SAMENVATTING
PARTICIPATIE OPEN BOEK
TOETS
Gebaseerd op de toetsmatrijs 2021/2022
Inhoudsopgave
1. Psychische problemen en stoornissen................................................................................................2
2. Herstelbenadering..............................................................................................................................5
3. Classificatiesysteem: ICF.....................................................................................................................8
4. Zelfregulatie, executieve functies en zingeving..................................................................................9
5. Ervaringsdeskundigheid....................................................................................................................10
6. Creatief agogisch werken en methodisch werken............................................................................11
7. Netwerk en mantelzorg....................................................................................................................13
8. Psychopathologie.............................................................................................................................14
8.1 Mensen met Autisme.................................................................................................................14
8.2 Mensen met een depressieve stoornis.......................................................................................16
8.3 Mensen met een psychose.........................................................................................................18
8.4 Mensen met dementie...............................................................................................................19
8.5 Mensen met een verstandelijke beperking of NAH....................................................................21
Oefenvragen.........................................................................................................................................22
Antwoordenblad...............................................................................................................................24
Literatuur:
Stel, J. van der (2017). Inleiding in de psychische
gezondheidszorg.
Behrend, D. (2015). Muzisch agogische methodiek.
Hordijk, A. en Genugten W. van (2021). Psychische
aandoeningen. Psychopathologie vanuit herstelperspectief.
,1. Psychische problemen en stoornissen
Bron: Hoofdstuk 1 Van der Stel (2017)
1 vraag + subvragen
Wat zijn psychische problemen en stoornissen?
Psychische problemen zijn problemen in de ontwikkeling of de realisatie van psychische functies.
Hierin zijn verstoringen ontstaan. Psychische functies zijn processen die zich voordoen in ons hoofd
en waarmee wij in staat zijn in het dagelijks leven te functioneren. Het gaat om de vorming van
geheugen, het denken, het voelen, het willen en wat maar nodig is om doelen te kunnen bereiken en
met andere mensen te kunnen samenwerken of samen te leven. Een grof onderscheid tussen
psychische functies als processen die zich in de hersenen afspelen en andere hersenprocessen, is dat
psychische functies zich kunnen ontwikkelen door ervaring op te doen en daardoor te leren.
Wanneer er sprake is van een psychische stoornis, is er maar aan de hand dan een psychisch
probleem en is het vaak niet mogelijk die stoornis snel op te lossen. Psychische stoornissen kunnen
ontstaan doordat de hersenen op een bepaalde manier werken waardoor de normale ontwikkeling
van de persoonlijkheid niet goed verloopt of er tekorten ontstaan in het denken, het voel, de
ontwikkeling van motivatie en/of de manier waarop iemand zich gedraagt.
Psychische problemen kunnen na verloop van tijd overgaan in een psychische stoornis, en juist dit
geleidelijke proces maakt het zo moeilijk om een grens aan te geven.
Hoe en wanneer uiten deze zich?
Psychische stoornissen manifesteren zich in klachten die de persoon zelf uitspreek en symptomen,
zoals een aanhoudende negatieve stemming of bizarre gedachten. Een psychische stoornis verloopt
bij iedereen weer net iets anders, en ook de symptomen variëren: per persoon, maar ook bij elk
persoon in de loop van de tijd en afhankelijkheid van de omstandigheden waarin hij of zij
functioneert.
Het komt voor dat psychische symptomen eerst manifest worden in fysieke problemen, zoals pijn in
de buik, de rug of het hoofd. Ook kunnen ze tot uitdrukking komen in moeilijk aan somatische (met
betrekking tot het lichaam) oorzaken te relateren lichamelijke klachten. Daarnaast kunnen ook
allerlei plotse of opmerkelijke veranderingen in het sociaal gedrag wijzen op de aanwezigheid van
een psychische stoornis.
Excessieve vrees is buitensporige angst in situaties die daar geen aanleiding toe geven, bijvoorbeeld
iemand durft een kamer niet in omdat de kamer blauw geschilderd is.
Extreme(cyclische) veranderingen in de stemming zijn heftige stemmingswisselingen die elkaar
afwisselen in een terugkerend patroon, bijvoorbeeld iemand die de ene week vol energie allerlei
festivals bezoekt, en de andere week niet het bed uit wil komen omdat het leven toch geen zin heeft.
Wanen zijn fantasieën die beschouwd worden als de realiteit, niet gestoeld op algemene
opvattingen, de werkelijkheid of theorie, bijvoorbeeld complot denken.
Hallucinaties is als iemand dingen ziet of hoort die er niet daadwerkelijk zijn, bijvoorbeeld iemand
die ziet en voelt dat er allemaal beestjes over zijn lijf lopen.
,Determinanten psychische stoornissen/problemen
Determinanten hebben betrekking op de omstandigheden waarbinnen of waaronder een systeem
functioneert. Kennis van deze omstandigheden is essentieel om te kunnen voorspellen of een
systeem naar behoren zal functioneren of het risico loopt op falen of ontsporing. Determinanten zijn
niet op te vatten als oorzaken maar ze spelen wel een onmisbare rol in het vinden van een
oorzakelijke verklaring.
Biologische determinanten: stoffen in het milieu (zoals lood of bestrijdingsmiddelen) kunnen een
ongunstige invloed hebben op de ontwikkeling van de hersenen van jonge mensen.
Sociale determinanten: trauma & stress
Psychologische determinanten: de manier waarom mensen gedachten ontwikkelen en deze wel of
niet al naar gelang hun ervaringen corrigeren. De waarderingen die mensen ontwikkelen over de
gevolgen van hun gedrag en de vraag of ze van de gevolgen kunnen leren.
DSM 5
Psychische stoornissen in engere zin worden ingedeeld volgens medische criteria. DSM 5 is het meest
gangbare indelingssysteem. Dit is een uitgebreid handboek dat systematisch alle psychische
stoornissen beschrijft die nu bekend zijn en worden geaccepteerd. Het accent ligt hierbij op de
symptomen, de duur ervan en/of de frequentie waarin ze optreden.
Kritische kanttekening op de DSM 5:
Niet betrouwbaar als meting. Veel categorieën komen niet overeen met de werkelijkheid en
de criteria die wordt vermeld wordt onbetrouwbaar gezien, zodat niet elke psychiater of
psycholoog tot eenzelfde diagnose komt.
Praktisch nut van de categorieën: wat kun je doen in termen van behandeling als je iemand
hebt onderzocht die voldoet aan de criteria voor bijvoorbeeld een bepaalde eetstoornis?
Iedereen is anders. Het profiel van groepen patiënten in eenzelfde diagnosecategorie kan
enorm verschillen. Ook kan het uitmaken in welke fase de aandoening zich bevindt en wat de
ziektegeschiedenis is van de persoon in kwestie.
Stigmatiserend. De categorieën in de DSM 5 suggereren dat er echt sprake is van aparte
ziekten. Dit is echter een misverstand: er zijn weliswaar goede redenen om clusters van
symptomen van elkaar te onderscheiden, en deze te benoemen als een bepaalde stoornis.
Maar om te kunnen beslissen of er daadwerkelijk sprake is van een ‘aparte ziekte’, met
psychische stoornis, is nu vaak onvoldoende informatie beschikbaar.
Ontstaan van psychische problemen/stoornissen vanuit verschillende
perspectieven
Biologisch perspectief: Erfelijke kenmerken die van invloed kunnen zijn op het functioneren van het
individu; voeding, verzorging en veiligheid; algemene fysieke leefomstandigheden.
Psychologisch perspectief: Psychische stress (te zware belasting ten opzichte van de voor dit individu
mogelijke belastbaarheid), traumatische ervaringen, ongunstig opvoedingsklimaat en ongunstig
algemeen leefklimaat.
Sociaal perspectief: Een relatief lage opleiding en overeenkomstig een gering inkomen, sociaal
isolement, uitsluiting en discriminatie.
, Cultureel perspectief: De wijze waarop in de desbetreffende cultuur wordt gedacht over en
gehandeld naar psychische klachten en/of door psychische problemen of een psychische stoornis
beïnvloed gedrag.
