Inleiding psychologie 16-10-2017
Hoofdstuk 1
Geest, gedrag en psychologische wetenschap
Wat is psychologie:
Psyche= geest
-ologie = gebied van studie
“Psychologie is de wetenschap van gedrag en geestelijke processen, die uit vele -dikwijls tegen-
strijdige- tradities is ontstaan.”
Wetenschap: groot verschil door mensen die geen opleiding TP hebben gedaan en denken er wat
van te weten.
Gedrag: kun je zien (extern- direct waarneembaar)
Geestelijk: kun je niet zien (intern-indirect waarneembaar)
Waar psychologen werken:
- Gezondheidszorg: 59%
- Jeugd: 15%
- Intersector: 13,5%
- Arbeid en organisatie: 12,5%
Drie soorten psychologen:
- Experimenteel psychologen: onderzoek -> wetenschap
- Docenten psychologie: onderwijs
- Toegepast psychologen: hulpverlening, organisaties, training -> andere mensen helpen
Specialisaties in de TP:
- A&O psychologen: aanpassingen aan de werkplek
- Sportpsychologen: prestaties en motivatie van atleten
- Schoolpsychologen: deskundig op gebied van leren en lesgeven
- Klinisch psychologen: aanpassen op sociaal en emotioneel gebied
- Forensisch psychologen: wets- en rechtssysteem
- Omgevingspsychologen: interactie milieu en omgeving verbeteren
- Gerontopsychologen: volwassen
Vrijwel alle psychiaters behandelen psychische stoornissen. Een aantal psychologen doet dit ook,
maar daar houd het op. Psychiatrie (gespecialiseerde opleiding, medische opleiding -> m.b.v.
medicijnen) is een medisch specialisme en maakt geen deel uit v.d psychologie.
Psychologie is niet medisch van aard en is een groter vakgebied dan psychiatrie. De psychologie
beslaat het hele terrein v.h menselijk gedrag en geestelijke processen, van hersenfuncties tot so-
ciale interacties -> onderzoeksmethoden, in combinatie met het bestuderen van de mens. Ook
zijn ze niet bevoegd om medicijnen voor te schrijven.
Pseudopsychologie: niet-onderbouwde psychologie aannamen die als wetenschappelijke waar-
heden worden gepresenteerd. Voorbeeld: horoscopen -> feitelijke waarheden gaan over in fanta-
sie.
Om het verschil te kennen tussen psychologie en pseudopsychologie is het kritische denkvaar-
digheden te ontwikkelen, door deze zes vragen:
1. Wat is de bron?
2. Is de bewering redelijk of extreem?
3. Wat is het bewijsmateriaal?
4. Kan de conclusie door bias zijn beïnvloed?
5. Worden veelvoorkomende denkfouten vermeden?
6. Zijn voor het oplossen vh probleem verschillende invalshoeken nodig?
,Inleiding psychologie 16-10-2017
Anekdotisch bewijsmateriaal: getuigenissen die de ervaringen van iemand of enkele personen
schetsen, maar ten onrechte voor wetenschappelijk bewijs worden aangezien.
Bias: vooroordeel, vervorming of vertekening van een situatie, meestal op basis van persoonlijke
ervaringen en waarden.
Emotionele bias: de neiging om oordelen te vellen gepasseerd op attitudes en gevoelens, i.p.v. op
een rationele analyse v.h bewijsmateriaal.
Confirmation bias (bevestigingsbias): de neiging om informatie die niet bij je opvattingen aansluit
de negeren of te bekritiseren en om in plaats daarvan informatie te zoeken waar je het wel mee
eens bent.
De zes belangrijkste perspectieven op de moderne psychologie:
1. Het biologisch perspectief richt zich op: zenuwstelsel, hormoonstelsel, genetica en fysieke
kenmerken.
2. Het behavioristisch richt zich op: leren, beheersing van gedrag door de omgeving en stimuli
en rasponsen - maar niet op mentale processen.
3. Het ontwikkelingsperspectief richt zich op: veranderingen in psychologisch functioneren tij-
dens het leven en erfelijkheid en omgeving.
4. Het cognitieve perspectief richt zich op: mentale processen zoals gedachten, leren geheugen
en perceptie , de geest als een computerachtige ‘machine’ en hoe emotie en motivatie ge-
dachten en perceptie beïnvloeden.
5. Het whole-personperspectief omvat: het psychodynamische perspectief, dat zich richt op
onbewuste motivatie en psychische stoornissen, het humanistische perspectief, dat zich
toelegt op geestelijke gezondheid en menselijk potentieel en het perspectief van karakter-
trekken en temperament, dat persoonskenmerken en individuele verschillen benadrukt. *
6. Het socioculturele perspectief richt zich op: sociale invloeden op gedrag en mentale proces-
sen, hoe individuen functioneren in groepen en culturele verschillen.
5. *
Psychodynamische psychologie: een benadering die de nadruk legt op het begrijpen van het
mensenlijk functioneren in termen van onbewuste behoeften, verlangens, herinneringen en con-
flicten.
Psychoanalyse: een benadering v.d psychologie die is gebaseerd op de veronderstellingen van
Freud, die de nadruk legt op onbewuste processen.
,Inleiding psychologie 16-10-2017
Perspectieven vanuit de gehele persoon: ‘whole person’, een aantal psychologische perspectie-
ven die draaien om een globaal inzicht in de persoonlijkheid, waaronder de psychodynamische
psychologie, humanistische psychologie en psychologie van karaktertrekken en temperament.
Humanistische psychologie: een klinische benadering die de nadruk legt op de mogelijkheden,
groei, potentie en vrije wil v.d mens.
Psychologie an karaktertrekken en temperament: een psychologisch perspectief dat gedrag en
persoonlijkheid ziet als de producten van fundamentele psychologische kenmerken.
Cultuur: een complexe mix van taal, opvattingen, gewoonten, waarden en tradities die wordt ont-
wikkeld door een groep mensen die wordt gedeeld met anderen in dezelfde omgeving.
Crosscultureel psycholoog: een psycholoog die werkt in dit specialisme is geïnteresseerd in de
manieren waarop psychologische processen verschillen tussen mensen van verschillende cultu-
ren.
Holisme: visie die totaliteit altijd belangrijker vindt dan de som der delen.
Samen helpen deze zes perspectieven allemaal om een holistisch beeld van menselijk gedrag te
ontwikkelen. Gedrag kan zelden worden verklaard vanuit een enkel psychologisch perspectief.
Hoe vergaren psychologen nieuwe kennis:
- Wetenschappelijke methode: een uit vier stappen bestaande procedure voor empirisch onder-
zoek van een hypothese, waarbij de omstandigheden zo zijn gekozen dat vooroordelen en sub-
jectieve oordelen worden uitgesloten.
Empirisch onderzoek: onderzoeksbenadering waarbij gegevens worden verzameld door middel
van objectieve informatie ut de eerste hand, gebaseerd op sensorisch ervaring en observatie.
Theorie: toetsbare verklaring voor een aantal feiten of observaties.
4 stappen van de wetenschappelijke methode:
1.
- Hypothese: een bewering over de relatie tussen verschillende variabelen: veronderstelling.
bv. Kinderen worden rustig van klassieke muziek
- Falsifieerbaar (weerlegbaar: juist of onjuist, zo concreet mogelijk)
- Operationele definities: de schrijver moet uitleggen hoe hij alle dingen in de hypothese wil gaan
meten. (Concrete termen)
Bv. Kinderen: alle kinderen uit groep 3 van basisschool X
Klassieke muziek = rustig = …
2.
Data verzamelen:
- Experimentele groep (proefpersonen die worden blootgesteld aan de speciale behandeling die
men onderzoekt) en controlegroep (proefpersonen die worden gebruikt als vergelijkingsmateri-
aal naar de experimentele groep. De controlegroep krijgt niet de speciale behandeling waar
men meer over wil weten).
- Onafhankelijke variabele: factor die gewijzigd wordt, andere omstandigheden blijven constant
- Afhankelijke variabele: gevolg van de onafhankelijke variabele -> door manipuleren van de on-
afhankelijke variabele beïnvloed (gemeten of geobserveerd.
- Randomiseren: indeling volgens toeval
, Inleiding psychologie 16-10-2017
3.
Resultaten analyseren:
- Statistiek
- Significantie (dat het waargenomen effect niet door toeval is ontstaan, maar door de onafhan-
kelijke variabele te veranderen)
- Verwerpen of accepteren
4.
- Publiceren
- Bekritiseren
- Repliceren: replicatie studie -> betrouwbaar: een onderzoek opnieuw uitvoeren om te zien of
dezelfde resultaten worden verkregen.
5 soorten psychologisch onderzoek:
1. Experimenteren: onderzoek waarbij de onderzoeker gebruik maakt van vergelijkbare groepen
en alle omstandigheden controleert en rechtstreeks manipuleert, incl. de onafhankelijke varia-
bele (oorzaak-gevolg relaties achterhalen).
2. Correlatieonderzoek: vorm van onderzoek waarbij de relatie tussen variabelen wordt bestu-
deerd zonder een onafhankelijke variabele in een experiment te manipuleren. Uit correlatieon-
derzoek kan geen oorzak-gevolgrelatie worden afgeleid (toevallig experiment)
Correlatie ligt altijd tussen o en 1
- Positieve correlatie: A neemt toe en B neemt toe
- Negatieve correlatie: A neemt toe en B neemt af
- Geen correlatie
3. Surveys: techniek die wordt gebruikt bij correlatieonderzoek. In een survey wordt mensen ge-
vraagd te reageren op een van tevoren vastgestelde lijst van mondeling gepresenteerde
kwesties (mening over politiek).
4. Natuurlijke observaties: vorm van correlatieonderzoek waarbij gedrag van mensen of dieren in
hun eigen omgeving wordt geobserveerd (opvoedingspraktijken).
5. Gevalstudie: onderzoek van een enkel objectief (of zeer gering aantal objecten) -> studie van
persoon met zeldzame aandoening of talent.
Vertekening in psychologisch onderzoek beperken:
- Expectancy bias (verwachtingbias): de waarnemer staat toe dat zijn of haar verwachtingen de
resultaten van een onderzoek beïnvloeden.
- Placebo: substantie die op een medicijn lijkt, maar het niet is. Placebo’s -> ook wel suikerpillen
genoemd, omdat ze i.p.v. een echt geneesmiddel alleen suiker bevatten.
- Dubbelblind onderzoek: experimentele procedure waarbij zowel de onderzoekers als de proef-
personen niet weten wie welke onafhankelijke variabele krijgt toegediend.
-> Ethiek: psychologen werken met mensen -> niet misleiden, beledigen of ongemak laten erva-
ren.
