Dit is een samenvatting voor het vak geschiedenis van de hoofdstuk 5, 6, 7 en 8. Er staan o.a lijstjes met jaartallen op chronologische volgorde onder elkaar in. Voor de rest zijn alle belangrijke onderwerpen die je moet weten hierin te vinden. Havo 4 en 5
Geschiedenis
H5 → Tijd van ontdekkers en hervormers 1500-1600
5.1 Renaissance en humanisme
Renaissance (16e eeuw) →
- vroegmoderne tijd, wedergeboorte na duistere periode (middeleeuwen)
- begon in Italië
- mentaliteitsverandering in EU: geleerden/kunstenaars vinden dat ze in nieuwe tijd
leven.
Waarom begon de renaissance in Italië?
1. Rijke handelaren (afkomstig van de internationale handel in noord Italië) hadden
interesse in het laten maken van kunstwerken
2. veel klassiek erfgoed aanwezig (onder andere meegebracht vanuit Midden-Oosten):
- ruïnes/kunstwerken uit romeinse tijd
- werken van klassieke schrijven
Hoge geestelijken en handelaren:
- Afkomstig uit hoge adel en leven als vorsten
- geven veel geld uit aan de beste kunstenaars
- bewonderen de klassieke oudheid
memento mari → gedenk te sterven, leven na dood is belangrijk
mentaliteit middeleeuwen → christelijk geloof beheerst het denken, relatie met god is het
belangrijkste
mentaliteit renaissance → mens staat centraal (niet god/geloof), niet iedereen wilde
kritiekloos de leer van de kerk volgen, mens moet op zichzelf vertrouwen.
kenmerk renaissance → inspiratie zoeken in cultuur van grieken/romeinen, wijsheid/kennis
zoeken voor het verbeteren van leven op aarde.
humanisme:
- argumenteren, redeneren, onderzoeken
- wereld beter begrijpen en verbeteren
- belangstelling/interesse voor de oudheid
- bijv. kerkelijke zaken discussiëren
vulgaat:
- oude vertaling van de bijbel
- kerkelijke regels hierop gebaseerd
Humanist Erasmus bracht kerk in de problemen, omdat hij in de vulgaat talloze vertaalfouten
ontdekte. De regels zouden daarom niet meer kunnen kloppen.
, 5.2 ontdekkers van nieuwe werelden
leerdoel: Je kunt uitleggen hoe de Europese expansie begon; motieven en gevolgen van de
ontdekkingsreizen. Gevolg voor het wereldbeeld:
begon → de portugezen en spanjaarden waren op zoek naar nieuwe handelsroutes die
goedkoper waren.
motieven (reden) → nieuwe handelsroutes, meer macht voor de koning.
gevolgen → nieuw land ontdekken, nieuwe specerijen/planten enz.
gevolg voor wereldbeeld → nieuwe kennis vergaard, uitbreiding.
Wereldbeeld rond 1450:
- kaarten van EU door handelscontacten (vooral rond middellandse zee) redelijk
betrouwbaar
- beperkt tot Europa, Noord-Afrika en kleine delen van Azië
Oorzaken europese expansie 14 t/m 16 eeuw:
1. handelsroutes via Aziatische vasteland minder toegankelijk
- mongoolse rijk stortte in dus handelsnetwerk niet meer beschermd
- ook omdat het ottomaanse rijk hoge belastingen vroeg
2. technische vooruitgang; b.v. betere schepen en betere navigatiemiddelen
3. andere volken willen bekeren tot christendom
4. rijk willen worden, straf ontlopen
5. koningen willen hun macht en status vergroten
handel portugezen met Indië:
- niet over land: Ottomanen en Arabieren lieten ze niet door wanneer portugezen niet
betalen → wilde zelf verdienen aan Aziatische producten
- portugese koningen organiseerde ontdekkingsreizen langs de Afrikaanse kust →
zeeroute naar Indië vinden (geen europeaan wist waar het lag)
- 1488 → Bartholomeus voer als eerste voorbij zuidpunt van Afrika
- 1497 → Vasco da Gama bereikt westkust van India, portugezen bezetten er
kustplaatsen/eilanden versterkt door soldaten/forten → dreven vanuit deze factorijen
handel met inheemse bevolking
- De handel was winstgevend en riskant → helft van de schepen kwam terug
spanje en Indië:
- spaanse koning Ferdinand en koningin Isabella wilde ook zeeroute vinden naar Azië
- 1492 → Christoffel Columbus vertrok via het westen om Indië te vinden
- 5 weken later → arriveerde in Caraïben → noemde inwoners indianen, want hij dacht
in indië te zijn.
- later ontdekte Vespucci dat Amerika een onbekend werelddeel was
verdrag van Tordesillas:
- 1494 → voorkomen oorlog tussen Spanje en Portugal over macht in nieuwe wereld
- toegewezen → westelijke helft wereld Spanje en Oostelijke helft Portugal
- fout → scheidslijn te veel naar westen dus is Brazilië onbedoeld in Portugese handen
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper bovanhoornaar. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,39. Je zit daarna nergens aan vast.
