1.4 Voeding
Hoorcollege 1
Gezonde mens – voeding voor volwassenen
Aanbevelingen Schijf van Vijf vrouwen (vanaf 19 jaar):
- Meer energie, noten en vocht
- Wanneer zwanger en boven de 50: hoeveelheden veranderen
- Porties zuivel gaan na 50 jaar juist omhoog
Aanbevelingen Schijf van Vijf mannen (vanaf 19 jaar):
- Meer energie (neemt af naar mate je ouder wordt)
- Sneeën brood verschillen (wordt steeds minder)
- Porties zuivel worden meer
RGV 2015
Voedselconsumptiepeiling
- VCP = voedselconsumptiepeiling
Onderzoek naar voedselconsumptie en voedingstoestand Nederlanders
Draagt bij aan ontwikkeling beleid
Het is een monitoringssysteem
- Gezondheidsraad:
Groente, fruit en vezels: verlagen risico op hart- en vaatziekten, kanker (effect
van groente hoger dan fruit)
Rood vlees: verhoogt risico op darmkanker
Verschillende vetzuren: verlagen kans op coronaire hartziekten door
onverzadigde vetzuren (verzadigde hebben juist een ongunstig effect op
cholesterol) vetzuursamenstelling is belangrijker dan de hoeveelheid vet in
voeding
- Vlees:
Rood vlees komt van runderen, schapen, geiten en varkens (verhoogt de kans
op darmkanker)
Wit vlees van kip en ander gevogelte
Beperk de consumptie!
- Volwassenen:
Gemiddeld consumeren volwassenen 79 gram rood vlees per dag (van
bewerkt vlees gemiddeld 50 gram)
- Ongezouten noten:
Meer consumeren (eten nu te weinig)
- Vetzuren:
Voor preventie coronaire hartziekten is vetzuursamenstelling belangrijker dan
totale hoeveelheid vet in de voeding
Onverzadigde vetzure hebben gunstig effect op cholesterolgehalte in het
bloed gunstige HDL verhogen en ongunstige LDL verlagen
EPA en DHA in vis verminderen risico op coronaire hartziekten
,Consumptie naar etniciteit
- Groente-inname van Turken en Marokkanen gunstiger dan van autochtone
Nederlanders (Turkse mannen en vrouwen, Marokkaanse vrouwen)
- Turkse en Marokkaanse vrouwen eten meer gezonde vetten (meer gebruik oliën, wel
te hoge inname van verzadigd vet)
- Turken en Marokkanen 18-30 jaar: minder vitamine D, ijzer en calcium dan
autochtonen
- Vrouwen met Surinaamse achtergrond: relatief lage ijzer- en calciuminname
Invloeden op ontstaan overgewicht/obesitas
Nederlandse volwassenen eten niet volgens RGV, toch overgewicht en tekorten.
Invloeden:
- Biologische factoren: energiebehoefte neemt af naarmate je ouder wordt
- Sociale- en omgevingsfactoren
- Lifestyle- en gedragsfactoren: uiteten, sociale netwerken, gebrek aan voldoende
lichaamsbeweging, psychologische factoren, emotioneel eetgedrag
- Lichamelijke activiteit
- Individuele factoren: persoonlijke genen, bewegingskarakteristieken, kennis, beliefs
en attitudes
- Sociale en omgevingsfactoren: thuis, school, werkplaats, recreatiegebieden, socio-
economische status waar je bent beïnvloed wat je kunt kopen en dus eten
- Sectoren van invloed: overheid, gezondheidssystemen, marketing, agricultuur,
industrie etc.)
- Sociale en culturele normen en waarden: religie, tradities
Voeding gedurende preconceptie
Vruchtbaarheid, maar ook miskramen hebben relatie met goede voedingsstatus.
Kenmerken voeding in de fase preconceptie is bijdragen aan:
- Optimale vruchtbaarheid van man en vrouw
- Gezondheid van vrouw
- Gezondheid van toekomstige nakomelingen
- Korter of langer durende leefstijlveranderingen van personen in de vruchtbare
leeftijd
World Health Organisation
- Ketenzorg belangrijk voor vermindering wat betreft ziekte en sterfte bij moeders en
kinderen
- Reductie van moeder- en kindsterfte en ziektecijfers
- Preconceptie interventies: gezondheid bevorderen
- Eigenlijk 2 jaar wachten met opnieuw zwanger worden na je bevalling
- Uitsluitend borstvoeding aanbevolen tot ongeveer 6 maanden, daarna borstvoeding
met aanvullende voeding tot minimaal 2 jaar
- Preconceptioneel spreekuur: verloskundige
Vruchtbaarheid en kwaliteit zaadcel en eicel:
- Normaliseren gewicht: BMI tussen 20-25
- Optimaliseren voedingstoestand
- Alcohol
- Drugs en roken: nieuwe zaadcellen pas na 3 maanden zonder alcohol etc optimaal!
,Aandachtspunten moeder - optimale voedingstoestand
- Voldoende energie; uitgebalanceerde voeding, variatie
- Voedingsveranderingen minimaal 3-4 maanden van tevoren invoeren
- Foliumzuur wél suppleren bij kinderwens (400 microgram): na 6 maanden niet meer,
kind kans op overgewicht als foliumzuur langer is geslikt
- Aandacht voor optimale vitamine D status
- Vitamine A niet suppleren: kans op foetale afwijkingen
- Niet meer afvallen kort voor zwangerschap
- Minimaal 3 maanden voor zwangerschap goede voedingsstatus
- Energie-deficiënt dieet voor conceptie kan negatieve invloed hebben op foetus door
tekort aan voedingsstoffen
- Bij overgewicht 6x meer kans op zwangerschapsdiabetes
Voorbeeld effect voeding: Fe
- Bij vrouwen in vruchtbare leeftijd:
Aanbeveling inname: 15 mg ijzer
Inname volgens VCP: 9.4 mg
Prevalentie aneamie: 7.9% (Lifelines onderzoek)
- Anaemie (door ijzertekort) kan ook gevolg zijn van:
Tekort aan foliumzuur en B12
Inwendig bloedverlies
Ziekte van Crohn, coeliakie (malabsorptie)
Ijzertekort – verband tussen leeftijden
- Eerst daalt de ijzervoorraad (ferritine) laag serum ijzer en verhoging
ijzerbindingscapaciteit heemsynthese verstoord uiteindelijk worden de rode
bloedcellen kleiner
- Jongvolwassene: effect al aanwezig zonder bloedarmoede, preconceptionele fase
- Zwangere: kans op kortere zwangerschapsduur, kans op krijgen van kind met laag
geboortegewicht
- Zuigeling met laag geboortegewicht (door roken, laag gewicht moeder en
ondervoeding): meer kans op aandoeningen, kleinere kans op krijgen borstvoeding
(maagdarminfecties, middenoorontsteking, hogere bloeddruk, astma, eczeem,
slechtere motorische en intellectuele ontwikkeling, luchtweginfecties moeder
meer kans op reuma en borstkanker, ovariumkanker en diabetes type 2) + cognitieve
stoornissen
Meer kans op aandoeningen in de volgende generatie
- Negatieve gevolgen ijzergebrek vrouw: grotere kans op depressie, emotionele
instabiliteit, vermoeidheid en geheugenstoornissen
- Negatieve gevolgen ijzergebrek ongeboren vrucht: laag geboortegewicht,
verminderde cognitieve ontwikkeling en groeiachterstand
Conclusie: preventie begint vroeg!
Overwicht:
- Risico’s overgewicht/obesitas en excessieve gewichtstoename
Voor de zwangerschap: hart- en vaatziekten, diabetes, te hoge cholesterol,
gewichtsproblemen
Tijdens de zwangerschap: zwangerschapsdiabetes, infecties,
ademhalingsproblemen, hoge bloeddruk, ongecontroleerd urineverlies
Bij de bevalling: inleiding van bevalling, keizersnede
, Na de zwangerschap: overgewicht na bevalling, langer verblijf in ziekenhuis en
hogere kosten, postnatale depressie
Voeding en de menopauze
Voedingsgerelateerde problemen:
- Gewichtstoename
- Metabool syndroom en hart- en vaatziekten
- Botgezondheid
- Opvliegers
Voedingsgerelateerde adviezen:
- Reductie energie-inname en verhoging lichaamsactiviteit (bewegen)
- Reductie inname verzadigd vet
- Verhoogde inname zuivel in verband met verhoogde calciumbehoefte
- Reductie gewicht, alcohol-inname, pittig gekruid eten en cafeïne ivm opvliegers
- Rol van soja op verbeterde lipidenprofiel is controversieel
- Rol van fyto-oestrogenen voor vermindering klachten menopauze is controversieel
Hoorcollege 2
Zwangerschap
Zwangerschap
Wat zijn aandachtspunten voor zwangere vrouwen?
- Eigen lichaam
- Veel melk
- Niet roken
- Vitamine A, foliumzuur, ijzer
- Voeding en gezondheid
- Beweging
- Goede voedingstoestand
Kenmerken voeding in de fase zwangerschap:
- Bijdragen aan optimale groei én ontwikkeling kind
- Voorkomen schadelijke effecten kind op korte en lange termijn
- Zorg voor goede voedingstoestand moeder
- ADH-productgroepen:
Voedingsmiddel Zwangerschap
Fruit 200
Groente 250
Aardappelen/volkoren
graanproducten etc 200-250
Bruin of
volkorenbrood 4-7
Kaas 40
Ongezouten noten 25