Samenvatting
Samenvatting Gezondheidspsychologie, Open Universiteit
Gezondheidspsychologie
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 125 pagina's
Voorbeeld 4 van de 125 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
Voorbeeld van de inhoud
Samenvatting gezondheidspsychologie, boekSarafino
Hoofdstuk 1: An overview of psychology and health
Leerdoelen 1: Verschillende visies op het begrip ‘gezondheid’ beschrijven. Kernwoorden: ziekte,
gezondheid, symptomen, ziekte-gezondheidscontinuüm, biomedisch model, biopsychosociaal model
Mensen omschrijven ziekte vaak als signalen dat het lichaam afgeeft dat het niet goed functioneert
zoals een hoge bloeddruk of symptomen van een bepaalde ziekte, bijvoorbeeld pijn en misselijkheid.
Maar er zijn meer omschrijvingen van gezondheid en ziekte. Mensen die altijd roken en hun longen
beschadigen, noemen wij niet ziek maar minder gezond. Dit betekent dat gezondheid en ziekte niet
volledig van elkaar gescheiden zijn, maar elkaar overlappen.
We gebruiken de term gezondheid om uit te drukken wat onze positieve staat is op psychologisch,
mentaal en sociaal welzijn betreft. En niet de afwezigheid van letsel of een ziekte.
Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie is gezondheid ‘een toestand van volledig lichamelijk,
geestelijk en sociaal welbevinden en niet slechts de afwezigheid van ziekte of andere lichamelijk
gebreken’ (WHO, 1948). De gegeven definitie is eigenlijk een definitie van optimale gezondheid.
Hieruit blijkt al dat gezondheid een variabele is, een eigenschap die kan variëren. Iemand kan meer of
minder gezond zijn, mensen zijn in bepaalde mate ziek of gezond. Sarafino spreekt dan ook over
illness-wellnesscontinuüm.
In Sarafino & Smith wordt een definitie gegeven die eerder door Matarazzo werd geformuleerd
(1982). Deze definitie richt zich vooral op de doelstellingen van gezondheidspsychologie:
‘het bevorderen en het handhaven van de gezondheid en de preventie, de behandeling en de
verwerking van ziekte, de identificatie van etiologische en diagnostische factoren bij gezondheid en
ziekte, en de analyse en verbetering van gezondheidszorg en gezondheidsbeleid’.
In een ander bekend handboek over gezondheidspsychologie geeft Taylor (2003)* de volgende
definitie van gezondheidspsychologie:
‘Gezondheidspsychologie is het onderdeel van de psychologie dat is gericht op het verkrijgen van
inzicht in de psychologische factoren die een rol spelen bij hoe en waarom mensen gezond blijven of
ziek worden, en hoe zij omgaan met die ziekte. Gezondheidspsychologie speelt een rol in
gezondheidsbevordering en bewaking, preventie en behandeling van ziekte, de rol van
psychologische factoren in etiologie van ziekte en gezondheid, de verbetering van de
gezondheidszorg en het ontwikkelen van een gezondheidsbeleid.’
,Leerdoel 2: beschrijven hoe de begrippen ‘gezondheid’ en ‘ziekte’ in verschillende perioden in de
geschiedenis werden opgevat
In de renaissance (14e en 15e eeuw) werden er verschillende dingen ontdekt:
1. Rene Descartes zag het lichaam als een machine en beschreef de mechanica hoe actie en
sensatie plaatsvond (Van de hersenen tot de voeten). Waarom trekt men bijv. zijn voet weg
als het heet is?
2. Hij voorspelt dat de mind en het lichaam, hoewel gescheiden, kan communiceren doormiddel
van de pijnappelklier, een orgaan in de hersenen.
3. Hij geloofd dat dieren geen gedachten hebben en dat de gedachten in mensen het lichaam
verlaat als ze dood gaan.
Mensen in geïndustrialiseerde ontwikkelde landen leven langer, in het voordeel, dan ze in het verleden
deden, terwijl zij wel leiden aan verschillende ziektes.
Tijdens de 17e, 18e en 19e eeuw, mensen lijden en gingen hoofdzakelijk dood aan twee typen ziektes:
1. Voeding Ondervoeding, te kort aan bepaalde vitamine zoals B1. Met gevolgen als
bloedarmoede, spierverlies (paralysis) en flauwvallen.
2. Infecties acute ziekte veroorzaakt bij een hoop aan micro-organisme zoals bacteriën en
virussen in het lichaam. In de huidige wereld is dit nog steeds 1 van de hoofd doodsoorzaken,
maar dan voornamelijk in onder ontwikkelde landen. Infecties zoals: lagere luchtwegen,
pneumonia en tuberculosis, diarree, HIV/AIDS zijn de leidende doodsoorzaken.
In de 18e eeuw was het niet ongewoon om dood te gaan door de mazelen, griep of andere kleine
infecties die wel snel verspreiden. Er waren nog 2 hoofdinfecties waar veel mensen aan doodgingen
en in de wereld verspreid werd: Malaria en Dysenterie (zware vorm van diarree). Vanaf nu werden er
ook veel ontdekkingen gedaan op m edische gebied. Microscopisch werden er verbeteringen gedaan
bij het doen van autopsie.
De meeste van deze ziektes hierboven kwamen niet voor in Noord-Amerika totdat de Europeanen
daar arriveerde, zij namen de infecties met zich mee en de sterftecijfers schoot omhoog. Hier waren
twee redenen voor:
1. De Noord-Amerikanen waren nog nooit aan dit micro-organisme bloot gesteld dus konden ze
geen immuniteit van tevoren opbouwen.
2. Immuunfuncties waren moeilijk op te bouwen door een lage variatie in genetische factoren bij
deze mensen.
In de 19e eeuw waren infecties de grootste bedreiging voor de gezondheid van de Amerikanen. De
meest opvallende ziekte was Tubercolosis. De onderzoekers gingen medicijnen ontwikkelen om het
te bestrijden, maar ook werden er preventieve maatregelen getroffen zoals:
- Verbeteren van persoonlijke hygiëne
- Betere voeding nuttigen
- Public health vernieuwingen zoals bouwen van waterzuivering en rioolwater
Door de tijd heen, de reputatie van artsen en ziekenhuizen begon te verbeteren en mensen
vertrouwde in de kunnen van de dokters. Deze voordelen werden continu gekoppeld aan de gedachte
dat de mind en het lichaam gescheiden waren. Dit leidde tot een nieuw model: Biomedisch model.
Biomedisch model = stelt voor dat alle ziekten of lichamelijke aandoeningen kunnen worden verklaard
door verstoringen in fysiologische processen, die het gevolg zijn van letsel, biochemische
onevenwichtigheden, of virale infecties en dergelijke.
Dit model gaat ervan uit dat de ziekte een leed is van het lichaam en gescheiden is van het
psyhcologische en sociale proces in de mind. Deze gedachten werd geaccepteerd tijdens de 19 e en
20e eeuw.
In de 20e eeuw ontstonden er grote veranderingen in de ziektepatronen van de mensen. De
sterftecijfers van de levensbedreigende infecties daalde, en mensen hun levensverwachting
verhoogde dramatisch.
Op dit moment (21e eeuw) worden mensen steeds ouder, landen zijn beter ontwikkeld, maar de dood
is nog steeds niet te vermijden. Maar mensen sterven op latere leeftijden en door andere oorzaken.
De hoofdoorzaak van dit moment is chronische ziekten. Chronische ziekten kunnen zijn:
,hartaandoeningen, kanker en beroertes. Dit zijn ziektes die zich over een heel lange tijd ontwikkelen.
Wereldwijd is dit de doodsoorzaak van de helft van de bevolking.
Waarom is chronische ziekten nu 1 van de grootste doodsoorzaken, terwijl dit altijd al bestond?
Mensen leven nu anders als vroeger, mensen worden nu ouder en sterven ouder en
chronische ziekten worden vaker gezien bij oudere mensen dan bij jongere.
Mensen hebben nu meer stress en worden meer blootgesteld aan chemicaliën
Verwachtingen:
- Onontwikkelde landen krijgen ook meer met chronische ziekten te maken i.p.v. infecties.
Infecties zullen verlagen en de doodsoorzaken zoals hartaandoeningen, diabetes,
overgewicht zal verhogen.
Leerdoel 3: de belangrijkste ziektematen beschrijven en gebruiken. Kernwoorden: morbiditeit,
prevalentie, incidentie
Er bestaan 5 termen waar epidemiologen
veel onderzoek naar doen:
1. Mortality = betekent dood, over het
algemeen op een grote schaal. Een
epidemiologist vermeld bijvoorbeeld
het aantal doden die overleden zijn
aan een hartaanval.
2. Morbidity = betekent ziekte, letsel of
onbekwaamheid. Linkerkant van het
biomedisch model.
3. Prevalence = refereert naar de
nummers van de casussen zoals het
aantal ziektes of aantal personen die
geïnfecteerd zijn of risico.
4. Incidentie = Refereert naar het nieuwe aantal casussen zoals ziekte, infectie of
onbevoegdheid, genoteerd gedurende een bepaalde periode.
5. Epidemisch = gebruikelijk refereert het een situatie in welke de incidentie over het algemeen
een infectie zich snel heeft verspreid. (Bijv. Ebola verspreid zich door heel Afrika).
Leerdoel 4: het belang van de discipline psychologie in de problematiek rond ziekte en gezondheid
uitleggen. Kernwoorden: chronische aandoeningen, kosten van de gezondheidszorg, lifestyle en
gedrag, persoonlijkheid en ziekte
Vroeger dacht men dat fysische en mentale ziekte waren veroorzaakt bij mystieke krachten zoals de
duivel, omdat men wereldwijd schedels vond met gaten erin die niet van gevechten konden zijn. De
gaten ontstonden doordat men met stenen gaten bij krankzinnige in de schedel maakte. Ze dachten
dat hiermee de demonen door de gaten het hoofd konden verlaten.
Hippocrates bedacht een humorale theorie. Het lichaam heeft 4 humors. Wanneer de mix van deze
humoren harmonieus en gebalanceerd zijn, dan zijn we gezond. Ziekte betekent dat de mix van de
humoren defect is.
Op dit moment denk men dat de gedachten en het lichaam twee gescheiden elementen zijn. Het
lichaam is verantwoordelijk voor de fysische welzijn (botten, spieren, hart, organen etc.) en de
gedachten voor het abstracte gedeelte van gedachten, waarnemingen en gevoelens.
Galen wilde ontdekken dat het hoofd en het lichaam niet onafhankelijk van elkaar functioneren, dit
noemen ze het ‘’Mind/body problem’’. Hij werd zich bewust dat ziekte kan gelokaliseerd zijn door de
pathologie in bepaalde delen van het lichaam en dat verschillende ziekten verschillende effecten
heeft.
Eind 19e eeuw dacht Sir William Osler’s dat de gezondheid van het lichaam toch misschien wel
beïnvloed kon worden door de mind.
Ziektekosten
, Het biomedisch model is erg handig, maar heeft nog veel verbeteringen nodig. Vooral op het gebied
van kosten. De meeste kosten komen in voorschrift van medicatie, ziekenhuizen en verpleeghuizen.
Je kunt de kosten omlaag krijgen als je onderzoekt waarom de chronische ziekten steeds meer
worden, het begrijpen hoe je kanker het beste kan behandelen.
Diagnostische middelen zijn al verbeterd, maar een ander deel wat je ook moet meenemen is dat de
mensen ook zijn veranderd. Mensen zijn meer bewust van hun symptomen en signalen, meer
gemotiveerd om voor zichzelf te zorgen en zijn beter in staat om artsen te bezoeken dan vroeger.
Deze aspecten van de mens zijn erg belangrijk om mee te nemen (mentaal en sociaal), maar dit wordt
niet meegenomen in het biomedisch model.
Levensstijl en gedrag
Het verschil dat de ene mens sneller ziek wordt dan de ander kan wel eens een relatie hebben met
het feit dat er variaties zijn in het fysiologische proces en blootstelling aan micro-organismen, maar
ook psychisch en sociale factoren spelen een rol. Denk hierbij aan levensstijl en personaliteit. Eerder
zagen we namelijk dat het veranderen van bepaalde leefstijl ervoor zorgde dat het aantal infecties
sterk daalde. Dit kan ook ervoor zorgen dat chronische ziekten verminderd worden.
Karakteristieken of condities die zijn geassocieerd met de ontwikkeling van een ziekte zijn
risicofactoren genoemd dat zorgt voor een gezondheidsprobleem. Sommige risicofactoren zijn
biologisch zoals het hebben van geërfde gene, andere zijn afhankelijk van gedrag zoals roken, slechte
voeding, alcohol en drugs. Risicofactoren staan altijd in verbinding met een gezondheidsprobleem,
maar niet noodzakelijk de oorzaak.
Gedragsrisicofactoren die geassocieerd worden met de 5 doodsoorzaken van US:
1. Hartaandoening roken, hoog cholesterol, obesitas en weinig beweging
2. Kanker roken, hoog alcohol gebruik en dieet
3. Beroerte roken, hoog cholesterol, weinig beweging
4. COPD Roken
5. Ongelukken Alcohol en drugs gebruik, niet gebruiken van riem
Ook hoge ziektekosten wordt veroorzaakt doordat mensen een slechte levensstijl hebben, dit komt
omdat mensen dat bijvoorbeeld medicijnen nodig hebben voor een hoog cholesterol. Medicijnen zijn 1
van de hoogste kostenposten.
Waarom doen mensen niet wat goed voor hun zijn
1. Minder gezond gedrag brengt vaak onmiddellijk plezier, zoals wanneer de persoon een goed
smakende cigaret of ijsje heeft.
2. Mensen kunnen sociale druk voelen door zich te betrekken bij ongezond gedrag zoals
jongeren die andere zien roken en dat ook gaan doen zodat ze erbij horen.
3. Mensen zijn soms niet bewust van de gevaren die zij zich aan richten door hun gedrag en
weten soms niet hoe ze hun gedrag moeten veranderen.
Personaliteit
De term personaliteit linkt naar een persoon zijn cognitiviteit, affectieve en gedragsneigingen die vaak
redelijk zijn in de tijd en situatie. Onderzoekers hebben een link gevonden tussen mensen hun
personaliteit, eigenschappen en gezondheid.
1. Laag level van zorgvuldigheid, gaan vaak eerder dood op jongere leeftijd door
hartaandoeningen dan mensen met een hoog level van zorgvuldigheid.
2. Hoog level aan positieve emoties, zoals geluk of enthousiasme, leven vaak langer dan
individuelen met lagere levels aan positieve emoties.
3. Hoog level aan angst, depressie, vijandigheid of pessimisme, zijn een risico voor vroeg
overlijden en het ontwikkelen van verschillende ziektes gedeeltelijk hartaandoeningen.
Angst, depressie, vijandigheid en pessimisme zijn reacties dat vaak optreden wanneer mensen stress
ervaren. Pessimisten zien alles veel treuriger in en kunnen langer in een tragedie blijven hangen.
Mensen die ziek zijn en hun negatieve gedachten en gevoelens overwinnen, kunnen hun herstel
versnellen.
De rol van de psychologe
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper naomischiks. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 56326 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen