Samenvatting verdiepingslijn
Inhoud
Samenvatting verdiepingslijn .................................................................................................................. 1
Kansrijk en gezond opvoeden actieprogramma.................................................................................. 1
Social Media ........................................................................................................................................ 6
Taal- en spraakontwikkeling, meertaligheid en geletterdheid ........................................................... 9
Kwetsbaar ouderschap ...................................................................................................................... 10
PBS 5 .................................................................................................................................................. 16
Gezonde ontwikkeling 0-18/23 jaar .................................................................................................. 20
Kansrijk en gezond opvoeden actieprogramma
1e 1000 dagen cruciaal gezondheid voor tijdens en na geboorte belangrijke voorspeller
problemen.
Een baby die tijdens de eerste 1000 dagen van het leven blootstaat aan stress, rook, slechte voeding,
mishandeling of andere risicofactoren, begint met een achterstand aan zijn of haar leven. Deze
factoren zorgen ervoor dat kinderen zich op fysiek, mentaal en sociaal gebied minder goed kunnen
ontwikkelen.
Ook vóór de geboorte en zelfs vóór de conceptie van de zwangerschap.
De oorzaak hiervan ligt voornamelijk bij sociale risicofactoren en het gebrek aan
beschermingsfactoren.
‘De ontwikkeling die we doormaken van de eerste cel tot aan tweejarige peuter is fenomenaal en
vormt ons voor een belangrijk deel tot wie we zijn. In geen enkele andere periode in het leven
worden zo veel mijlpalen bereikt. Alle organen worden aangelegd, onze afweer wordt opgebouwd,
we hechten ons aan anderen, we leren kruipen, staan en lopen, we leren eten en drinken, we leren
communiceren, spreken onze eerste woordjes, en leren essentiële levenslessen over oorzaak en
gevolg. Op dit fundament bouwen we de rest van ons leven. Deze periode is dan ook cruciaal voor
een goede ontwikkeling van jonge kinderen, hun gezondheid op volwassen leeftijd en de
gezondheid van volgende generaties. Als je deze periode niet goed doorloopt, dan is het alsof je
een valse start maakt.
Als een kind in deze vormende fase blootstaat aan stress, rook, slechte voeding, mishandeling of
andere risicofactoren, dan is dat de wortel voor gezondheidsverschillen.
Te maken met de omstandigheden waarin kinderen zich ontwikkelen en opgroeien.
Baby’s die in achterstandswijken worden geboren, lopen een groter risico op een valse start.
1
,Stress bij ouders - als gevolg van bijvoorbeeld huiselijk geweld, relatieproblemen, psychosociale
problemen, verslaving, licht verstandelijke beperkingen (lvb), leefstijl, criminaliteit, geluidsoverlast,
huisvestingsproblemen, schulden of werkeloosheid - is daarbij een belangrijke risicofactor. Weegt
soms zwaarder mee dan medische en verloskundige risico’s.
Een kind zonder goede gezondheid en stimulerende omgeving tijdens de geboorte en zijn of haar
eerste levensjaren, heeft later een grotere kans op fysieke en psychische problemen, suikerziekte,
hart- en vaatziekten en overgewicht. Daarbij is stress bij ouders een belangrijke risicofactor.
Kinderen uit kwetsbare gezinnen groeien doorgaans zonder problemen op maar zitten vaker in een
omgeving waarin ze zich niet optimaal kunnen ontplooien. Deze gezinnen hebben te maken met
risicofactoren zoals lage sociaal-economische status (laag opleidingsniveau, armoede, werkloosheid,
criminaliteit, ongunstige buurt), gezinssamenstelling en opvoeding (alleenstaand ouderschap,
tienermoederschap, ongunstig opvoedingsgedrag, huiselijk geweld, relatieproblemen), gezondheid
en verslaving van ouders (langdurige aandoening of handicap, emotionele of psychosociale
problemen, verslavingsproblematiek), en gezondheid en temperament van de kinderen zelf
(langdurige aandoening of handicap, verstandelijke beperking, laag geboortegewicht, moeilijk
temperament)
- Een goede voorlichting, ondersteuning en begeleiding kunnen een positief effect hebben
op deze risicofactoren. Het gaat daarbij om zowel de sociale omstandigheden als de
mentale en fysieke gezondheid.
Beschermende factoren ouders kind omgeving:
- Warmte en affectie van de ouder naar het kind toe
- Praktische en emotionele steun vanuit het sociale netwerk
- Bereidheid van ouders om hulp te accepteren
- Zelfwaardering
- Zelfvertrouwen
- Sociale competentie van de ouders
Als het lukt om tijdens de zwangerschap en bij jonge ouders risico’s te signaleren en vervolgens de
juiste ondersteuning of hulp te bieden, kunnen veel problemen bij het kind worden voorkomen.
Als we eerder hulp in het gezin weten te krijgen, kunnen we problemen in hun ontwikkeling
ondervangen, of in ieder geval eerder en beter aanpakken. Dat voorkomt wellicht dat kinderen uit
huis geplaatst moeten worden of op latere leeftijd in de jeugdhulp belanden
Daarom zetten we met dit actieprogramma in op extra ondersteuning voor kwetsbare gezinnen,
inclusief gezinnen waar, al dan niet tijdelijk, sprake is van een kwetsbare opvoedsituatie, rondom
bewust zwanger worden, een gezonde zwangerschap en veilig ouderschap. Daarbij is een goede
koppeling tussen het medische en het sociale domein inclusief de publieke gezondheid essentieel,
zodat meer kinderen een kansrijke start krijgen. Gemeenten spelen daarbij een belangrijke rol.
2.
Door deze valse start krijgen kinderen later vaker groei- en (psychische) ontwikkelingsproblemen,
suikerziekte, hart- en vaatziekten en overgewicht en komen ze veel vaker in aanraking met
jeugdhulp.
Om ervoor te zorgen dat meer kinderen een kansrijke start krijgen, willen wij dat er:
2
, 1. Meer kwetsbare ouders goed voorbereid met hun zwangerschap starten.
2. Minder ongeplande en onbedoelde zwangerschappen in kwetsbare gezinnen voorkomen.
3. Beter problemen (ook niet-medische) worden gesignaleerd bij (aanstaande) kwetsbare
gezinnen.
4. Meer aanstaande kwetsbare ouders eerder de juiste hulp krijgen.
5. Meer kwetsbare ouders toegerust zijn voor het ouderschap en de opvoeding.
6. Minder baby’s en jonge kinderen uit huis of onder toezicht worden geplaatst.
Het actieprogramma Kansrijke Start richt zich op kinderen in de eerste 1000 dagen van hun leven,
met name kinderen die geboren worden in een kwetsbare situatie. Andere actieprogramma’s richten
zich op andere levensfasen van kinderen.
3.
Rijk, gemeenten, zorgverzekeraars, beroepsgroepen, belangenorganisaties en kennisinstituten slaan
met dit actieprogramma de handen ineen.
Het bouwen en verankeren van lokale coalities rondom de eerste 1000 dagen is essentieel voor een
kansrijke start van kinderen in de desbetreffende gemeente of regio. Deze coalities realiseren
ketenafspraken tussen alle organisaties die een rol spelen bij de geboorte. De ketenafspraken gaan
inhoudelijk over de inzet van de meest effectieve maatregelen en praktisch over de manier waarop
organisaties samenwerken. De gemeenten en regio’s zijn zelf verantwoordelijk voor het bouwen van
de lokale coalities. Behalve de gemeente zitten in deze coalities de belangrijkste lokale
vertegenwoordigers van organisaties, zorgaanbieders, zorgverzekeraars, jeugdgezondheidszorg en
betrokken professionals (wijkteammedewerkers, huisartsen, verloskundigen, kraamzorg en
gynaecologen).
Het actieprogramma kent een landelijke coalitie, die bestaat uit intrinsiek gemotiveerde mensen en
invloedrijke opinieleiders. Deze landelijke coalitie zal samen met de minister het belang van de eerste
1000 dagen en de uitvoering van het actieprogramma Kansrijke start gaan uitdragen.
“Een lokale coalitie maakt zich sterk voor een kansrijke start voor ieder kind en zorgt voor een
gezamenlijke aanpak rondom de eerste 1000 dagen, met speciale aandacht voor kwetsbare
gezinnen”
- Passend bij lokale situatie
- Betrekken relevante partijen/partners uit zowel medisch als sociaal domein
- Formuleren van ambitie, doelen en resultaten
- Komen tot klantroutes
- Afspraken over signaleren, verwijzen naar zorg en ondersteuning
- Inzet van de nodige interventies
- Volgen van de inzet
Een herinrichting betekent dat we de jeugdgezondheidszorg eerder inzetten, namelijk al tijdens de
zwangerschap, en zo de verbinding tussen het medische, sociale en publieke gezondheidsdomein
versterken.
3
