Samenvatting
Samenvatting Rechtsfilosofie A
- Instelling
- Tilburg University (UVT)
Samenvatting hoorcolleges rechtsfilosofie A, premaster Rechtsgeleerdheid
[Meer zien]Voorbeeld 3 van de 26 pagina's
Voorbeeld 3 van de 26 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Voorbeeld van de inhoud
Week 1: NatuurrechtConceptuele analyse: je verhelderd wat het concept betekent. bijv. mensenrechten: mensenrechten
zijn universele, onvervreemdbare rechten gericht tegen staten.
Normatieve analyse: voorschrijvend, morele claim. Bijv. iedereen zou gelijke rechten moeten hebben
op basis van hun mens-zijn allen.
Wat is rechtsfilosofie:
Dubbele taak:
1 Conceptuele analyse: Wat is het recht? Wat is de rechtstaat?
2 normatieve analyse: is een bepaalde wet rechtvaardig? Welke mensenrecht zou zwaarder moeten
wegen wanneer er twee botsen? Waarom is het gerechtvaardigd om mensen te straffen bij
overtredingen?
Natuurrecht: positie van natuurrecht stelt dat geheel van regels of wetten is dat voorafgaand aan en
onafhankelijk van positief recht bestaat. Hieraan wordt toegevoegd dat het positief recht zoveel
mogelijk in overeenstemming met het natuurrecht moet worden gebracht. → verwezen naar
goddelijke recht, recht van de reden
Rechtspositivisme: betoogt dat geldend recht bestaat uit wetgeving die is uitgevaardigd aan de
aangewezen autoriteit. Deze positie staat voor strikte scheiding tussen recht en moraal.
Antigone: Geschreven rond 441 v. Chr.
Bevat veel relevante thema’s → spanning tussen natuurrecht en rechtspositivisme, politieke
verplichting, spanning tussen banden van burgerschap en familiebanden, gevaar intense beleefde
religiositeit voor stabiliteit van de samenleving, burgerlijke ongehoorzaamheid (wanneer is overtreden
van wet geoorloofd?)
dilemma: Creon/ positief recht gehoorzamen? Of Hogere wet gehoorzamen (wetten van de goden)?
Antigone beroept zich op een hoger recht. Deze positie is kenmerkend aan natuurrecht.
Natuurrecht: universeel, hogere recht van het geschreven recht, van nature gegeven, wil het positieve
recht geldig zijn en ons binden dan moet het in overeenstemming zijn met natuurrecht.
Positie van creon: Rechtspositivisme
Geen noodzakelijk verband tussen gestelde recht en moraliteit (onrechtvaardige wetten gelden nog
steeds), geldend recht is simpelweg dat wat door legitieme overheid is gesteld.
Het natuurrecht in Thomas van Aquino
in 90 geeft hij de definitie van wet → conceptuele vraag: criteria
wet is een bepaalde
(1) afgekondigde: publiek afgekondigd worden
(2) ordening van de rede: wet een bepaalde regel si die mensen tot een bepaalde handeling moet
aanzetten→ zorgt voor orde
(3) m.b.t. het gemeenschappelijke goede: wet moet niet gericht zijn op belangen van de heerser maar
op die van de gemeenschap als geheel
(4) en afkomstige van hem die de zorg voor de gemeenschap heeft: door de juiste autoriteit worde
afgeroepen
(5) wetten hebben dwingende kracht
in 95.2: menselijke wetten alleen wetten voor zover zij van de wet van de natuur zijn afgeleid. Wijken
zij af van natuurwet, dan geen wetten maar verdorvenheid van de wet
in 96.4: op welke wijze kunnen wetten onrechtvaardig zijn?
1 onrechtvaardig doel: bestuurder niet door gemeenschappelijk goede gemotiveerd maar door
hebzucht en eer.
2 Onbevoegde autoriteit: bestuurde die de wet maakt gaat haar bevoegdheid te buiten
3 Ongelijke lasten (vorm): lasten van wet ongelijk over gemeenschap verdeeld.
Degelijke wetten zijn meer daden van geweld dan wetten.
,Citaat: iedereen wet is tot het gemeenschappelijke welzijn van de mensen geordend en in zoverre
bezit zij kracht en de aard van wet. Voor zover zij hierin evenwel tekortschiet, heeft zij geen bindende
kracht. Welbeschouwd zij onrechtmatige wetten niet eens wetten. → lex iniusta non est lex
als het niet echt een wet is, dan bindt het ons ook niet. Wetten vormen bindende voorschriften voor
handelen → normatieve claim
in 96.6: mogen we de wet ongehoorzaam zijn en waarom dan?
Als we niet verplicht zijn onrechtvaardige wetten te gehoorzamen, dan is het toegestaan ze te
overtreden.
Uitzondering: tenzij soms om schandaal of onrust te vermijden, omwille waarvan de mens zelfs
afstand moet doen van zijn recht. Maar ook een algemene plicht om wet te gehoorzamen:
-Echte wetten zijn gericht op het gemeenschappelijke goede → algemene plicht om wet te
gehoorzamen
-Maar in specifieke gevallen kan volgen van wet het gemeenschappelijke goede schaden
-Wetgever kan dat, per definitie, niet hebben beoogd→ ongehoorzaamheid OK!
Week 2: Natuurrecht
switch van rechtspositivisme naar natuurrecht
Het vroege werk van Gustav Radbruch: Wat is het recht?
-Niet tevreden met antwoord van rechtswetenschappers: hun antwoord is inductie (beginnen bij de
feiten ‘op de grond’ → generaliseert naar algemene regel)
-Bij recht gaat het dan als volgt: concept van recht afleiden uit juridische fenomenen (fiscaal recht,
contractenrecht, strafrecht etc)
-Wat hebben al die juridische fenomenen gemeen? → concept recht
-Radbuch vindt dit niet voldoende! Wat maakt dat we iets als recht herkennen? Daarvoor hebben we
het idee van recht nodig.
CITAAT:
-there can be no doubt as a matter of principle that it is possible by comparing the various legal
phenomena to get the general concept underlying all of them. However, in such a manner we may
only get the concept of law, but we cannot reason it out → we zien de samenhang, maar weten niet
wat wezenlijk is.
-The law is law not because the various legal phenomena may be classified under it; rather
contrariwise, legal phenomena are ‘legal’ only because they are embraced by the concept of law →
we herkennen bepaalde dingen (teksten, bordjes, uitspraken etc.) als juridisch omdat ze voldoen aan
het concept van het recht. We hebben dus eerst het concept, dan de herkenning van juridische
dingen.
DUS: rechtsfilosofische aanpak nodig → deductief: concept van recht wordt niet uit juridische dingen
afgeleid, maar uit de ‘idee van het recht’
De 3 elementen waaruit idee van het recht bestaat volgens Radbruch, dan ook a priori’s: betekent
voorafgaand aan.
-Rechtvaaridgheid als gelijkheid
-Doelmatigheid (purposiveness)
-Rechtszekerheid (legal certainty)
→ hoe hangt dit met elkaar samen?
1e a priori van het recht – rechtvaardigheid als gelijkheid
-Gelijke behandeling. Zonder gelijkheid kunnen we iets niet als recht herkennen
-Waarom?: een regel die in gelijke gevallen soms wel en soms niet geldt, is geen regel. Regels moeten
algemeen van vorm zijn.
, -Probleem: slechts een formeel criterium: verduidelijk niet wie (on)gelijk is en hoe ze behandeld
dienen te worden.
2de a priori van het recht – doelmatigheid
-het recht dient bepaalde doelen die samenleving zichzelf stelt. Deze doelen zijn afgeleid uit bepaalde
waarden:
*Individuele waarden: individuele ontplooiing
*Collectieve waarden: de natie of politieke gemeenschap
*Arbeidswaarden: cultuur
Op basis van deze waarden krijgt het recht een concrete inhoudt in een samenleving.
Radbruch brengt geen rangorde aan in die waarden. Dit is aan de publiek.
3de a priori van het recht – rechtszekerheid
-Verschillende doelen (gerelateerd aan individuele, collectieve of arbeidswaarden) strijden om
voorrang. Dit conflict blijft onopgelost.
-het recht is nodig om conflict over het doel van het recht (tijdelijk) te beëindigen. → hier komt de
rechtszekerheid bij kijken.
Rechtszekerheid en het positief recht: rechtszekerheid eist dat het recht geponeerd/ gesteld wordt.
De positiviteit van het recht wordt een voorwaarde voor zijn juistheid
Gevolg: wil iets recht zijn, dan moet het positief recht zijn. → Natuurecht geen recht.
Voor Radbruch was de doorslaggevende waarde rechtszekerheid: rechter moet voorrang geven aan
rechtszekerheid, ook al zijn de wetten niet helemaal wenselijk vanuit rechtvaardigheid.
Het natuurrecht in de late Radbruch
rechtvaardigheid verlangt van ons dat we de rechtszekerheid bovenop stelt.
Maar hij stelt wel grenzen eraan.
Waarom van rechtspositivisme naar natuurrecht?
hij was van mening dat rechtspositivisme geen antwoord had op het wettelijk onrecht ten tijde van
natie regiem.
-Rechtszekerheid is niet de enige waarde, zelfs niet de belangrijkste.
-Rechtvaardigheid is belangrijkste aspect van het recht
Desalniettemin, rechtszekerheid groot goed dat in de meeste gevallen voorrang geniet. Maar niet
altijd. → radbruchformule: rechtszekerheid voorrang, tenzij het conflict tussen aan de ene kant
rechtszekerheid en andere kant rechtvaardigheid gebiedt zo ondragelijk groot wordt.
wanneer we een wet hebben die zo onrechtvaardig is en die niet eens in lijn komt met
rechtvaardigheid verstaan als gelijkheid, dan hebben we niet eens te maken met onrechtvaardige wet,
maar met iets wat niet een wet is. → vergelijking met thomas van aquino
Voorbeelden wettelijk onrecht:
-Wetten die bepaalde groepen zoals untermenschen behandelden en hen mensenrechten ontzegde:
waarom? Onttrekt zich aan basisvoorwaarden rechtvaardigheid: gelijken gelijk behandelen
-Opleggen van uniforme straffen zonder oog voor verschillen in ernst van misdrijven
Waarom? Ongelijke gevallen worden gelijk behandeld → dit is onrechtvaardig
Radbruchformule: er is een bovenwettelijke waarde, rechtvaardigheid als gelijkheid, die het positief
recht opzij kan zetten als er opzettelijk en overduidelijk niet aan voldoet. In sommige extreme situaties
mag het recht niet worden nageleefd.
Verschillen tussen vroege en late radbruch m.b.t. rechters
-Vroege: rechters moeten het recht toepassen:
*Juistheid van het recht afgeleid van feit dat het gesteld is
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper kkboudih. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 73918 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen