Samenvatting
Het boek Noodlot gaat over Frank Westhove, een rijke man die in Londen woont.
Hier komt hij toevallig een oude vriend van hem tegen, Bertie, die hem vraagt om
onderdak. Frank stemt hier snel mee in en financiert praktisch gezien Bertie’s leven.
Ze besluiten om naar Noorwegen op vakantie te gaan, waar Frank Eve ontmoet.
Frank en Eve zijn spontaan verliefd, maar Bertie wordt jaloers en bang dat hij weer
terug moet naar een armoedig leven. Hierom probeert hij Eve wantrouwen in te
praten over Frank. Uiteindelijk slaagt hij hierin en scheiden Eve en Frank paden. Na
een tijdje krijgt Frank spijt van zijn keuzes en begint met het schrijven van brieven
aan Eve, alleen die brieven bereiken haar nooit, sinds ze onderschept worden door
haar vader, op wens van Bertie. Doordat Frank nooit reactie krijgt op zijn brieven
besluit hij samen met Bertie te gaan reizen. In Scheveningen komt hij opnieuw Eve
tegen, waardoor hij zich realiseert dat Bertie al die tijd ervoor heeft gezorgd dat de
brieven haar niet bereikten. Uit woede slaat hij zijn vriend dood, waarmee hij zichzelf
verbaasd en gelijk aangeeft bij de politie. Na zijn gevangenisstraf van 2 jaar wilt Eve
nog steeds met hem trouwen, maar haar vader vind dat ze beter verdient dan een
moordenaar, en Frank vindt hetzelfde. Frank besluit zelfmoord te plegen met vergif,
waar Eve aan mee doet, omdat ze in dit leven niet samen gelukkig konden zijn. Ze
gaan samen dood.
Thema's en motieven
Het meest zichtbare thema in dit boek is het noodlot. Hierdoor komt het boek ook
aan de erg bijpassende titel. Dit thema wordt al zichtbaar wanneer Bertie besluit dat
Eve en Frank niet samen moeten zijn en het volgens hem de bedoeling is dat hun
relatie eindigt, oftewel dat het einde van de relatie hun lot is. Daarnaast is het thema
ook zichtbaar in de rest van het boek, omdat Eve en Frank alsnog samen eindigen,
ook al probeert Bertie dit op alle manieren tegen te werken.
Het algemene idee van het boek is dan ook dat als mensen bij elkaar horen ze elkaar
wel vinden en als iets hoort te gebeuren het wel gebeurt, oftewel het noodlot.
Context in tijd
Noodlot, geschreven door Louis Couperus, is een naturalistische roman uit 1890. Het
naturalisme is gebaseerd op een aantal invloeden uit de 19de eeuw. Hieronder
vallen onder andere het determinisme, het pessimisme, het realisme en het
fatalisme. Deze vooral sombere invloeden zorgen ervoor dat naturalisten in hun
literatuur onder andere het realistische en harde leven benadrukken. Deze realiteit
wilden ze bovendien wetenschappelijk verklaren.
Daarnaast ontwikkelen twee belangrijke wetenschappelijke invloeden zich in deze
tijd: Als eerste verscheen in 1859 het boek van Charles Darwin: De oorsprong der
soorten. Dit boek beschrijft de evolutietheorie. Dit boek is de basis is van de
Evolutionaire biologie. Ten tweede kwam de neuroloog en psycholoog Sigmund
Freud met een nieuwe theorie. Volgens hem vormen, onbewust, de vroege
ervaringen en seksuele driften de persoonlijkheid van een mens. Dit heeft te maken
met het thema van een voorbestemd lot uit dit boek.
, Naturalistische kenmerken van Anbeek
Ton Anbeek heeft in 1979 de ‘Kenmerken van de Nederlandse naturalistische roman’
geschreven. Deze kenmerken zijn ook weer terug te zien in Louis Couperus boek,
Het Noodlot.
Het eerste punt dat Anbeek onderscheid als hoofdkenmerk van de naturalistische
literatuur is dat er een nerveus karakter centraal staat in een naturalistische romans.
Dit kenmerk komt terug in Noodlot. Er zijn drie hoofdpersonages, ze zijn allemaal vrij
zwak gekarakteriseerd. Eve is namelijk depressief en heeft 'trillende nervositeit'.
Daarnaast is Bertie er ook niet goed aan toe, aangezien hij geen geld en geen
onderdak heeft. En als laatste is Frank somber, omdat hij zich verveelt in zijn rijke
leventje.
Daarnaast is een kenmerk van naturalistische literatuur volgens Anbeek dat er
sprake is van ontnuchtering. Dit is zeker het geval in het boek Noodlot. Couperus
illustreert hoe het burgerlijke bestaan van Frank Westhove, dat gebaseerd is op de
rijkdom van zijn familie, geleidelijk in rook opgaat. De oorspronkelijk veelbelovende
liefdesrelatie met Eve wordt door zijn beste vriend gemanipuleerd. Frank belandt
zelfs in de gevangenis na een emotioneel gemotiveerde moord. Uiteindelijk plegen
Frank en Eve zelfmoord. De teleurstellende, harde werkelijkheid wordt beschreven.
Het derde kenmerk van Anbeek is het determinisme. Volgens het determinisme
gebeurt alles zoals het moet gebeuren en de mens heeft geen vrije wil. Dit speelt een
grote rol in Noodlot. Het determinisme uit zich bijvoorbeeld in de passiviteit van de
hoofdpersonages. Dit is te lezen in deze regels:
‘...hij zoû afwachten wat er gebeuren zoû; het moest gebeuren; het was niet te
ontloopen, Noodlot, Noodlot... (...) Komen zoû het, als de vloed van die zee, over
hem heen gaan zoû het, als het schuim over dat zand en dan weêr wijken zoû het,
en dan wellicht zoû het uit zijn met hem, verdronken, vergaan... (Noodlot, 1890,
pagina 102)
Dit illustreert het determinisme aangezien Bertie lijkt te geloven dat hij slechts een
beperkte mate van zeggenschap heeft over zijn eigen leven. Tevens beweert Bertie
dat de liefde tussen Eve en Frank niet voorbestemd is.
Een ander duidelijke gebeurtenis in het boek waaruit het determinisme blijkt is de
zelfmoord van Frank en Eve. Als het flesje vergif niet kapot valt besluiten ze het
beide te drinken. Ze kiezen er beide voor om uit het leven te stappen.
Volgens Anbeek heeft een naturalistische roman maatschappijkritische elementen. In
Noodlot is hier ook sprake van. Couperus suggereert met het personage van Frank
dat de hogere klasse niet altijd leuk hoeft te zijn. Frank is namelijk verveeld in zijn
luxe leventje. In de latere boeken geschreven door Couperus komt dit kenmerk nog
een stuk duidelijker naar voren.
Een vijfde kenmerk van een naturalistisch boek volgens Anbeek is de belangstelling
voor seksualiteit. In het boek wordt namelijk de indruk gewekt dat Bertie
