Interculturele communicatie SV
Colleges en Boek
Week 1 – College 1
Hoofdstuk 1 Interculturele communicatie
Culturele achtergrond bepaalt hoe een mens communiceert en communicatieve handelingen
interpreteert à kan tot verrijking leiden maar ook tot misverstanden kunnen ontstaan.
Belang interculturele communicatie?
Je zou ook kunnen denken dat cultuurverschillen juist niet verdwijnen door globalisatie?
à Nee, de grootste verschillen zijn onzichtbaar à ook waar het het vaakst misgaat.
Voorbeeld verschil cultuur
- Arabische landen: koken altijd veel meer dan dat nodig is à geven het aan de buren à eten
delen is normaal om te laten zien dat je mensen waardeert.
- Nederland: we komen precies wat we nodig hebben à als je het over hebt is het een restje.
Belang van interculturele communicatie
- Iedereen kan met iedereen communiceren maar we zijn niet allemaal hetzelfde.
- Zowel in ons dagelijks leven als in het bedrijfsleven komen we in contact met mensen uit
andere culturen.
- Ons culturele perspectief beïnvloedt hoe we communiceren en hoe we elkaars gedrag
interpreteren.
à Kennis van interculturele communicatie is belangrijk!
1.2 Cultuur met een kleine C
Bij cultuur wordt vaak gedacht aan architectuur, kunst, muziek etc. (cultuur met een grote C) à In
antropologie en sociologie is het wat anders (cultuur met een kleine c):
- Hofstede en Hofstede (2005): de collectieve mentale programmering die de leden van één
groep of categorie mensen onderscheidt van die van andere.
- Geerts (1973): een systeem waarin leden dezelfde betekenis hebben aan woorden,
communicatieve handelingen, symbolen, etc.
1
,à Wat en wanneer je met wie eet en drinkt,
hoe je je gevoelens uit, etc.
In de mentale programmering zijn er drie
niveau’s om de mens te onderscheiden: de
menselijke natuur, cultuur en persoonlijkheid à
zie figuur.
1. Menselijke natuur: alles wat de mens is
aangeboren à baby’s gaan na 6 weken
glimlachen (ook wel nature).
2. Cultuur: regels en wetten die een groep
mensen nodig heeft om voort te
bestaan à manier van groeten, wie
betaalt belasting aan wie, etc. Cultuur is aangeleerd (nurture) à je wordt ‘getraind’ om je op
een bepaalde manier te gedragen = mentale programmering à gebeurt in de sociale
omgeving waarin je opgroeit. Bewijst dat cultuur niet erfelijk is (en dus aangeleerd) is als je
bijv. wordt/bent geadopteerd, kind past zich moeiteloos aan en maakt de cultuur van de
adoptieouders eigen. Wel wordt er getwijfeld of cultuur wel helemaal is aangeleerd à
aanwijzingen dat bepaald gedrag genetische aspecten heeft à collectivistische cultuur
hebben een gen dat niet voorkomt in individualistische culturen.
Dieren tonen ook groepsgedrag wat vergelijkbaar is met cultuur.
3. Persoonlijkheid van een individu: bestaat uit een aangeboren en aangeleerd gedeelte.
o Aangeboren: manier van lachen, eten en praten, etc.
o Aangeleerd (door persoonlijke ervaringen): je lacht omdat de ervaring je heeft
geleerd dat je niet wordt gestraft.
à Lastig om aan te geven wat aangeboren of aangeleerd is.
- Onderste laag: lijdt niet tot problemen à je deelt de natuur à iedereen snapt dat een
peuter geen - volledige zinnen kan maken en dat een 90-jarige doof kan zijn à pas je je
gedrag op aan.
- Middelste laag: lastige laag à sommige zaken kunnen opgelost worden als er
misscommunicatie is à bijv. dat je niet gewend bent om een verjaardag op een bepaalde
manier te vieren. Maar… problemen kunnen ook ontstaan zoals, ‘’Hij kijkt me niet aan bij het
spreken’’.
- Bovenste laag: persoonlijkheidstypes verschillen per mens à houdt men rekening mee in de
communicatie naar anderen. Je vermijdt mensen die je niet mag of je maakt er het beste
van.
Verschillen in cultuur kunnen op vier verschillende aspecten worden getoond à zie ook figuur/ui-
diagram.
- Praktijken: symbolen, helden en rituelen > ook wel zichtbare aspecten.
- Waarden: waarom we iets doen.
2
,à Hoe meer een aspect aan de oppervlakte zit, hoe oppervlakkiger en makkelijker het waargenomen
kan worden en hoe makkelijker het door andere culturen kan worden overgenomen.
Symbolen
Vlag en wapen van een cultuur maar ook kleding, gebaren, voedsel, drank, taal, etc. Als je tot een
bepaalde cultuur wil horen is het overnemen van symbolen het eerste wat je kan doen, is het meest
zichtbare. Reclamemakers spelen daaropin à Nikes dragen = bij de groep dynamische jongeren
horen.
Helden
Personen die een lichtend voorbeeld zijn à bijv. uit de geschiedenis zoals Willen van Oranje maar
ook hedendaagse personen zoals zangers, tv-presentatoren, sportmensen en stripfiguren (Kuifje) à
Denk ook aan Usain Bolt en Nelson Mandela.
Rituelen
Handelingen die rationeel gesproken niet strik noodzakelijk zijn maar die voor leden van een cultuur
wel essentieel zijn à Ramadan, vieren van verjaardag, Koningsdag, vergadercultuur in NL,
Sinterklaas, etc.
Praktijken
Symbolen, helden en rituele worden uitgedrukt in dat wat mensen doen à praktijken. Volledige
betekenis van praktijken is voor een buitenstaander vaak moeilijke te begrijpen en bevatten. Ook al
ken je het verschil, dit kan tot ergernissen leiden à de meeste problemen die ontstaan al culturen
met elkaar in contact komen, zijn geen gevolg van verschillen in praktijken à je kan ze waarnemen
en dus ook leren à taal, geschiedenis, manieren en gebruiken (groeten), etc. Doordat je ze kan
waarnemen kan je het ook bespreken en hoeft het dus niet tot problemen te leiden.
Waarden
Zijn meer kenmerkend dan de hierboven genoemde punten à verschil naast het ui-diagram kan ook
a.d.h.v. een ijsberg worden gepresenteerd (zie figuur) à 1/9 deel is zichtbaar (symbolen, helden en
rituelen) à topje van de ijsberg. 8/9 komt overeen met de waarden à bepalen goed is en wat niet,
wat mag en wat niet à manier van denken en de visie op de wereld die bij de cultuur hoort à zijn
onbewust en onzichtbaar en daardoor leiden ze vaak tot misverstanden in interculturele
communicatie à waarden liggen rondje 10e vast omdat het met de paplepel wordt ingegoten à In
NL zit iemand te eten in jouw studentenhuis en je loopt langs en zegt ‘eet smakelijk’, is beleefd om te
doen
3
, Waarden zijn moeilijke te onderzoeken à wordt niet enkel door cultuur beïnvloed maar ook door
andere factoren à stel je bent milieubewust en wil afval scheiden maar omdat je in een land verblijft
waar dit niet wordt gescheiden heb je niet de mogelijkheid.
Soorten culturen
1. Nationale culturen: groepen mensen die bij elkaar horen omdat ze in één land wonen.
Staatsgrenzen vallen niet altijd samen met cultuurgrenzen:
o Binnen één land kunnen cultuurverschillen per regio zijn à boven of onder de
rivieren OF stad en platteland.
o Dezelfde cultuur kan zich aan beide kanten van een staatsgrens bevallen à Frans-
België à Vlaamse en Waalse cultuur zijn gelijk aan de Franse à NL en Vlamingen
spreken ongeveer dezelfde taal maar verschillen enorm van cultuur à geld bijv. ook
voor Engels of Spaanssprekende landen, die verschillen ook van cultuur.
2. Sociale- subculturen
o Cultuurverschillen tussen migranten uit verschillende delen van de wereld die in één
land samenleven.
o Sociale klassen: vrouwen en mannen, leeftijd en godsdiensten à geloof komt bijv.
overeen met boven of onder de rivieren à katholiek in het noorden is anders dan in
het zuiden.
o Ogenschijnlijke groepen: scholen, verenigingen, bedrijven, beroepsgroepen en
gezinnen à reden dat mensen het moeilijk kunnen hebben met schoonfamilie.
Als een cultuur sterk op je eigen cultuur lijkt heb je de neiging om te denken dat alles hetzelfde zal
zijn à kans op grote misstappen. Hoewel er verschillen zijn, zijn er ook overeenkomsten à figuur
laat de overlap tussen waarden en normen tussen de Franse en Amerikaanse cultuur zien à hoe
meer de culturen verschillen, hoe meer de pieken uit elkaar liggen. Als een leek het heeft over
cultuurverschillen zijn het vaak de stereotyperende en niet voorkomende dingen in eigen cultuur die
worden opgemerkt (twee cirkels in figuur) à Kennis van stereotypen is wel handig omdat je dan enig
idee hebt van wat je van een andere cultuur kan verwachten.
Kennis van de cultuur met een kleine c is
belangrijker dan het goed uitspreken (en
grammatica) van woorden à kleine c is dus van
belang als je goed op de hoogte wilt zijn van
verschillen en overeenkomsten.
Small world experiment (Milgram, 1967)
Six degrees of separation: via hoeveel stappen
zijn twee willekeurige mensen met elkaar
verbonden?
Participanten uit Kansas en Nebraska werd gevraagd een brief te sturen aan een persoon in
Massachusetts à allen via mensen die zij persoonlijk kenden à 5 a 6 stapennen (personen) tussen
start- en eindpunt.
2012: small world experiment 2.0
Facebook berekende de afstand tussen twee willekeurige FB-gebruikers à 3.57 ‘degrees of
seperation’ (netwerktheorie)à laat zien dat de wereld kleiner wordt.
4
