Samenvatting

Samenvatting context Verlichting

0 keer verkocht

Vak
Geschiedenis

Niveau
VWO / Gymnasium

Samenvatting van de context Verlichting . De kenmerkende aspecten zijn gekoppeld aan de gebeurtenissen in de samenvatting.

[Meer zien]

Voorbeeld 2 van de 6 pagina's

Bekijk voorbeeld

Geupload op 27 januari 2022
Aantal pagina's 6
Geschreven in 2021/2022
Type Samenvatting

verlichting

Instelling Middelbare school
Niveau VWO / Gymnasium
Vak Geschiedenis
School jaar 6

€3,19

In winkelwagen

Opslaan

100% tevredenheidsgarantie
Direct beschikbaar na je betaling
Lees online óf als PDF
Geen vaste maandelijkse kosten

Geschiedenis deelcontext 2, Verlichting 1650-1900

Paragraaf 1, De verlichting (1650-1789)
Kenmerkende aspecten:
 Het streven van vorsten naar absolute macht
 De wetenschappelijke revolutie
 Rationeel optimisme en ‘verlicht denken’ dat werd toegepast op alle terreinen van de
samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen
 Voortbestaan van het ancien regime met pogingen om het vorstelijk bestuur op
eigentijdse, verlichte wijze vorm te geven (verlicht absolutisme)

Een nieuwe kijk op de wetenschap
In de 16e en 17e eeuw ontwikkelden geleerden nieuwe manieren om naar de wereld om hen
heen te kijken. Ze gingen niet meer langer af op de bijbel, kerk of auteurs in de klassieke
oudheid  ze kwamen tot eigen mening door zelfstandig denken, observeren en
hemellichamen.
Deze vernieuwing ging zo snel dat we spreken van een wetenschappelijke revolutie (de
ontwikkeling in de 17e-eeuwse wetenschap waarbij onderzoekers niet langer afgingen op
wat de Bijbel, de kerk of auteurs in de klassieke oudheid vonden, maar zelf tot een mening
kwamen, door middel van zelfstandig denken observeren en redeneren) (de
wetenschappelijke revolutie).

Deze revolutie hing samen met vier andere historische ontwikkelingen:
- Ten eerste confronteerden de ontdekkingsreizen de Europeanen met een heel
nieuwe wereld. Het wereldbeeld van de Bijbel bleek niet te kloppen en geleerden
zochten verklaringen voor deze ontdekkingen.
- Ten tweede ontstond onder geleerden een vernieuwde interesse voor de literatuur
en geschiedenis van de Griekse en Romeinse oudheid (het humanisme). Humanisten
keken met scherpe blik naar teksten van de klassieke auteurs.
- Ten derde ontstond een belangrijk debat over het vergaren van kennis. Het
rationalisme (van Descartes) beschouwde logisch redeneren als meest betrouwbare
bron van kennis. Andere wetenschappers, zoals John Locke, hingen het empirisme
aan (ware kennis= zintuigelijke waarnemingen).
- Ten vierde was er in de 16e en 17e eeuw een kruisbestuiving tussen ambacht en
wetenschap. Wetenschappers gingen ambachtelijke kennis gebruiken.

De Verlichting: kritisch, maar optimistisch
Sommige denkers vonden dat wetenschappelijke methoden ook moesten worden toegepast
op de samenleving. Dit leidde rond 1650 tot bet begin van de Verlichting, een periode
waarin een aantal geleerden allerlei aspecten van de maatschappij ter discussie stelde
(rationeel optimisme en ‘verlicht denken’ dat werd toegepast op alle terreinen van de
samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen).
Dat begon met discussies over de positie van godsdienst in de samenleving. Door nieuwe
ontdekkingen, zoals de natuurwetten, kwamen oude ideeën over de relatie tussen God, de
natuur en de mens onder druk te staan.
Deze ontdekkingen hadden gevolgen voor het westerse wereldbeeld. De wereld bleek via
natuurwetten te functioneren en leek minder afhankelijk van het ingrijpen door een god. De

, verlichte denkers kwamen steeds meer tot het inzicht dat het geloof een persoonlijke zaak
was, en dat het niet door de vorst kon worden opgelegd. Het individu moest zelf kunnen
beslissen over zijn godsdiensten.
De rede en het verstand moesten daarbij leidend zijn, niet de bestaande tradities en
gezagsverhoudingen. Ze verwierpen zo bijv. het systeem waarin de adel meer rechten bezat:
de rede leidde immers tot het inzicht dat alle mensen in principe gelijk zijn.

De verlichte filosofen waren optimistisch. Door redelijk denken  echte vooruitgang
mogelijk. Dit kwam tot uiting in hun ideeën over opvoeding en onderwijs. Vanaf jonge
leeftijd moesten ze worden opgeleid als kritische burgers.

Belangrijke verlichte denkers en hun ideeën
Locke en Jean-Jacques Rousseau filosofeerden over de beste manier om burgers te
beschermen tegen machtsmisbruik door de staat. Daarbij gingen ze uit van het natuurrecht
(het geheel van rechten die iedere mens van nature heeft, zoals het recht op leven, bezit en
vrijheid). Beide vonden dat de macht bij het volk moest liggen. Hoe het volk die macht kon
uitoefenen was ooit- in het ver verleden- vastgelegd in een denkbeeldig sociaal contract.
- Locke vond dat de gemeenschap een overeenkomst gesloten had met de koning.
Burgers bleven trouw en hielden zich aan de wetten  vorst bood dan bescherming
en beloofde geen misbruik te maken. Als hij zich niet aan de afspraak hield mocht te
bevolking hem afzetten.
- Rousseau was radicaler. Hij ging uit van de algemene wil; de wetten in een land
moesten direct overeenkomen met wat alle burgers samen willen. Anders dan bij
Locke was de regering geen zelfstandige instelling, maar moesten zij de directe wil
van de bevolking uitvoeren (directe democratie). Dit zou ook in het voordeel zijn van
de zwakken, er zou gestemd worden op basis van ratio, belang van iedereen.
- Montesquieu stelde scheiding der machten voor. Totale macht zou zo nooit bij één
groep of één persoon terecht komen.
- Adam Smith keerde zich tegen overmatige staatsinvloed, maar dan in de sfeer van de
economie.

De publieke opinie en de vorst
Als gevolg van de Verlichting ontstond er in Europa in de 18e eeuw een nieuwe politieke
cultuur. De publieke opinie (mening die door het grootste deel van het volk wordt gedeeld
en die tot stand komt door een openbaar debat tussen burgers) zorgde voor spanningen met
de autoriteiten.
De periode van de Verlichting viel samen met het absolutisme. Soms worden publicaties van
verlichtingsideeën daarom verboden.

Vorsten probeerde absolute macht te bereiken door middel van centralisatie van het
bestuur. Zij baseerde de machtswens op het droit divin (het goddelijk recht op grond
waarvan de koning met absolute macht regeert).
In sommige landen  verlicht absolutisme (voortbestaan van het ancien régime met
pogingen in het vorstelijk bestuur op eigentijdse, verlichte wijze vorm te geven (verlicht
absolutisme).

Dit zijn jouw voordelen als je samenvattingen koopt bij Stuvia:

Bewezen kwaliteit door reviews

Studenten hebben al meer dan 850.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet jij zeker dat je de beste keuze maakt!

In een paar klikken geregeld

Geen gedoe — betaal gewoon eenmalig met iDeal, creditcard of je Stuvia-tegoed en je bent klaar. Geen abonnement nodig.

Direct to-the-point

Studenten maken samenvattingen voor studenten. Dat betekent: actuele inhoud waar jij écht wat aan hebt. Geen overbodige details!

Veelgestelde vragen

Wat krijg ik als ik dit document koop?

Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.

Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?

Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.