulden (art. 3:184 lid 1 BW), eigendomsvoorbehoud, recht van reclame en
zekerheidsoverdracht.
➢ KWALITEITSREKENING OF DERDENREKENING
Als een schuldenaar op een bankrekening van een tussenpersoon betaald, dan is de hoofdregel dat
het bijgeschreven bedrag gaat behoren tot het vermogen van de tussenpersoon, met als gevolg dat
het bedrag o.g.v. art. 3:276 BW vatbaar is voor verhaal door de schuldeisers van de tussenpersoon.
In sommige beroepsgroepen is het echter onwenselijk bevonden dat de tussenpersoon kan worden
aangesproken. Daarom geldt voor notarissen en deurwaarders dat zij een kwaliteits- of
5
Rijksuniversiteit Groningen Jaar 2021-2022 Tamara v. O
, Samenvatting Goederenrecht C.S.
Pitlo deel 3. Het Nederlands burgerlijk recht, 14e druk.
derdenrekening kunnen aanhouden waarop zij een van hun eigen vermogen afgescheiden vermogen
kunnen aanhouden (zie art. 25 Wet op het notarisambt; Wna & art. 19 Gerechtsdeurwaarderswet;
Gdw). Het saldo op de kwaliteitsrekening is niet vatbaar voor verhaal door schuldeisers van de
beroepsbeoefenaars in privé.
› Rechthebbenden op het saldo van de bijzondere rekening zijn degenen ten behoeve van wie
gelden op die rekening zijn bijgeschreven, onder de voorwaarden die in hun onderlinge
verhouding nader gelden. Tussen deze rechthebbenden geldt m.b.t. tot die gelden een
gemeenschap als bedoeld in art. 3:166 lid 1 BW (Koren q.q./Tekstra q.q).
› Volgens de HR (Procall) nemen advocaten en accountants een met notarissen en deurwaarders
vergelijkbare positie in, zodat hij het passend acht de regeling van art. 25 Wna en 19 Gdw van
overeenkomstige toepassing te laten zijn op de door hen aangehouden kwaliteitsrekeningen.
Andere voorbeelden van een afgescheiden vermogen zijn art. 123 Pensioenwet en art. 4:37j lid 5 Wft.
➢ ACHTERGESTELDE VORDERING (ART. 3:277 LID 2)
Naast voorrang bij verhaalsuitoefening is het ook mogelijk dat partijen bij overeenkomst bepalen dat
de vordering van de schuldeiser tegenover alle of bepaalde schuldeisers juist een lagere rang neemt
dan de wet haar toekent (art. 3:277 lid 2 BW = overeenkomst van achterstelling). Weliswaar zijn alle
goederen van de schuldenaar uitwinbaar, maar – als de overeenkomst zulks uitwijst – pas als de
overige schuldeisers zijn voldaan.
14.2 Algemene bepalingen pand- en hypotheekrecht
➢ KARAKTERISTIEK PAND- EN HYPOTHEEKRECHT (ART. 3:227 LID 1; ART. 3:230)
Pand en hypotheek (= zekerheidsrechten) vormen de belangrijkste uitzonderingen op de paritas
creditorum ex art. 3:277 lid 1 BW, aangezien zij zich met voorrang boven andere schuldeisers op een
bepaald goed uit het vermogen van de schuldenaar kunnen verhalen, art. 3:277 BW. Pand en
hypotheek geven dus géén recht tot genot en gebruik van het goed waarop zij rusten, enkel de
bevoegdheid met voorrang te verhalen.
› Hypotheek rust op registergoederen, pand rust op alle andere goederen (art. 3:277 BW). Dit
verschil in object brengt ook mee dat de toepasselijke regels verschillen, zodat de inhoud van
hypotheek- en pandrechten toch niet op alle punten overeenstemmen.
Om verschillende redenen nemen pand- en hypotheekhouders een sterke positie in. Zij hebben:
› het recht van parate executie: zij zijn bevoegd om bij verzuim van de schuldenaar tot executoriale
verkoop van het goed over te gaan teneinde zich op de opbrengst te verhalen zonder dat zij eerst
een executoriale titel dienen te halen of executoriaal beslag hoeven te leggen (art. 3:248 ev. en
3:268 ev. BW).
› een separatistpositie in faillissement: zij kunnen het goed waarop het pand- of hypotheekrecht
rust van de boedel afscheiden, en zich op dat goed verhalen boven de andere schuldeisers in
faillissement. Dit alles omdat het beperkte rechten zijn, die ook op het goed blijven rusten als het
goed wordt overgedragen, de eigenaar failliet gaat of een ander beperkt recht op het goed wordt
gevestigd.
› voorrang: zijn hebben recht op voldoening uit de opbrengst vóór de concurrente en andere lager
gerangschikte schuldeisers, ook buiten faillissement, behoudens bij de wet bepaalde
uitzonderingen (genoemd zijn reeds art. 3:284 lid 2, 3:285 lid 2 en 21 lid 2 Invorderingswet 1990).
› een afhankelijk recht: zij kunnen (van rechtswege) door dit recht mee overgaan bij overdracht van
de gezekerde vordering en pas (van rechtswege) teniet gaan als de gezekerde vordering (geheel)
is voldaan, art. 3:7 jo. 3:82 BW. Het afhankelijke karakter staat er niet aan in de weg dat pand- of
hypotheekrechten tot zekerheid van de voldoening van meerdere vorderingen worde gevestigd.
› een ondeelbaar karakter: er kan voor de gehele vordering verhaal worden genomen op het gehele
goed waarop het pand- of hypotheekrecht rust, art. 3:230 BW. Ook als het verpande of
6
Rijksuniversiteit Groningen Jaar 2021-2022 Tamara v. O
