Psychologie als Wetenschap Hoorcolleges
Hoorcollege 1. Introductie 21-04-20
Psychologie: een samenstelling van griekse woorden psyche: ziel en logos: gedachte
Innerlijke leven en het gedrag van mensen
Study of mind, brain and behavior
- Mind = brain: mentale activiteit, gedachten en gevoelens volgen uit de biologische processen
en structuren in het brein introceptie
- Behavior = al het gedrag, motorisch
Wetenschap van gedrag en geest (subjectieve ervaring)
Doel: het zoeken naar relaties en consistenties
Parapsychologie
Parapsychologische verschijnselen zijn vaak te verklaren door bystanders effecten
Parapsychologen zijn niet altijd bewust van het onderliggende mechanisme achter hun
vaardigheden, wel zijn ze vaak overtuigd van hun vaardigheden. Alleen experimenten kunnen
ze van gedachte veranderen
Charlatans en goochelaars zijn wel bewust van het mechanisme (deceptie)
Wetenschapsziekten
Oorzaken
- Politiek & Wetenschapscultuur
Politiek
- Wetenschap moet competitie zijn
- Kapitalistisch model: concurrentie leidt tot efficientie, efficientie kan leiden tot
kwaliteitsvermindering, maar kwaliteit wordt gewaarborgd, ander koopt men je product niet
Wetenschapscultuur
- Weinig/trage interne kwaliteitscontrole
- Bekendheid is ook een maat voor succes veel publiceren/kwantiteit, veel publiceren in high
impact journal, publiceren van nieuwe bevindingen, publiceren van positieve bevindingen
Serendipiteit
De toevalligheid van bevindingen: vaak zijn onderzoekers ergens anders naar op zoek, niet
per se van maatschappelijk belang, maar ze vinden iets bij toeval wat dat wel is
Belang van fundamenteel onderzoek, niet alleen gericht onderzoek voor de praktijk
De onderzoeker moet wel weten wanneer iets echt belangrijk is. Er wordt best veel gevraagd
van een wetenschapper: kennis, wetenschapsvaardigheden en valorisatie
Wetenschappelijk
Repliceerbaarheid: kennis, wetenschapsvaardigheden en valorisatie
Systematische aanpak: manipulaties/condities, gecontroleerde observaties
Openheid van methoden: andere onderzoekers moeten je experiment kunnen repliceren
onder dezelfde condities
Oplossingen voor problemen
Kleine journals inzichtelijk maken: ook negatieve resultaten publiceerbaar maken
Meer proefpersonen meten: statistische power vergroten
Houdingen tegenover kritiek op eigen studie
Data inzichtelijk maken: ook data publiceren op open access servers
Meer kennis verzamelen: onontdekte gebieden gaan samen met onenigheden en problemen
met methoden, meer kennis zorgt voor betere normen, repliceren tijdens opleiding
Hoorcollege 2. Wetenschapsfilosofie 22-04-20
Assimilatiegedrag gedrag overnemen
Contrastgedrag tegenovergestelde gedrag
Doelen wetenschap
, Het vermeerderen van kennis, het beschrijven en begrijpen van de wereld
Het bijdragen aan de welvaart en het welzijn van mens en maatschappij
Bijdragen aan technologische vooruitgang
Het ondersteunen van een geloof of politiek doel
Eigenschappen wetenschap
Focust op de echte wereld
Probeert de echte wereld te beschrijven, te verklaren en te voorspellen
Gebruikt testbare ideeën
Berust op bewijs
Wordt ondersteund door een wetenschappelijke gemeenschap
Bouwt voort op eerdere ideeën of resultaten
Gebruikt wetenschappelijk gedrag
Copernicus
Observaties alle planeten draaien om de zon heliocentrische wereldbeeld
Hoe vaker een observatie hoe eerder het waar is
Deductie
Logica gebruiken algemene specifieke
Premisse premisse conclusie
Validiteit en waarheid
Francis Bacon 1e premisse moet waar zijn we moeten observaties doen om erachter te
komen of de 1e premisse waar zijn
Immanuel Kant we kunnen alleen deductie gebruiken er bestaat geen realiteit los van
onze observaties onze geest creëert de realiteit transcendentaal idealisme Popper is
het hiermee eens we kunnen wel zeggen dat iets niet waar is
Logisch kloppend, leidt niet tot meer kennis logische correctheid
Inductie
Observaties conclusie
Specifieke algemene
Positivisme: de opvatting dat wetenschap draait om observaties en dat dit de enige methode
is om wetenschap te bedrijven
Realisme: er is een wereld en er is onze waarneming ervan. De wereld bestaat los van onze
waarheid en we kunnen hem kennen
Metafysisch realisme: er bestaat een externe, van onze geest en waarneming onafhankelijke
wereld
Epistemologisch realisme: wij kunnen objectieve kennis krijgen van de externe werkelijkheid
Kan nooit een zekere conclusie opleveren, want kan nooit alle observaties doen om te
bewijzen dat een uitspraak waar is
Russell inductie geeft geen garantie voor de toekomst als iets niet falsifieerbaar is dan is
het niet wetenschappelijk
Logisch niet kloppend, leidt tot meer kennis bruikbaarheid
Falsificatie
Probeert theorieën te weerleggen ipv te verfiëren
Popper brengt het doen van observaties in overeenstemming met de filosofie: we kunnen
observaties doen en logische valide deducties doen
Kan in principe bewijzen at iets niet waar is, maar berust op observaties
Observaties zijn theorie-afhankelijk en subjectief, daarmee is het dus maar de vraag of
falsificatie mogelijk is
Theorieën blijven overeind ondanks falsificaties
Demarcatie
Het scheiden van twee delen
Wat is wetenschap en wat niet?
Popper: een theorie of uitspraak is wetenschappelijk als hij falsifieerbaar (of iets kan worden
vastgesteld) is
Wet van Weber is falsifieerbaar en algemeen
, Gebruik deductie, gebruik inductie, gebruik falsificatie, gebruik een programma, gebruik een
paradigma
Feyerabend: de wetenschap heeft geen alleenrecht op kennis demarcatie is onzin: alles
mag wetenschap berust op geloof anarchie
Adler
Menselijke actie worden gedreven door hun minderwaardigheidscomplex niet falsifieerbaar
Weber
Een waarneembaar verschil, bijvoorbeeld tussen twee groottes is niet absoluut maar relatief
Zintuigen registreren relatieve verschillen
Het waarneembare verschil : intensiteit = constant
Grote omwentelingen
Aristoteles: een appel valt op een bewegend schip een eind van de mast falsificatie
Newton: een appel valt op een bewegend schip recht naar beneden goed
Ad hoc
Waarom een bewijs niet geldt
Je verwerpt een theorie niet omdat je het tegenbewijs niet serieus neemt
Popper
Individuele observaties zijn subjectief, we moeten publieke, toetsbare observaties doen
We moeten toewerken naar basis-observaties
Shepard & Metzler
Reactietijd neemt toe met de grootte van de mentale rotatie
Bewijs voor de beeld-theorie en falsificatie van de symbolische theorie
Pylyshyn: nee, de afstand die afgelegd moet worden in het netwerk is groter bij een grotere
rotatie, daarom is de reactietijd langer
Programma’s door Lakatos
Positieve heuristiek: wat wel te doen onderzoek dat theorie versterkt
Negatieve heuristiek: wat niet te doen onderzoek dat harde kern aantast
Wetenschap
Is er een harde kern?
Is er een samenhang?
Zijn er leidraden voor onderzoek?
Worden nieuwe ontdekkingen gedaan?
Bruikbaarheid?
Kuhn: paradigma’s en cycli
Wetenschap doorloopt cyclus: crisis leidt tot revolutie
en een nieuw paradigma
Paradigma’s hebben: grondbeginselen, wetten en
aannames, vast instrumentarium en voorschriften
Sociologie: wetenschappers worden opgevoed
binnen het paradigma
Hoorcollege 3. Filosofie naar de Wetenschap 28-04-20
Psychologie en het brein
Edwin Smith Papyrus, egyptenaren weten veel over brein
Hart was de zetel van de ziel (Hegemonikon)
Gevoelens, denken etc. van het hart niet het brein
Mummies: hart bleef in het lijf. De lever, nieren, longen, maag etc. werden of teruggeplaatst of
in potjes naast de mummie gezet. De hersenen werden met een haak via de neus
uitgepeuterd en weggegooid
Brein, hersenen = materieel Ziel, geest = niet materieel
, Cognitieve neurowetenschappen: hoe werken de hersenen als het de cognitie aangaat,
wetware
Traditionele psychologie: geest beter maken (software), thans ook kennis nodig over de
wetware
Trepanatie
Trypanon (boor)
Lijkt al prehistorisch in Frankrijk en Zuid Amerika gedaan
Men overleefde het soms
Ook gevonden met gouden platen
Hersenen
Alcmaeon van Croton: hersenbeschadiging leidt tot problemen met cognitie en
waarnemingsproblemen het zat dus onder de schedel
Cell Doctrine: twee anatomen van de Medische School van Alexandrië ontdekten de ventrikels
in het brein Herophilos en Erasistratos
3 cellen doctrine: info van zintuigen, cognitie, geheugen Leonardo da Vinci
Naast ventrikels hart nog steeds een prominente functie
Knobbeltheorie Franz Josef Gall met student Spurzheim lokaliseren van functionele
hersengebieden
Frenometer: geautomatiseerde computer van het meten van die knobbels in de hersenen
Conclusie
Eerst: zoeken naar locaties in de hersenen als zetel
Later: zoeken naar gelokaliseerde en gespecialiseerde hersenfuncties
Nu: het is een netwerk met gebieden die in hoge mate gespecialiseerd zijn
Oude grieken
Plato leerling van Socrates inductief redeneren, gegeneraliseerde conclusie op basis
van een beperkt aantal observaties lichaam en geest zijn gescheiden
Plato’s allegorie van de grot schaduw van voorwerpen
Aristoteles leerling van Plato deductief redeneren, specifieke conclusie afgeleid uit
algemene principes/observaties zintuigen zijn objectief, goede wetenschap is gestoeld op
waarneming ziel is deel van lichaam
Rene Descartes 1596-1650
Leefde en werkte in Utrecht
Zijn theorieen zijn door de Universiteit en stad in de ban gedaan, pas 23 maart 2005 officieel
gerehabiliteerd
Cognito ergo sum = ik denk dus ik besta
De enige bron van zekerheid ben je zelf deductief rationalisme en dualisme
Wetenschap: alleen voor wat ruimte inneemt, wat analyseerbaar en mathematiseerbaar is
Bewustzijn neemt geen ruimte in, kennis van bewustzijn is daarom van een hogere orde
metafysica
Geloofde in innate ideas gedachten die aangeboren zijn nativisme
Spinoza 1632-1677
Leerling en criticus van Descartes
Leefde en werkte in Amsterdam
Zijn boeken waren 200 jaar lang verboden
Lichaam en geest zijn twee aspecten van of perspectieven op, eenzelfde eenheid
Dubbel-aspect theorie
Rationalist
Dualisme
Lichaam vs geest (Aristoteles vs Plato)
Materie vs immaterieel
Bestudeerbaar vs niet bestudeerbaar
Complex gedrag op basis van reflexen, dus zonder ziel ook mogelijk, kijk naar dieren
Lichaam is een machine