HOOFDSTUK ZINTUIGEN
Inleiding
• een leven zonder beeld, geluid, geur, smaak, tast en evenwicht?
• saai!
• dodelijk!
• 2 grote categorieën
• algemene zintuigen:
• eenvoudige constructie
• wijd verspreid in huid en diepere weefsels
• aanraking, druk, temperatuur, pijn, trilling, proprioceptie, chemie
• speciale zintuigen:
• onderdelen van zintuiglijke organen
• reuk (olfactie), smaak (gustatie), gezichtsvermogen (visus), gehoor,
evenwicht
receptor – sensatie - waarneming
• sensorische receptoren
• gevoelig voor specifieke soort omgevingsverandering; minder gevoelig voor andere
veranderingen
• verandering: interne/externe milieu
• sensatie/gevoel: ruwe informatievorm voor hersenen
• waarneming/perceptie: interpretatie sensatie door hersenen
• soorten receptoren
• chemoreceptoren: concentratieverandering
• nocireceptoren: pijn door weefselbeschadiging
• thermoreceptoren: temperatuurverandering
• mechanoreceptoren: drukverandering/beweging
• fotoreceptoren: lichtenergie
• sensaties en perceptie
• sensatie = bewustwording hersenen van zintuiglijke impuls
• waarneming = interpretatie hersenen van zintuiglijke impuls
• zenuwimpuls die binnenkomt in CZS is steeds idem!
→ sensatie afhankelijk van hersenregio
• projectie
• cerebrale cortex ‘projecteert’ waarneming naar gestimuleerde receptoren (=
schijnbare bron)
• sensorische adaptatie
• “afname van gevoeligheid in aanwezigheid constante prikkel”
• voorrang aan belangrijke informatie + negeren onbelangrijke info
• rol van de formatio reticularis
• perifere adaptatie: receptoren reageren niet constant
• centrale adaptatie: remming langs CZS op cerebrale cortex
4) ➔PIJN = NOCI
• vrije zenuwuiteinden
• huid en interne weefsels
• uitz: hersenweefsel (<> meningen wèl pijngevoelig)
• beschermende functie door signalisatie weefselbeschadiging
• extreme temperaturen
• chemische stoffen (ischemie tgv platgeduwde capillairen door aangehouden
spiercontractie)
• mechanische beschadiging (mechanoreceptoren)
• geen/beperkte adaptatie, grote receptorvelden
• pijnzenuwvezels
• acute pijnvezels
• dunne, gemyeliniseerde vezels
• snel
• scherpe pijn, beperkt huidgebied, verdwijnt bij stop stimulus
• chronische pijnvezels
• dunne, niet-gemyeliniseerde vezels
• langzaam
• doffe pijnsensatie, diffuus (ook dieper dan huid), naslepend
• meestal simultane stimulatie
• regulatie pijnprikkels
• bewustzijn vanaf thalamus (dus voor cortex!)
• cortex:
• intensiteit, lokalisatie, emotionele en motorische reacties
• middenhersenen - pons - medulla oblongata
• afdalend in laterale funiculus naar niveau’s ruggenmerg
• vrijzetten NT → blokkeren presynaptische vezels → pijnblok
• neuropeptiden (enkefalinen: bindt op morfine-receptors)
• monoamine (serotonine: stimulatie vrijzetting enkefalinen)
• endorfine: in hypofyse en hypothalamus → ook pijnstillend (“natural high”)
• pijn = nociceptoren
• geen/beperkte adaptatie, grote receptorvelden
• receptorveld = gebied dat informatie levert aan een zintuigcel
• indien groot: moeilijke localisatie
• viscerale pijn
• enige receptoren in organen die sensaties produceren
• plaatselijke beschadiging → geen pijn (zelfs in bewuste persoon)
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lunagahete. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,29. Je zit daarna nergens aan vast.